ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 22

Yukarıdaki ifadeler Augustinus’un İtiraflar adlı eserinden alınan güzellik ile ilgili düşüncelerini yansıtmaktadır.

Bu ifadeler Ortaçağ İslam estetiğini açıklamaktadır.

Yukarıdaki ifadeler Mevlana’nın güzellik ile ilgili düşüncelerini yansıtmaktadır.

Bilindiği gibi Sokrates öncesi felsefenin konusu kozmos idi. Thales, Anaksimenes, Anaksimandros, Herakleitos ve
Demokritos gibi düşünürler varlığı, varlığın özünü ve doğayı araştırmaya çalışmışlardır. Sokrates’le birlikte felsefenin konusu kozmostan nomosa dönmüştür. Nomosa dönüşle birlikte felsefenin konusu genel olarak insan, onun eylemleri, davranışları, yapıp ettikleri, duyguları, tutkuları, hazları, değerleri, içinde yaşadığı ve
geliştirdiği sosyal kurumlar olmuştur.

Antik Çağ felsefesi üzerine bilgisi olan hemen hemen her felsefe öğrencisi Sokrates, Platon ve Aristoteles arasındaki hoca-öğrenci ilişkisini bilir. Bilindiği gibi, Sokrates’in kendisi bir eser yazmamış, onun görüşlerini öğrencisi Platon kaleme alarak ölümsüzleşmesini sağlamıştır. Platon’un diyaloglar şeklinde yazdığı çoğu eserde ana konuşmacı Sokrates’tir. Bu nedenle, felsefe tarihçileri Sokrates’in etkisinin açıkça belli olduğu Platon’un bu gençlik dönemi yazılarının ne ölçüde kendisine ait olduğu konusunda tereddütlüdürler. Sokrates’in görüşleriyle Platon’un görüşleri arasında çoğu noktalarda benzerlik bulunmasının nedenlerinden biri de budur.

Güzelin özsel veya metafiziksel olarak belirlenmesi Platon’un olgunluk döneminde yazdığı Şölen adlı eserinde yer alır. Şölen M.Ö. 416 yılında Agathon’un evinde gerçekleşen ünlü bir toplantının hikâyesidir.

Platon, sanatı devletin varlığı ve geleceği açısından da ele alarak yurttaşlar arasında gevşekliğe, duygusallığa ve tanrılara saygısızlığa yol açan bazı sanatların yasaklanmasını savunur.

Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) estetik ve sanat felsefesi üzerine görüşleri onun çeşitli eserlerinde yer almaktadır. Bunlardan doğrudan sanatla ilişkili olanı şiir üzerine açıklamalarının yer aldığı Poetika adlı eseridir.

Aristoteles, güzellik kavramını psikolojik bakımdan ele alarak katharsis kavramıyla sanat
eserinin izleyicisinde meydana getirdiği etkiyi açıklamaya çalışır.

Çalışmalarında mistik öğeler hâkim olan Plotinus, Platon’un en sıkı takipçilerinden olup Yeni-Platonculuğun kurucusudur.

Augustinus'a göre güzelliğin temel biçimi birliktir. Görülen şeyler bu birliğe yöneldikleri için güzeldirler. En yetkin birlik ise Tanrı'dır.

Aquinas’in (1225-1274) estetik görüşü onun güzel ile sanat arasında yaptığı ayrımla ilişkilidir. Ona göre, sanat belli bir pratik düzen içerisinde yapılması geren iş, pratik edim veya yapma biçimidir. Buna karşın güzellik bir eylem içermez; salt bilmedeki doyma, derin düşüncedir. Güzel, biliş yetisinde var olur ve edilgendir. Güzel, estetik nesneyle onu izleyen estetik özne arasındaki karşılıklı etkileşim içerisinde görüşe zevk veren şeydir.

Farabi’ye göre “Güzellik, parlaklık ve ihtişama sahip her mevcûd, varlığı en mükemmel durumda olandır. İlk Olan’ın varlığı en mükemmel varlık olduğuna göre, onun güzelliği güzel olan her şeyin güzelliğinin üstündedir”.

Kozmos

Farabi

Platon

Salt geometrik form

Aristoteles

Plotinus

Augustinus