ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 13

Tolstoy’a göre sanatın amacı ne güzelliktir ne de haz sağlamaktır. Ona göre sanat duygu aktarımıdır. Bir sanat eserinin başarısı da bu duyguyu başkasına geçirme
başarısına bağlıdır.

Croce’ye göre sanat fiziksel bir gerçeklik, yarar gözetici ya da ahlaksal bir etkinlik değildir. Sanat, tümelin ve genelin bilgisini de vermez. Ona göre sanat, bir görüş ya da seziştir.

Heidegger, sanat yapıtının kökeni sorununu ontolojik açıdan ele alır. Ona göre,
sanatın kökeni sanat, sanatçı ve sanat yapıtı arasında var olan karşılıklı ilişkiyle
açıklanabilir.

Dewey’e göre bir amaca, başarıya ve hedefe ulaşan her eylemde ve etkinlikte bir
estetik yön bulunur. Estetik deneyim günlük yaşam deneyiminden ayrı tutulamaz.

Sartre’un estetiği varoluşçu fenomenolojik estetik kuramıdır. Ona göre düşünme;
başlatıcı, doğurtucu bir rüyadır. Sanat yapıtı özerktir ve seyirci için dünyayı açar.

Merleau-Ponty’nin sanat kuramı algı fenomenolojisi olarak bilinir. Ona göre, resim sanatı güzellikle ilgili değil hakikatle ilgilidir. Hakikati görüşe sunarak hakikat hakkında bilgi verir. Resim şeylerin özlerinin görünüşüne götürür bizi.

Yirminci yüzyıl sanat ve estetik alanındaki önemli gelişmelerden bir diğeri Heidegger, Sartre ve Merleau-Ponty gibi sanatın ontolojik, varoluşçu ve fenomonolojik açıdan incelendiği çalışmalar olmuştur. Croce’nin sezgici sanat anlayışı; Tolstoy’un sanatı duygu aktarımı olarak ele aldığı yaklaşım ile Dewey’in deneyim olarak sanat kuramı bu dönemin önemli sanat ve estetik çalışmaları arasında yer alır. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Marks’ın sanat ve estetik konusundaki görüşleri onun tarihsel materyalizm görüşüyle doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Bir çok yorumcu, Marks’ın, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı adlı eserinde yer alan sözlerinin onun yukarıda ifade ettiğimiz katı belirlenimcilik savıyla açık biçimde çeliştiğine dikkat çekmiştir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Aristoteles ve Kant’ın aksine, Lukacs kategorileri belirlerken özneden değil, nesneden hareket eder. Aynı zamanda, onun belirlediği kategoriler Aristoteles ve Kant’ın belirlediklerinden farklıdır. Lukacs, genellik, özgünlük ve bireylik olmak üzere üç varlık kategorisi tespit eder. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Adorno’ya göre kapitalist toplumlarda sanat özerklik ve toplumsal karakter yönleriyle bir çatışma yaşar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Lev Nikolayeviç Tolstoy (1828-1910) estetik üzerine görüşlerini Sanat Nedir? adlı
eserinde ortaya koymuştur. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Croce, 1913 yılında yayımladığı Estetiğin Özü adlı eserinde klasik kuramcıların aksine sanatın mantıkla değil sezgiyle ortaya çıktığını savunur. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Heidegger'e göre, sanat yapıtının kökeni sorunu sanat yapıtının özü sorunuyla bir ve aynıdır.
Çünkü bir şeyin kökeni onun özünün ve varlığının kaynağıdır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

John Dewey, psikoloji, felsefe ve eğitim alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Onun Deneyim Olarak Sanat (1934) adlı eseri yirminci yüzyılda estetik alanda yazılmış başlıca yapıtlardan
biri olarak nitelendirilir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Sartre’ın varoluşçu fenomenolojik estetiği onun imge kuramında ve özgürlük ontolojisinde yatar. İmgelem adlı eserinde kendi estetiğinin anahtar kavramı olan imgeleyen bilinç kavramının açıklamasını yaparak bu bilincin diğer bilinç şekillerinden nasıl ayrıldığına ortaya koyar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Marks’ın sanat ve estetik üzerine yazdıklarından hareketle bir estetik kuram geliştirmiş olduğunu söylemek oldukça zor. Ancak, Marksizmin temel tezlerinden hareketle Lukacs, Adorno ve Marcuse gibi düşünürler Marksist yaklaşım ve eleştirel kuram çerçevesinde bir Marksist estetik kuram geliştirmeye çalışmışlardır. Bir başka deyişle, Marks ve Engels’in kendilerine ait bir sanat ve estetik kuramından söz edemiyor olsak da gelişmiş bir marksist estetik kuram vardır. Sorunun doğru cevabı “Adorno” seçeneğidir.

Frankfurt Okulu ve eleştirel kuramın bir başka önde gelen düşünürü Herbert Marcuse (1898-1978) da sanatın özerkliğini savunur. Estetik Boyut adlı eserinde bağımsız bir fenomen olarak estetik deneyimin bireylere burjuva toplumunun gerçekliğinden kurtulma olanağı vereceğini savunur. Birey, estetik deneyim aracılığıyla fiili olarak egemen olan burjuva değerlerini geçersiz kılacak güce sahip olur. Sorunun cevabı “Estetik Boyut” seçeneğidir.

Benedetto Croce (1866-1952) İtalyan felsefesinin en önde gelen temsilcisidir. Yaşamı boyunca faşizme karşı savaşan Croce başta felsefe, mantık, tarih, eleştiri, edebiyat tarihi, sanat tarihi gibi alanlar olmak üzere eser vermiş olmakla birlikte özellikle estetik konusundaki görüşleriyle isim yapmıştır. 1913 yılında yayımladığı Estetiğin Özü adlı eserinde klasik kuramcıların aksine sanatın mantıkla değil sezgiyle ortaya çıktığını savunur. Hegel felsefesinden ve Vico’nun tarihsel idealizminden etkilenen Croce sanatın tinsel bir uğraş olduğunu savunur. Croce’ye göre, güzel ifade eyleminin kendisidir ve güzelin bilimi olarak düşünülen estetikse bir “ifade bilimidir.” Sanat bir dil biçimidir ve sanatçı da fikirlerini somut bir biçim içersinde ifade edebilen kişidir. Sorunun doğru cevabı “Benedetto Croce” seçeneğidir.

I, II, III numaralı önermeler Benedetto Croce’nin sanat anlayışı ile örtüşür:

I. Sanat bir görüş ve bir seziştir.

II. Sanat renklere, biçimlere, ses birliklerine indirgenemez.

III. Sanat bireyselin ve fenomenin bilgisini verir.

IV ve V numaralı önermeler ise Croce'nin sanat anlayışı ile uyuşmaz:

IV.  Sanat genelin, tümelin ve numenin bilgisini verir.

V. Sanat ahlaksal bir etkinliktir.

Dolayısıyla doğru yanıt A şıkkıdır: I, II, III.