ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 1

Diğerlerinden farklı olarak üçüncü yüzyılda yaşamış teolog ve felsefeci Tertullianus güzeli şeytani bir şey, şeytan tarafından tohumları atılmış dünyevi arzuların gizli bir yanıltmacası, başka bir deyişle
şeytanın bir oyunu olarak nitelendirmiştir.

Sircello turuncu bir kedi, yeşil tepeler, kırmızı bir araba ve turuncu bir gün batımı ile çamura bulanmış bir kedi, güneşin altında sararmış tepeler, cilasını kaybetmiş bir araba ve rengi solduktan sonraki gün batımını karşılaştırır. Bir tür deney yapmaktadır. Bu deney ona renklerin canlılıklarını kaybettiklerinde daha az güzel olduklarını hatta güzelliklerini hepten kaybettiklerini gösterir. Demek ki canlılık bir rengin güzel olmasında önemli bir role sahiptir. Canlılık ve renklerin güzelliği üzerine yaptığı bu araştırma Sircello’nun niteliksel derece özelliği (a property of qualitative degree) adını verdiği bir kavramı bulmasını sağlamıştır. Eğer bir nesne yüksek derecede niteliksel derece özelliği içeriyorsa bu nesnenin güzel olacağını iddia etmiştir.

Estetik deneyim konusunda iki yaygın görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri biçimcilik diğeri ise bağlamcılıktır. Biçimcilik, estetik deneyimin nesnesini biçimsel özellikler olarak kabul eder. Bağlamcılık görüşü ise biçimciliğin tam tersidir. Estetik deneyim için biçimsel özellikler tek başına yeterli olmaz, içerik son derece önemlidir. Hatta bağlamcılara göre kimi durumlarda içerik biçimden çok daha önemli olabilir.

Dabney Townsend’e göre üç tür estetik yargı vardır: Karşılaştırmalı yargılar, mutlak yargılar ve estetik deneyim yargıları.

John Dewey 1958 de yayımlanan Art as Experience (Deneyim olarak Sanat) adlı yapıtında estetik deneyime iki temel karakter yükler. Bunlardan ilki “birlik” ve “tamamlanmışlık”tır. Bu iki nitelik olmadan deneyim oluşamaz.

Kant, “güzel”i incelediği gibi “yüce”yi de estetik alan içerisine dahil etmiştir. Schiller, “hoş”, “çekici”, “soylu”, “duyusal” ve “çocuksuyu” estetik değer olarak görür. Hegel’in öğrencisi olan Rosenkranz da “çirkinliği” estetik alana katmıştır.