ESKİ TÜRK EDEBİYATININ KAYNAKLARINDAN ŞAİR TEZKİRELERİ - Deneme Sınavı - 5

Mehmet Siraceddin, eserinin ön sözünde anlattığına göre çok iyi derecede Almanca bilmektedir. Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba tek eseridir. Almancasını ilerletmek için Hammer’in “Cami-i Mehasin fi-Terâacim-i Şuara-yı Devlet-i Âl-i Osman” adlı eserini incelemiş ve tercüme etmiştir. Doğru cevap C’dir.

Kaleme aldığı eserler, yaptığı görevler,kendi kurduğu Millet Kütüphanesi’ne bağışladığı eserlerin yanında; Ali Emirî’nin önemli hizmetlerinden biri Kaşgarlı Mahmut’un o zamana kadar ele geçmeyen meşhur Divanu Lügati’t-Türk adlı eserini bulması ve bilim âleminin hizmetine sunmasıdır. Doğru cevap D’dir.

Esami-i Şuara-yı Amid, Miratü’l-fevaid adlı tezkiresinin, sadece şairleri kapsa- yan bir özetidir. Diyarbakır’da yetişen şairlerin biyografisini ihtiva eden bu eserde iki yüz on bir şair yer alır. Doğru cevap C’dir.

Nail Tuman’ın şimdiye kadar ikisi yayınlanmış dört eseri vardır. Bu biyografi ve bibliyografi çalışmaları şunlardır: İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Hamseler Katalogu, Türk Musikişinasları Tarihi, Lügat-ı Tarihiye ve Tuhfe-i Nailî’dir. Doğru cevap B’dir.

İbnülemin Mahmut Kemal İnal, edebiyat, hal tercümesi, kitabiyat, tarih konularında pek çok araştırma yaptı, bazı konuları aydınlığa çıkaran makale ve kitaplar yazdı. Hal tercümelerinden Kemalü’l- hikme; Hersekli Ârif Hikmet’in hayatını anlatır. Kemalü’l-ismet; Sultan II. Abdülhamit’in kitapçılarından İsmet Efendi’nin hayatına dair bir eserdir. Kemalü’l- meşahir (Meşahir-i Mechule); çeşitli mesleklere dair bazı kişilerin hayatlarını anlatır. Tarihçe-i Evkaf ve Teracim-i Ahval-i Nüzzar; Evkaf nezareti ve nazırları hakkında bir çalışmadır. Doğru cevap E’dir.

Nail Tuman, popüler bir edebiyatçı olmadığı için geniş kitlelerce tanınmasa da yazdığı kaynak kitaplarla edebiyat tarihçilerimiz ve akademisyenler tarafından çok iyi bilinen önemli bir bibliyografya ve biyografi yazarıdır. Onun şimdiye kadar ikisi yayınlanmış dört eseri vardır. Nail Tuman’ın asıl şöhretini sağlayan eseri Tuhfe-i Nailî’dir. Eser, 1949’da tamamlanmıştır. Doğru cevap D’dir.

16. yüzyılın sonuna kadar devam eden tezkirecilik geleneğinin yerini "Modern biyografi" türü almıştır. Doğru yanıt: C'dir.

"Tuhfe-i Naîlî" eserin yazarı Nail Tuman'dır. Doğru yanıt: D'dir.

"Cevahirü'l Müluk" adlı eser Faik Reşat'ın bir eseri değildir. Adı geçen bu eseri "Ali Emiri" yazmıştır. Doğru yanıt: B'dir.

Vecizeler ile hikmetli sözleri alfabe sırasıyla bir araya getirerek "Lamiü'l İber" adlı eseri "Faik Reşat" yazmıştır. Doğru yanıt: A'dır.

Yapı işleriyle ilgilenmiş  yıkarak yenisini yapmak gibi bir özelliği bulunan bu sanatçı "Fennî"dir. Doğru yanıt: E'dir.

Yazarı Ali Emirî olan ve dönemin sultanı  Abdülhamit'e ve diğer padişahlara övgülerde bulunduğu bu eserin adı "Cevahirü'l Müluk" tür. Doğru yanıt: E'dir.

Kemalüş Şuara, Meşahir-i Mechule eserlerin yazarı İbnülemin "Mehmet Kemal İnal"dir.

Lebibzade Refî ile mahlasları karışmasın diye kendi mahlasını Gayûr olarak değiştirmiş olan sanatçı "Refî Mehmet Emin Kâlâyî"dir.

Kaşgarlı Mahmut’un o zamana kadar ele geçmeyen meşhur Divanu Lügati’t-Türk'ü  bularak ve bu eseri bilim âleminin hizmetine sunmuş olan bu yazar "Ali Emirî"dir.

Faik Reşat'ın yazdığı "Ümit yahut Bir Katilin Âkibeti" adlı eserin konusu "Bir aşk hikayesidir." Doğru yanıt: A'dır.

Faik Reşat’ın Eslaf adlı eseri, yazarın Hazine-i Fünun mecmuasında çıkan yazı serisinin kitaplaştırılmış şeklidir. Yazar, eserini tezkire olarak adlandırsa da alfabetik sıraya uymadan şairleri bir araya getirdiği için Eslaf, tezkire geleneğinden ayrılır. Mehmet Siraceddin Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba adlı eserini Hammer’den tercüme etmiştir. Bu yüzyılda tezkire geleneğini en iyi temsil eden eser, Ali Emiri’nin Esami-i Şuara-yı Amid adlı eseridir. Bu yüzyılda modern biyografiye geçişin son ve en güçlü örnekleri, İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın Son Asır Türk Şairleri ile Nail Tuman’ın Tuhfe-i Nailî adlı eseridir. Doğru cevap B'dir.

Külliyat-ı Letâif: Derlediği fıkraları konularına ve söz konusu kişilerin meslekî ve sosyal tabakalarına göre yirmi yedi grupta toplamıştır. Faik Reşat, kitabının önsözünde fıkraların kültürümüz içinde değerini belirtirken Batı’ya ait sanılan birçok fıkranın esas kaynağının bizden geldiğine dikkat çeker. Bu arada eski ve yeni meşhur edebiyatçı ve yazarlarımızla ilgili fıkralara geniş ölçüde yer verir. Doğru cevap D'dir.

Faik Reşat divan şiiriyle yeni şairlerden seçme metinlere de yer yer verir. Talim-i Kitabet Rehber-i Esma-yı Türkiyye (Ali Nazimâ ile birlikte). Talim-i Kitabet, İmla ve Galatat (Rehber-i İmla) adıyla eserleri de vardır. Doğru cevap A'dır.

Ali Emirî, Diyarbakır’da doğdu. Şair Saim Seyyit Emirî Çelebi’nin torunlarından Seyyit Mehmet Şerif Efendi’nin oğludur. Ali Emirî, Cevahirü’l-müluk'un yazarıdır. Doğru cevap A'dır.