ESKİ TÜRK EDEBİYATININ KAYNAKLARINDAN ŞAİR TEZKİRELERİ - Deneme Sınavı - 4

Kemalü’l- meşahir, Tarihçe-i Evkaf ve Teracim-i Ahval-i Nüzzar kitaplarının yazarı İbnülemin Mahmut Kemal İnaldır. Kemalü’l-ismet: Sultan II. Abdülhamit’in kitapçılarından İsmet Efendi’nin hayatına dair bir eserdir. Kemalü’l- meşahir (Meşahir-i Mechule): Çeşitli mesleklere dair bazı kişilerin hayatlarını anlatır.Tarihçe-i Evkaf ve Teracim-i Ahval-i Nüzzar: Evkaf nezareti ve nazırları hakkında bir çalışmadır. Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar (Kemalüs-südur): Hadîkatü’l- vüzerâ’nın zeyli olan Verdü’l-hadayık’ın zeylidir. Son Hattatlar (Kemalü’l-hattatin)Süleyman Saadettin Efendi’nin hattatları anlattığı Tuhfe-i Hattatin adlı eserine ektir. Doğru cevap B'dir.

Hikâye: Sabih: Namık Kemal’in Cezmî adlı romanının taklidi bir eserdir. Bir Yetimin Sergüzeşti: Selanik’te Mütelaa gazetesinde tefrikadır. Neşirleri: Divan-ı Yahya: Şeyhülislâm Yahya’nın hayatı ve şiirleri ile ilgili eserdir. Divan-ı Hikmet: Hersekli Ârif Hikmet’in hayatı ve şiirleri hakkında bilgileri içerir. Divan-ı Galib: Leskofça- lı Galib’in hayatı ve şiirlerine dair bilgiler verir: Menakıb-ı Hünerveran: Gelibolulu Mustafa Âlî’nin hayatını ve Menakıb-ı Hünerveran adlı eserini konu edinen önemli bir eserdir. Tuhfe-i Hattatin: Müellifi Müstakimzade Efendi’nin hayatı ve gözden geçirilmiş metni ihtiva eder. Doğru cevap A'dır.

Türk Musikişinasları Tarihi: Mehmet Nail Tuman’ın Tuhfe-i Nailî’ye benzer bir tertiple kaleme aldığı eserdir. Musikişinaslarımızın biyografileri ile ilgilidir.

Amelî ve Nazarî Talim-i Kitabet yahut Mükemmel İnşa: Dilbilgisi ve düzyazı yazma sanatı hakkında bilgi veren bir eserdir. Fenn-i İnşa: Eser, mektup örnekleriyle ifadede dikkat edilmesi gereken hususları gösterir. İlâve-i Nümune-i Kitabet: Yazı yazma sanatı hakkında bir eserdir. Nümune-i Kitabet ve Fenn-i İnşa: Yazı yazma sanatı hakkında bir eserdir. Nümune-i Şiir ve İnşa: Yazı yazma sanatı ve şiir hakkında teknik bilgiler veren bir eserdir. Divan şiiriyle yeni şairlerden seçme metinlere de yer yer verir. Talim-i Kitabet Rehber-i Esma-yı Türkiyye (Ali Nazimâ ile birlikte). Talim-i Kitabet, İmla ve Galatat (Rehber-i İmla) adıyla eserleri de Faik Reşat'ın kitabete dair eserleridir. Doğru cevap C'dir.

İbnülemin Mahmut Kemal İnal (1870- 1957), edebiyat tarihçisi, hâl tercümesi yazarı, araştırıcı. Yusuf Kâmil Paşa’nın mühürdarlarından Emin Paşa’nın oğludur. İlk öğrenimini babasından ve Mehmet Âkif Ersoy’un babası İpekli Tahir Efendi’den yaptı. Hattatlık icazeti aldı. Hukuk tahsil etti. Tefsir, hadis ve Farsça dersleri aldı. Musikî ile ilgilendi. Arapça ve Fransızca öğrendi. Babasının memuriyeti dolayısıyla Adana, Sivas, Elazığ, Ankara, İzmir ve Adaları gezdi. Çeşitli memuriyetlerde bulundu.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra evi işgal edilerek değerli yazma ve basma eserleri tahrip edildi, yakıldı, alındı, satıldı. Doğru cevap A'dır.

Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe’yi, Divan şairlerinin muhtasar biyografilerini ortaya koymak amacıyla hazırlamıştır. Nail Tuman’ın asıl şöhretini sağlayan eseri Tuhfe-i Nailî’dir. Eser, 1949’da tamamlanmıştır. Tuman Tuhfe’de, şuara tezkireleri başta olmak üzere, 75 kaynak eserdeki bilgileri tarayarak, şairlerin biyografilerini alfabetik sıra ile ve sistematik olarak özetlemiş, biyografik kaynaklarda zikredilmeyen, fakat kütüphanelerde kendisinin tespit ettiği şairleri de eserine almıştır. Doğru cevap E'dir.

En iyi diye sorulduğundan cevap a şıkkıdır.

B şıkkı, Mehmet Siraceddin; diğer şıklar Ali Emiri'ye aittir. Cevap a şıkkıdır.

Bahsedilen konular a şıkkı için geçerlidir. Cevap a şıkkıdır.

Diğerleri İbnülemin Mahmut Kemal İnal'a aittir. Cevap a şıkkıdır.

Bahsedilen özellikler A şıkkına aittir. Cevap a şıkkıdır.

B şıkkında, padişah ve şehzadeleri anlatır; c şıkkı şiirlerini topladığı eser; d şıkkı nasihat kitabı ve e şıkkı Yemen'i anlattığı eserdir. Cevap a şıkkıdır.

A şıkkına aittir. Cevap A şıkkıdır.

A şıkkı, Nail Tuman'a aittir. Cevap a şıkkıdır.

A şıkkı Ali Emir Efendi'ye aittir. Cevap A şıkkıdır.

e şıkkı ona ait değildir. Soruda bahsedilen konu da a şıkkında anlatılır. Cevap a şıkkıdır.

20. yüzyıl, Türk edebiyatında 15. yüzyıldan, Anadolu’da ise 16. yüzyıldan itibaren itibaren süregelen tezkirecilik geleneğinin son örneklerinin verildiği bir dönemdir. Bu dönemde tezkirecilik geleneği yerini modern biyografiye bırakmıştır. Bu çerçevede eserlerin hazırlanış yönteminde, şekil ve içerik özelliklerinde bazı farklılıklar görülür. Faik Reşat’ın Eslaf adlı eseri, yazarın Hazine-i Fünun mecmuasında çıkan yazı serisinin kitaplaştırılmış şeklidir. Yazar, eserini tezkire olarak adlandırsa da alfabetik sıraya uymadan şairleri bir araya getirdiği için Eslaf, tezkire geleneğinden ayrılır. Mehmet Siraceddin Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba adlı eserini Hammer’den tercüme etmiştir. Bu yüzyılda tezkire geleneğini en iyi temsil eden eser, Ali Emiri’nin Esami-i Şuara-yı Amid adlı eseridir. Bu yüzyılda modern biyografiye geçişin son ve en güçlü örnekleri, İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın Son Asır Türk Şairleri ile Nail Tuman’ın Tuhfe-i Nailî adlı eseridir.

İbnülemin kendinden önce gelenlerden farklı olarak, zaman zaman kaynaklara başvurur, onlardan alıntılar yapar, belgelere işaret eder. Bu tavrı ile modern tarihçilere yaklaştığı söylenebilir. Bu objektif olma gayretlerine rağmen İbnülemin’in tam anlamı ile neslinin son temsilcisi olduğuna, ele aldığı şahıslar hakkındaki değerlendirmeleri tanıktır. Bu kişilerden bazılarının hayat hikâyelerini en küçük ayrıntılarıyla verirken, bazılarına özen göstermez. Kimseyi tam olarak övmez. Hakkında bilgi verdiği kişiler ölmüş olsalar bile onlarla konuşuyormuş gibi dipnotlar düşer, onlara hücumlarda bulunur, nükteler yapar. Maddeleri süsler, hikmetler ve beyitlerle donatır. Bununla da yetinmez geleneğe uygun olarak bahis mevzusu olan kişi hakkındaki nükte ve fıkraları sıralar. Şiirlerinden bol bol örnekler verir. Eserlerinin isimlerini sayar. Bunlar arasında dikkate değer olanları bilhassa öne çıkarır. Şairler hakkında bilgi toplamak için eski tezkirecilik geleneğinde de görülen bir yönteme başvurarak, zamanındaki sanatçılardan mektupla bilgi ister ve elde ettiği bilgileri eserine dâhil eder. Onun modern biyografiye geçişin diğer temsilcisi sayabileceğimiz Nail Tuman’dan bir farkı, kendi zamanında yaşamış sanatçıları da eserine alarak unutulmaktan kurtarmış olmasıdır.

Nail Tuman, tezkire geleneğinde olmayan modern biyografi anlayışının yansıması olarak tezkirelerden elde ettiği bilgileri, eleştirel bir yaklaşımla karşılaştırmalı olarak sunmuş ve doğru olanı kaydetmiştir. Şairlerin şiirlerinden örnek beyitler zikrettikten sonra, şairlerle ilgili bilgileri aldığı kaynakları, cilt ve sayfa numaralarını belirterek göstermiştir.

Eserleri:

Teracim-i Ahval, Teracim-i Ahval-i Meşahir, Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye, Kemal ile Muharebemiz, Tarih-i Matbuât-ı Osmaniyye, Divançe-i Vecdî,