ESKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ: BİÇİM VE ÖLÇÜ

Deve nâka, yılan mâr, balık mâhî, kaplan peleng sözcükleriyle ifade edilir. Arslan ise gazanfer veya şîr sözcükleriyle karşılık bulur.

Divan şiirinde geniş anlamda Osmanlı ülkesini gösteren Rum kelimesi beyazlık, parlaklık münasebetleriyle sevgilinin yüzü için kullanılır.Rûm ve Şâm kelimeleri sevgilinin güzelliği ve Osmanlı ülkesi gibi parlak ve aydın anlamında şiirlerde kullanılır. Diğer yer adları da divan şiirinde çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır.

Güneş Şems, Ay Kamer, Jüpiter Müşterî, Venüs Zühre sözcükleriyle ifade edilir.  Zuhal ise Satürn gezegenini karşılar.

Rivayete göre Kisrâ ünvanıyla anılan ilk İran Şahıdır. Adaletiyle ve Tâk-ı Kisrâ adıyla meşhur sarayıyla ünlü İran şahı Nûşirevân’dır. Sarayına bir çan bağlattığı ve kendisiyle
görüşmek isteyenlerin bu çanın zincirini çekerek onu çağırdığı ve şikâyetini ve
ihtiyacını söylediği rivayet edilir. Divan şiirinde de sarayı, çanı ve adaleti ile anılır.

İranlıların efsanevi kahramanlarından biri olup, “Heft-han” adlı türlü tehlikelerle dolu yolu Rüstem’in yanı sıra geçen ikinci kişi olarak anılan kahraman İsfendiyâr’dır. Divan şiirinde kahramanlık sembolü olarak ve  Rüstem’le yaptığı savaşla yer bulur. Rüstem’le yaptığı savaşta ölmüştür. Divan şiirinde kahramanlık sembolü olarak ve Rüstem’le yaptığı savaşla anılır.

Divan şiirinde çizmiş olduğu resimlerdeki marifetiyle övülen ve sevgilinin güzelliği anlatılırken kendisinden bahsedilen kişi Bihzâd’dır. Bihzâd Hüseyin Baykara’nın ressamlarındandır.

Divan şiirinde bir çiçek, mahmur gözden kinaye olarak kullanılan ve kendini beğenmişliğin sembolü olarak geçen mitolojik kişi Nergis’tir. Diğer kahramanlar da farklı anlamlarda divan şiirinde yer almaktadır.

Divan şiirinde şiir dilinin özelliklerine gore düz yazıdan farklı olan ve metnin etkileyiciliğini artıran niteliklerin göz önünde bulundurulduğu okunuş biçimi inşâd’dır. Selâset sözdeki akıcılık, mevzûn vezinli, muhayyel hayal edilmiş, tekrîr ise söz yinelemeleri anlamlarına gelmektedir.

Divan şairlerinin İran şiirindeki bir geleneğe uyarak şiirlerinde kullanmış oldukları takma adlara mahlas denir. Genellikle şiirlerin sonlarında yer alır. Genellikle ismin sonuna Farsça nispet eki olan -î’nin eklenmesiyle yapılır.

Anlamı “dünya nimetlerinden, süsünden, zevklerinden uzak durma ve güzel ahlakla bezenme” olan sözcük zühd’dür Diğer seçeneklerdeki sözcükler sevgili,sevgiliye kavuşma, saç, kadeh anlamlarında kullanılan sözcüklerdir.

Tasavvufta her şeyi dış görünüşüyle ve yüzeysel değerlendiren tiplere zâhid ya da vâ’iz denir.

“Havâs Edebiyatı”, “Sarây Edebiyatı” ve “Enderun Edebiyatı” gibi adlandırmalar bu edebiyatın, toplumun yalnızca belli kesimlerine hitap eden bir edebiyat olmadığının bilimsel araştırmalar sonucunda kesin olarak kanıtlanmasıyla artık tamamen terk edilmiştir.

“Divan Edebiyatı” ilk olarak Ömer Seyfettin ve Ali Canip tarafından, Klâsik Türk Edebiyatı adlandırması ise Fuat Köprülü tarafından yapılmıştır.

Ulaşmak, bir şeyin son noktasına erişmek, olgunlaşmaktır, Belâgat.

Bakî, Fuzulî ve Nev’î Eski Türk Edebiyatı I. Klasik Dönem şairlerindendir.

Şu’arâ Tezkireleri’nde adı geçen ve kalemiyye grubu olarak adlandırılan şairler Bürokratlar grubuna mensuptur.

Divan Şiiri, Batı Edebiyatı etkisinde yazılmamıştır.

Donemin Turk Devletleri'nin dilleri Köktürkçe ve Uygurca oldugundan, saptanan eserler bu dillerdedirler.

Edebiyyât-ı cedîde adli yeni edebiyat Bati etkisinde ortaya cikmistir.

Olumsuz anlam tasiyan kuslardan olan yarasa, huffâş olarak adlandirilir.