ESKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ: BİÇİM VE ÖLÇÜ - Deneme Sınavı - 1

Nazım şekillerinin adlandırılmasında Arapça sayılardan türemiş sözler kullanılmıştır: Müselles “üçlü”, murabba' “dörtlü”, terbi' “dörtlü yapma”; muhammes “beşli”, tahmis “beşli yapma”; müseddes “altılı”, tesdis “altılı yapma”; müsebba' “yedili”, tesbi' “yedili yapma”; müsemmen “sekizli”, tesmin “sekizli yapma”; mütessa' “dokuzlu”; mu'aşşer “onlu”, ta'şir “onlu yapma” demektir. Buna göre E şıkkındaki eşleşme mısra sayıları dikkate alındığında yanlıştır ve doğru cevap E şıkkıdır.

Terbi' edebiyat terimi olarak bir gazelin her beytinin önüne aynı vezinde ve ilk mısra ile kafiyeli ikişer mısra eklenerek meydana getirilmiş dört mısralı bendlerden oluşan bir nazım biçiminin adıdır.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır. Diğer şıklar uygun değildir.

A, C, D ve E şıklarındaki nazım türleri dört mısralı, B şıkkındaki nazım türü ise beş mısralıdır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Tahmisin bir de tahmis edilen gazelin her beytinin iki mısrası arasına aynı vezin ve kafiyede üçer mısra eklenerek yapılan bir biçimi vardır. Bu yöntemle yapılan tahmislerde her bendin ilk ve son mısrası tahmis edilen gazele, aradaki üç mısra da tahmisi yapan şaire aittir. Bu tahmislere tahmis-i mutarraf , yapılan işleme de taştir (=teştir) denir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Her bendindeki beyit sayısı genellikle 4 ile 10 arasında olan ve en az üç bendden meydana gelen bir nazım biçimi olan terci'-i bendin kafiye düzeni aa, xa, xa, xa, xa ...... ZZ; bb, xb, xb, xb, xb ...... ZZ şeklindedir.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap "Terci'-i bend" D şıkkıdır. Diğer şıklar uygun değildir.

Tesmin, edebiyat terimi olarak bir gazelin her beytinin önüne aynı vezinde ve ilk mısraları ile kafiyeli altı mısra ilavesiyle elde edilen bendlerden oluşan bir nazım biçiminin adıdır. Kafiye düzeni aaaaaa(aa), bbbbbb(ba), cccccc(ca) ... şeklindedir. Çok az kullanılmış bir nazım biçimidir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır. Diğer şıklar uygun değildir.

Nesib: Kasîdenin 15 ile 20 beyit arasında bir uzunlukta olan giriş bölümüdür. Burada aşk konusu işlenmişse bu bölüm  “nesib” adını alır. Başka bir konu işlenmişse “teşbib” adını alır. Diğer seçenekler kaside içindeki diğer bölümleri ifade etmektedir.