ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

Hiyeroglif Yazı: (Eski Yunanca: hieros: kutsal, graphikos: oyma=hieroglyphikos) Özellikle kutsal metinlerin taşa kazınmasında kullanılan resmî bir yazıydı. Hiye­roglifler MÖ 3000 yıllarından MS dördüncü yüzyıla kadar kullanılmıştır. Taş, ah­şap, fildişi malzeme üzerine kazınmış ya da çeşitli malzeme üzerine resmedilmiştir. En basit düzeyde hiyeroglif, yazıcının ifade etmek istediği nesnenin resmedilmesi biçiminde oluşmuştur. Buna “piktogram” denir.

Papirüs rulolarının çok azı tam ve eksiksiz olarak gü­nümüze gelebilmiştir. Günümüze kalmış en uzun papirüs rulosu Londra/British Müzesi’nde bulunan 40,5 m uzunluğundaki Harris Papirüsü’dür.

Mısır hiyeroglifleri 1822 yılında Eski Mısır Uzmanı ve Dilbilimci Jean-Franço­is Champollion tarafından çözülmüş ve Eski Mısır tarihi ve uygarlığı ile ilgili pek çok güvenilir bilgiye ulaşılmıştır. Mısır yazısının belirgin özelliği, onun her zaman aslına bağlı kalmış olması ve basit işaretlerden oluşmuş olsa bile Fenike, Eski Yu­nanca ve günümüzün modern dillerinin yazıları gibi alfabetik olmasıdır. Bu yazı, daha sonra oluşan komşu alfabetik yazıları ve Fenike yazı sistemlerini harf yazısı fikri bakımından etkilemiştir.

Kraldan sonra en önemli kişi, yardımcısı olan vezirdi. Bu makam Eski Kral­lık zamanında gelişmeye başlamıştır. Vezir, devlet yönetimini, hukuk sistemini ve ekonomiyi denetlemekle görevliydi ve sadece krala hesap verirdi. Eyaletler kralın tam yetkiyle atadığı yöneticiler tarafından yönetilirdi. Merkezden atanan eyalet valileri, kral adına ülkeyi yöneten vezire karşı sorumluydular. 18. Sülale kralla­rından II. Amenofis (MÖ 1427-1401) döneminden başlayarak, yönetim sorumlu­luğunu ülkenin kuzeyinde ve güneyinde iki vezir paylaşmıştır. Kuzeyde Memfis, güneyde Teb kenti vezirlik merkeziydi.

Şaduf: Bir ucuna ipe bağlı kova, diğer ucuna ağırlık bağlanan bir sırığın yere dikilmiş bir başka direğin üst kısmına raptedilmesiyle oluşturulan, kuyu veya nehirden su çekmeye yarayan kaldıraç benzeri araç.

Eski Mısır’da kadınlar 12-14 yaşları arasında ergenlik başlangıcında evlendirilir­di. Erkekler ise 20 yaşları civarında evlenirdi. Yeni evlenenlerin eşyalarının hem kız hem de erkek tarafınca sağlanması gerekiyordu. Bu nedenle boşanma halinde kadının mallar üzerinde hakkı vardı. Mısırlılarda genellikle tek eş evliliği yaygın­dı.

Seth: Kimliği belirlenemeyen bir hayvan başlı, düzensizliğin, çöl­lerin, fırtınaların ve savaşın tanrısı, Osiris’in erkek kardeşi.

Horus: Şahin başlı ya da şahin şeklinde ve iki taçlı Mısır’ın ilk devlet tanrısı, gökyüzü tanrısı.

Natron: Karbonat, bikarbonat, klorid ve sodyum sülfat karışımı olan bir çeşit tuz. Nil Nehri’nin kenarında doğal olarak bulunuyordu.

4. Sülale’den itibaren gerçek piramitler de yapılmaya başlamıştır. Bunlar basa­maklı piramitlerin gelişmesi sonucu ortaya çıkmışlardır. En erken örnekleri 4. Sülale’nin ilk firavunu Snefru’nun (MÖ 2575-2551) Memfis’in 50 km kuzeyindeki Meidum’da ve Dahşur’da yaptırdığı piramitlerdir. Snefru Meidum’da kral Huni’nin başladığı piramidin yapımına devam eder, ancak daha sonra kendi piramit komplek­sini yapmak için inşaatı yarım bırakır. Bu dönemde mimarlar henüz tam bir piramit yapmayı başaramıyorlardı. Snefru’nun Meidum’daki piramidinin üst kısmı eğimi artırılarak bitirilebildiğinden piramit eğik olmuş ve Eğik Piramit olarak adlandırıl­mıştır. Snefru, Dahşur’da Eğik Piramit’ten başka Kızıl Piramit olarak adlandırılan bir piramit daha yaptırmıştır. Kızıl Piramit geometrik olarak ilk gerçek piramittir.

En basit düzeyde hiyeroglif, yazıcının ifade etmek istediği nesnenin resmedilmesi biçiminde oluşmuştur. Buna “piktogram” denir.

Demotik Yazı: MÖ 700’den sonra yönetimle ilgili yazışmalarda kullanılan hiyeratik yazı basitleşip, işlek hale gelmiş ve 26. Sülale zamanında yerini demotik yazıya bırakmıştır. En eski demotik papirüsler olan Rylands I ve II papirüsleri I. Psammetikos (MÖ 664-610) zamanına aittir. Demotik (Eski Yunanca: demotikos:
halkla ilgili) halk yazısı demektir. Amasis zamanında (MÖ 570-526) yönetim ve hukukla ilgili belgelerde kullanılan resmi yazı biçimi demotik yazı olmuştur. Ptolemaioslar Dönemi’nin başından itibaren edebi metinler de demotik yazı ile yazılmaya başlanmıştır.

Yeni Krallık zamanında şaduf adlı verilen araç kullanılarak nehirden su çekilmiş ve sulama yapılmıştır. Böylelikle ekilebilir arazi yüzde on - onbeş oranında arttırılmış ve yılda iki kez ürün alınabilmiştir.

Osiris: Mumya biçiminde, asa, tüy ve boynuzlarla süslü beyaz taçla betimlenen bitkilerin ölüm tanrısı ve ölümden sonraki dünyanın yöneticisi.

Anubis: Uzanmış köpek, çakal ya da köpek başlı, mumyalamayla ilgili nekropolis tanrısı.

Çivi yazısını Sümerler kullanmıştır. Hiyeroglif anıt ve taşların üzerine yazılan bir yazı sistemidir. Demotik yazı hukuk ve yönetim alanında kullanılan yazıdır.Kopt Yazı demotik yazının yerini almıştır. Hiyerologrifi kısaltarak daha kolay şekilde tasarlanan yazı biçimi Hiyeratik yazıdır. Doğru cevap A şıkkıdır

Günümüze kalmış en uzun papirüs rulosu Londra/British Müzesi’nde bulunan 40,5 m uzunluğundaki Harris Papirüsü’dür. Doğru cevap C şıkkıdır.

Mısırlılar hiçbir zaman sikkeyi içeren bir takas sistemi geliştirmemişlerdir. Doğru cevap D şıkıdır.

Mısır, güçlü dönemlerinde eyatlere bölünmüş olarak yönetilmiştir, Köleliğin ekonomik olarak bir önemi olmamıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.