ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

Büyük bölümü İbranice, bir bölümü de Aramice yazılmış olan, Tevrat ve Zebur da dâhil olmak üzere 39 kitaptan oluşan kutsal kitap Eski Ahittir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yeni Assur Krallığı, yaklaşık dört yüz yıllık egemenlik sürecinde, en güçlü olduğu sekiz ve yedinci yüzyılda, güneyde Basra Körfezi, doğuda İran’ın bir bölümü, kuzeyde Toros Dağları, batıda Suriye, Doğu Akdeniz sahilleri, Çukurova ve Mısır’a egemen olmuştur. Hindistan bunlar arasında değildir.

Yukarı Habur bölgesinin Assur yazıtlarında geçen adı hanibalgattır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yeni Babil Dönemi'nin ilk kralı Nabopolassar'dır. Doğru cevap A seçeneğidir.

III. Tiglat-pileser, Assur Krallığı’nın yıkılışına kadar devam eden kesintisiz genişleme sürecini başlatan kraldır.

Ninive'nin başkent olarak inşa edilmesi Sanhêrib (Sennaherib) dönemindedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Esarhaddon Doğu Akdeniz kıyılarına ve Mısır’a MÖ 679, 674 ve 671 yılında üç sefer yapmış, sonuncusunda Mısır’ın başkenti Memphis’i ele geçirerek “Aşağı ve Yukarı Mısır’ın Fatihi” unvanını adının önüne ekletmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Babil kentini ele geçirerek Babil Krallığı'nın sonunu getiren toplum Perslerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Babil Krallığı döneminde yapılmış, efsanelere konu olmuş ve dünyanın yedi harikası arasında sayılmış olan yapı Babil'in Asma Bahçeleri'dir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Aşurbanipal döneminde Harran kült merkezi olarak öne çıkarılması Yeni Assur Krallığı dönemindedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Eski başkent Assur’dan (Kalat Şergat) sonra Yeni Assur Dönemi’nde sırasıyla Kalhu (Nimrud), Dur Şarrukin (Khorsabad) ve Ninive başkent olarak yeniden inşa edilmiştir. Bu dönemde ele geçirilen bölgelerde, eski yerleşmeler önce vergiye bağlanmış arkasından da birer eyalet merkezine dönüştürülmüştür. Assur Krallığı’na katılan bazı yerlerde, başkent modelinde yeni eyalet merkezleri inşa edilmiştir.

Demir Çağı’nın (MÖ 1200-330) başlangıcı olarak kabul edilen bu yeni dönem, birçok bakımdan önemli gelişmelere sahne olmuştur. Mısır ve Doğu Akdeniz kıyı şeridinde ilk tek tanrılı dinin yayılmaya başlaması tarihsel bir dönüşüm olması açısından dikkate değerdir. Eritilmesi ve işlenmesi oldukça gelişmiş fırınlar ve atölyeler gerektiren demirin yaygınlaşması, yeni tarım aletleri ve silahların yapımına olanak tanımıştır. Bu nedenle demiri kullanan uygarlıklar diğerleriyle rekabette önemli bir avantaj elde etmiştir.

Yeni Assur Krallığı üç yüz yılı aşkın bir dönem boyunca yalnızca Mezopotamya’nın değil, Anadolu, Akdeniz dünyası, İran ve hatta Mısır’ı da içine alan bütün bölgenin en büyük süper gücü idi. Bu geniş coğrafyada kurulan bütün devletler, bir şekilde, yönetim anlayışı, mimari, sanat ve teknolojide Assur’dan etkilenmiştir. Kuzey Suriye’deki Geç Hitit Devletleri, Doğu Anadolu çevresindeki Urartu, Anadolu’da Frig, Lidya, İran’da Med, Güney Mezopotamya’da Babil, Doğu Akdeniz’deki kent devletleri ve Mısır bu dönemin politik dünyasında Assur’u izleyen ve bağ kuran devletler arasında sayılabilir.

Yeni Assur kral listeleri ve kralların yıllıkları MÖ bin yıllarından itibaren Assur krallarının adlarını vermekle birlikte, krallığın genişleme ve güçlenme sürecinin MÖ onuncu yüzyılda başladığı anlaşılmaktadır. II. Assur-dan ve oğlu II. Adad-nirari, bu süreci başlatan Assur krallarıdır.

Assur kralları, devletin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Ganimet elde etmek, vergiye tabi kılmak, sınırları genişletmek ve sınır bölgelerini güvenli hale getirmek gibi birçok amaçla yapılan seferler, batıda Çukurova bölgesine ve Doğu Anadolu yüksek yaylasına kadar ulaşmıştır.

Aşurbanipal döneminde Harran kült merkezi olarak öne çıkarılmıştır. Kralınn kardeşlerinden biri, Harran’daki ay tanrısı Sin’in en yüksek rahibi olarak görev almıştı. Anadolu’nun batısı bu dönemde Kimmer saldırılarına direnmeye çalışıyordu. Lidya kralı Gyges Kimmer baskısına tek başına direnemeyeceğini anladığı için dönemin en büyük gücü olan Assur’dan yardım istemişti.

Esarhaddon Doğu Akdeniz kıyılarına ve Mısır’a MÖ 679, 674 ve 671 yılında üç sefer yapmış, sonuncusunda Mısır’ın başkenti Memphis’i ele geçirerek “Aşağı ve Yukarı Mısır’ın Fatihi” unvanını adının önüne ekletmiştir. Babil’in yağmalanmasının toplum üzerindeki olumsuz etkisini azaltmak amacıyla bu dönemdeki kazanımlarının bir bölümünü Babil ve çevresinin imarına harcamıştır. Assur’a taşınmış olan tanrı Nabu heykelleri de Babil’deki asıl mekânlarına yerleştirilmiştir.

Yeni Babil Dönemi’nin ilk kralı olan Nabopolassar, Yeni Assur Krallığı’nın yıkılış sürecinde Medlerle işbirliği yapmış, son başkent Ninive’nin düşmesinde önemli rol oynamıştır. Babil bundan sonra kısa zamanda güçlenmiş, Harran’a kaçan ve orada Mısır’ın desteğini de alarak direnmeye çalışan son Assur kralı II. Assur-uballit’i yenmiştir. Assur’un yıkılış döneminde bölgedeki nüfuzunu artırmaya çalışan Mısır’ı MÖ 605 yılında Kargamış yakınlarında mağlup etmiş ve bölgenin tek egemeni olmuştur.

Nabopolassar’dan sonra tahta çıkan Nebukadnezzar, Babil’de yaptırdığı görkemli yapılar, seferler ve toplu nüfus nakilleri nedeniyle kaynakların öne çıkardığı krallardan biridir. İsrail ve Kudüs’te yaptıkları Eski Ahit’te anlatılmaktadır. Nebukadnezzar, Mısır’ın desteğiyle vergi vermeyi reddeden Doğu Akdeniz kıyısındaki kent devletleri üzerine uzun seferlere çıkmıştır. MÖ 601 yılında Mısır üzerine ilerlemiş ancak burada istediği başarıyı elde edememiştir. MÖ 597 yılında Babil ordusu bu kez Yahuda Krallığı’na savaş açmış, Kudüs kuşatması sonrasında on bin kadar Yahudi Babil’e sürgün edilmiştir. Sürgün edilenler arasında Eski Ahit’te peygamber olarak adı geçen Hezekiel de vardır. Babil’e boyun eğmeyen Kudüs yaklaşık on yıl sonra (MÖ 586 yılında) yapılan savaşla ele geçirilmiş, surlar, tapınaklar ve saraylar yağmalanmış ve yakılmıştır. Savaşta esir alınan Küdüslüler yine Babil’e sürgün edilmiştir. Babil bu dönemde eski dünyanın en görkemli kenti haline getirildi. Ünlü Babil kulesi, surlar ve İştar Kapısı son şeklini aldı.

Persler MÖ 539 yılında yalnızca Babil kentini ve ülkesini değil, aynı zamanda Medlerin egemen olduğu Anadolu’yu da ele geçirdiler. Böylece Mezopotamya kökenli siyasal devletlerin egemenliği son bulmuş, yerini MÖ 334 yıllarında başlayan Büyük İskender seferine kadar İran kökenli Pers egemenliğine bırakmıştır. Ancak burada oluşan köklü kültür ve gelenekler, Persler ve arkasından gelen Hellenleri de derinden etkilemiştir.