ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

Yeni Assur Dönemi’nde sırasıyla Kalhu (Nimrud), Dur Şarrukin (Khorsabad) ve Ninive başkent olarak yeniden inşa edilmiştir.

Yeni Assur Krallığı MÖ onuncu yüzyıldan itibaren batıda Akdeniz kıyı şeridi ve Çukurova, kuzeyde Toroslar, doğuda Zagros dağları, güneyde de Babil ülkesine doğru genişlemiştir. MÖ 612 yılında son başkent Ninive’nin düşüşüne kadar Assur orduları bu sınırların ötelerine geçmiş, doğuda İran, batıda da Yahuda Krallığı ve Mısır bir süre işgal edilmiştir. Assur Krallığı sefer yaptığı bölgeleri önce vergiye bağlamış, arkasından eyalet haline getirmiştir. Denetimi zor olan bölgelerin halkı tehcire tabi tutulmuştur.  Yeni Assur Krallığı’nın yıkılışından sonra Yeni Babil Krallığı MÖ 625-539 yılları arasında kısa zamanda yukarıda sınırları çizilen bölgenin tek egemeni olmuştur.

Assur ve Babil kralları güçlü oldukları dönemlerde hemen her yıl sefere çıkarlardı. Anallarda (yıllıklar) bu seferlerden dönüşte elde edilen ganimetler listelenir, yakalanan ve tutsak olarak merkezi bölgeye getirilen kadın ve erkeklerin sayısı verilmektedir. Yazıtlarda yerlerinden alınarak tehcire tabi tutulan insanların nasıl değerlendirileceğine dair de bazı ipuçları bulunmaktadır. Orduya asker olarak almak, tarlalarda ve inşaatlarda çalıştırmak, güvenliği sağlamak ve yeni eyalet merkezlerine nüfus kazandırmak gibi birçok amaç için tehcire tabi tutulduğu anlaşılan insanların sayısı üç yüz yılda üç - dört milyona ulaşmıştır.

Hanigalbat: Yukarı Habur bölgesinin Assur yazıtlarında geçen adı.II. Assur-dan ve oğlu II. Adad-nirari, bu süreci başlatan Assur krallarıdır. Bu dönemde Kuzey Suriye’ye sefer yapan Assur orduları, Aramilerin yoğun olarak yerleştiği kentleri vergiye bağlamış ve etkinlik alanını Habur bölgesine kadar genişletmiştir. Bu bölgeyi Bit Bahiyani adlı Arami kökenli bir aşiret yönetmekteydi. Büyük bir bölümü yarı göçebe olan bu halkı bir devletin kontrolüne almak oldukça zordu. Adad-nirari, krallığının sonlarında Hanigalbat çevresine üst üste yedi sefer yapmak zorunda kalmıştır. Assur Krallığı bundan sonra bölgedeki kentleri kendine vergi ve haraç veren yönetimler haline getirmiş ve böylece Akdeniz’e ve Toroslardaki hammadde yataklarına ulaşan yolların denetimini sağlamıştı.

Yeni Assur Krallığı’nın MÖ dokuzuncu yüzyıldaki en güçlü kralları II. Aşurnasirpal ve oğlu III. Şalmaneser’dir. Assur orduları bu dönemde bütün komşuları üzerine gitmiş, olağanüstü miktarlarda ganimetler toplamıştır. Assur kralları, devletin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.

Assur kralları, devletin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Ganimet elde etmek, vergiye tabi kılmak, sınırları genişletmek ve sınır bölgelerini güvenli hale getirmek gibi birçok amaçla yapılan seferler, batıda Çukurova bölgesine ve Doğu Anadolu yüksek yaylasına kadar ulaşmıştır. Denetim altına alınan bölgelerden elde edilen ganimetler ve sağlanan yeni insan gücü, başkent çevresinin imarında kullanılmaya başlandı. Elde edilen ganimetlerin büyük bölümü aslında, büyüyen kentlerin ihtiyaçlarını ve yeni inşaatların masraflarını karşılamak için kullanılmaktaydı. II. Aşurnasirpal’ın en büyük projesi ülkenin yeni başkenti olarak Kalhu’yu (Nimrud) inşa etmesidir.

Assur’un zayıflamasıyla Yukarı Dicle bölgesinde kurulmuş olan garnizonlar boşaltılmış ve bölgede denetim kaybedilmişti. Urartu yazıtlarında geçen bazı yer adları, kral Minua önderliğindeki Urartu ordusunun dokuzuncu yüzyıl başlarında yağmalamak amacıyla Torosları aşarak Dicle havzasına indiğini göstermektedir. Şalmaneser’in veliahdı V. Şamşi-Adad zamanında isyanlar bastırılmakla birlikte Assur’un yeniden bölgesinin süper gücü olma girişimi ancak MÖ 745 yılında tahta çıkan III. Tiglat-pileser döneminde başlayabilmiştir.

Kalde Sülalesi’nin yönetiminde Babil yüz yıldan kısa zamanda eski dünyanın merkezi haline gelmişti. Babil Kulesi, Asma Bahçeleri ve İştar Kapısı gibi yapıları sayesinde ünü yayılmıştı. “Babil’in Asma Bahçeleri” kentin ününü aşacak biçimde efsanelere konu olmuş ve en küçük kalıntısı bulunmayan bu bahçeler dünyanın yedi harikası arasında sayılmıştır. Ancak bu görkemli iktidar merkezi, İran’da Medlerin yerine Perslerin egemen olmasıyla büyük bir tehdit atlana girmiştir.

Yeni Babil Dönemi’nin ilk kralı olan Nabopolassar, Yeni Assur Krallığı’nın yıkılış sürecinde Medlerle işbirliği yapmış, son başkent Ninive’nin düşmesinde önemli rol oynamıştır. Babil bundan sonra kısa zamanda güçlenmiş, Harran’a kaçan ve orada Mısır’ın desteğini de alarak direnmeye çalışan son Assur kralı II. Assur-uballit’i yenmiştir.

Yeni Babil Krallığı en güçlü olduğu dönemde Persler tarafından tarih sahnesinden kaldırılınca Mezopotamya ilk kez bütünüyle yabancı bir gücün egemenliği altı na girmiştir.

Assur orduları Mısır’ı ilk kez 671 yılında yağmalamıştır.

Kudüs’ten büyük grupları tehcire tabi tutan ilk Babil kralı Nabopolassar’dan sonra tahta çıkan Nebukadnezzar.

Yeni Assur krallarından Sanhêrib Babil’i yağmalayarak, tanrı heykellerini kendi başkentine taşımıştır.

Yeni Assur Krallığı’nı, III. Şalmaneser sonrasında içine düştüğü karışık dönemden çıkaran kral III. Tiglat-pileser.

Geç Hitit krallıklarından Tabal Assur egemenliğine karşı uzun süre direnmiştir.

Çukurova’nın, Yeni Assur yazıtlarında adı Kue olarak geçmektedir.

Yukarı Dicle bölgesindeki Arami kabilesinin başkenti Amedidir.

Urartu Krallığı’nın kuruluş döneminde, Arame ve Sarduri adlı krallar üzerine sefer yapan Assur kralı III. Şalmaneser'dir.

Yeni Assur Krallığı döneminde Hitit İmparatorluğu Anadolu’daki siyasal güçlerden biri değildir.