ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

Assur Kralığı’nın son başkenti MÖ 612 yılında yıkılan Ninive kentidir.

Hammurabi tarihte ilk yazılı kanunları yapmasıyla ünlenmiş Babil'in altıncı kralıydı ve bu yüzden ismi Eski Assur kralları arasında sayılamaz.

Babil tarihi de üç döneme ayrılmaktadır: 1) Eski Babil Krallığı, 2) Kassit Ege­menliği (ikinci binyılın ikinci yarısı) ve 3) Yeni Babil Krallığı (MÖ 625-539).

Babil yaklaşık bin kilometre uzakta Orta Anadolu’da kurulmuş olan Eski Hitit Krallığı’nın ikinci kralı I. Murşili’nin 1595 yılında yaptığı bir seferle ele geçiril­miş ve yağmalanmıştır. Bu olay Eski Babil sülalesinin de sonu olmuştur.

Assur, Babil ve Nuzi belgelerinde daha çok Hanigalbat; Mısır’da ise Naharina veya Nahrima olarak adlandırılır. Hititler ise “Hurrilerin ülkesi” deyimini de kullanmaktaydılar. Mitanni ve Hanigalbat politik bir yapıyı, Hur­ri bölgenin etnik yapısını, Naharina (Nhr: Nehir) ise Fırat ve Dicle üzerindeki coğrafi konumunu ifade eden adlardı.

Kral Hammurabi’nin adı ile ölümsüzleşen Eski Babil Sülalesi’nin 1595 yılında Hi­tit kralı I. Murşili tarafından yıkılması, Güney Mezopotamya’da yeni bir sürecin başlamasına neden olmuştur. Basra Körfezi ve çevresine Deniz Sülalesi, Babil çev­resine ise Kassitler yerleşmiştir.

Assur’u yeniden adından söz ettiren bir güç haline getiren ilk kral Assur-uballit’tir. Assur-uballit, doğuda Zagroslara kadar olan alanı kuzeyde Toroslara ka­dar olan bölgeyi denetim altına almayı başarmıştır.

Eski Assur kralları, Anadolu’daki yerli beylerle anlaşarak güvenli ticaret için uy­gun ortam oluşturmuşlardır. MÖ 1950-1750 yılları arasında gerçekleşen örgütlü ticaret iki bölgeyi kültürel olarak daha da yakınlaştırmıştır. Anadolu’daki en önem­li ticaret merkezi yerel bir beyin denetimindeki Kayseri/ Kültepe (Kaniş/Neşa) idi. Burada, Assurlu tüccarların evleri ve dükkânlarını da içine alan büyük bir pazar yeri (karum) oluşturulmuştu. Kültepe’de çoğu Assurlu tüccarların ticari yazışma­larının belgeleri olan yirmi binin üzerinde çivi yazılı tablet günümüze ulaşmıştır.

Güney Mezopotamya’da Babil ve çevresinde MÖ ikinci binyılın ikinci yarısında Kassit döneminin sonlarında sınır bölgelerinde dikilen stellere Kudurru denirdi. Üzerlerinde kutsal semboller ve yazıt bulunan kudurrular yaygınlaşmış ve birinci binyılda da yapımları sürdürülmüştür.

İran’da Elam Krallığı, Anadolu’da ise MÖ ikinci binyılın ortalarından önce Hitit Krallığı Mezopotamya siyasetinde etkili olmuştur.

Akkadlardan sonraki en büyük Sami grubunu oluşturan Amurrular III. Ur Sülalesi döneminde Fırat üzerinden yavaş yavaş önce Güney Mezopotamya’ya yerleşmeye başlamışlardı.

Kent devletlerine yerleşen ve çoğunluğu oluşturdukları birçok kenti idare eden Amurrular, resmi yazışmalarda Akkadca kullanmışlardır. Çivi yazısını kendi dillerine uyarlamadıkları için varlıkları ancak yazılı belgelerdeki adları aracılığıyla izlenebilmektedir.

Hurriler, Mezopotamya ve çevresine MÖ üçüncü binyıl sonlarında kuzeyden gelmişlerdir. Akkad kralı Naram-Sin dönemi yazıtlarında adlarından söz edilmektedir.

Hurriler ilk kez merkezi büyük bir devlet haline ikinci binyılın ortalarında Mitanni kökenli yöneticilerin önderliğinde gelmişlerdir.

MÖ ikinci binyılın başlarından MÖ 612 yılında son başkent Ninive’nin yıkılışına kadar oldukça uzun süre varlığını koruyan Assur tarihi üç başlık halinde incelenir:

Assur Krallığı’nın kent devletleri arasındaki siyasal mücadelelerden başarılı olarak öne çıkmasının en
önemli nedeni bu dönemde ticarette oynadığı rol idi.

Mitanni Devleti Kuzey Mezopotamya’ya, Zagroslar ile Amanoslar arasındaki bölgeye ikinci binyılda
gelen Mitanniler, Hurri toplumu ile kaynaşarak bir devlet kurmuşlardır. Devletin başkenti, Habur Nehri’nin kaynak bölgesi civarında olduğu anlaşılan, ancak yeri henüz bulunamamış olan Waşşukani adlı kentti.

Mitanni ülkesindeki en önemli merkezler arasında, Yukarı Habur bölgesindeki Tel Brak, krallığın en doğu ucunda bulunan Nuzi (Gasur), Arrapha (Kerkük yakınında) ve en batısında yer alan Alalah (Tel Açana) sayılabilir.