ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

İki nehir arasındaki ülke anlamına gelen Mezopotamya terimi, Fırat ve Dicle nehirleri ile bu nehirlerin kolları arasındaki bölgeyi kapsayan coğrafya için kullanılmaktadır. Bu terim Eski Yunanca’daki orta anlamındaki “mesos” ve ırmak manasına gelen “potamos” kelimesinden türetilmiştir.

Mezopotamya’nın kuzeyi, Zagros Dağları, Güneydoğu Toroslar ve Amanoslar tarafından çizilen yarım daire biçimindeki hat nedeniyle “Bereketli Hilal” olarak adlandırılır.

Halaf, Hassuna, Samarra, Obeyd (Ubayd) gibi tarihöncesi kültür isimleri herhangi yazılı bir kaynaktan değil, ilk defa bulunduğu höyük (taş, kerpiç, hayvan kemiği, kül gibi kullanım öğelerinin yıkılan yerleşme yerlerinde birikmesinden oluşan tepe) isminden esinlenerek verilmiştir.

Günümüze kadar gerçekleşen araştırmalarla insanın Afrika’da ortaya çıktığı kesinleşmiştir. Homo Erectus adı verilen eski atamızın buradan dağılıp yaklaşık 1500000 yıl önce dünyanın değişik yerlerinde farklı ortamlarda yaşadığı saptanmıştır.

ESKİ TAŞ ÇAĞI / PALEOLİTİK, Mezopotamya’nın batısından Güney Asya’ya oradan Uzakdoğu’ya hatta Avustralya kıtasına kadar yayıldığı bilinen ve olasılıkla belirgin bir dili olan bu insanların bilinçli avcılık yaptığı, ateşi kontrollü kullanmayı öğrendiği, ilk standart taş aletleri ürettiği anlaşılmaktadır.

Yaklaşık olarak MÖ 12000 yıllarında Son Buzul Çağı’nın sona ermesi ile Mezopotamya’daki
iklimin yumuşadığı tahmin edilmektedir.

İklimin değişmesi ile besin kaynakları da değişmiştir. Yabani domuz, geyik, koyun, keçi gibi dağınık yaşayan hayvanların çoğalması ile avlanmanın daha zorlaştığı yorumlanmaktadır. Çilek, fındık gibi çeşitli yemişler ile yenebilecek kökler toplanmaya devam etmiştir.

YENİ TAŞ ÇAĞI / NEOLİTİK (MÖ 10000-5200)
İnsanın doğaya hâkimiyetinin başladığı, avcılık-toplayıcılığa dayanan geçim ekonomisinden besin üretimine geçişin olduğu bu dönem, dünyada başta G. Childe olmak üzere pek çok kültür tarihçisi tarafından ‘devrim’ olarak kabul edilmektedir.

İlk defa bu dönemde tapınak gibi büyük işgücü gerektiren anıtsal özel yapılar inşa edilmiş, uzman bir zanaatkâr sınıfı ortaya çıkmış, uzak bölgeler arasındaki ticaret yapılmaya başlanmıştır. Son zamanlarda kazılan Göbekli Tepe’de ise çapları 10 ile 30 metre arasında değişen boyutlarda, taş duvarlı, yuvarlak veya oval biçimli tapınaklar bulunmuştur.

Göbekli Tepe’deki tapınaklardaki ‘T’ başlı dikilitaşlara Şanlıurfa yöresinde Nevali Çori, Hamzan Tepe, Sefer Tepe ve Karahan Tepe gibi yerleşmelerde de rastlanmıştır.

Yıkılan yerleşim yerlerinde biriken taş, kerpiç, kül, hayvan kemikleri gibi atıkların veya kullanım ögelerinin yığılmasıyla oluşan tepelere "höyük" adı verilir.

El baltası adı verilen taş aletler üretmek, ateşi kontrollü kullanmak, bir dile sahip olmak ve bilinçli avcılık yapmak Homo erectus insanlarının özellikleri arasındayken, köpeği evcilleştirmek bu özellikler arasında değildir. Köpek, on binlerce yıl sonra evcilleştirilmiştir.

Neandertallerin ölülerini gömen ilk insanlar olduklarını gösteren mezar Kuzey Irak’taki Şanidar Mağarası’nda bulunmuştur.

Avcı-toplayıcı besin ekonomisinden besin üreticiliğine geçilen dönem Neolitik de denilen Yeni Taş Çağı’dır.

İlk tapınakları temsil eden Göbeklitepe Çanak Çömleksiz Yeni Taş Çağı’nın İlk Evresi’nde yapılmıştır.

Dörtgen planlı yapılar Çanak Çömleksiz Yeni Taş Çağı’nın İkinci Evresi’nde ortaya çıkmıştır.

Darı, Neolitik Dönem’de Mezopotamya’da tarımı yapılan bitkilerden değildir.

Çanak Çömlekli Neolitik Dönem’de ilk kil kapların depolama amacıyla kullanılan büyük çömlekler olduğu saptanmıştır.

Köy yaşamından kasaba yaşamına geçişin izlerinin görüldüğü dönem Hassuna Dönemi’dir.

Yazının keşfi bu dönemde değildir. Onun haricinde diğer seçenekler bu dönemin özellikleri arasındadır.