ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Persler MÖ 539 yılında yalnızca Babil kentini ve ülkesini değil, aynı zamanda Medlerin egemen olduğu Anadolu’yu da ele geçirdiler. Böylece Mezopotamya kökenli siyasal devletlerin egemenliği son bulmuş, yerini MÖ 334 yıllarında başlayan Büyük İskender seferine kadar İran kökenli Pers egemenliğine bırakmıştır. Ancak burada oluşan köklü kültür ve gelenekler, Persler ve arkasından gelen Hellenleri de derinden etkilemiştir.

Şaduf: Bir ucuna ipe bağlı kova, diğer ucuna ağırlık bağlanan bir sırığın yere dikilmiş bir başka direğin üst kısmına raptedilmesiyle oluşturulan, kuyu veya nehirden su çekmeye yarayan kaldıraç benzeri araç.

Oturan ya da ayakta duran, kadın formunda, her zaman başında bir tüy ile betimlenen, bazen kollarında bir çift kanat görülen doğruluk ve adalet tanrıçası.

İmhotep: Kral Coser’in tanrılaştırılmış veziri. Kâtiplerin efendisi, iyileştirici ve Ptah’ın oğlu sayılırdı.

Nekropolis: Yunanca mezarlık (Ölüler Kenti) anlamına gelen sözcük. Genellikle uzun süre kullanılan, geniş ve önemli gömü alanlarını niteler.

Bu organlar “natron” adı verilen bir çeşit tuz içinde bekletilip kurutulduktan
sonra “kanopik” adı verilen dört adet kavanoz içine konulurdu.

Mastaba: Sedir anlamına gelen Arapça bir sözcüktür. Bir mastaba, dik ya da hafif eğimli kerpiç ya da taş duvarları olan, dikdörtgen planda bir oda görünümündedir. Tavan genellikle düzdür. Zemin altında, tavandan dik bir kuyu ile inilen mezar odası vardır.

Sed Festivali: Bir kralın ölümünden 30 yıl sonra ilk kez, daha sonra da 3 yıllık aralarla kutlanan, kralın yeniden doğuşunu kutlayan tören. Bu tören, kralın öteki dünyada uzun süre hüküm sürme isteğini yansıtırdı.

Kral/firavundan sonra en önemli kişi, yardımcısı olan vezirdi. Vezir kral adına ülkeyi yönetirdi.

Jülyen Takvimi adıyla anılan bu takvimin Mısır takviminden farkı ortalama yılı 365 1/4 gün kabul etmesiydi. Bu takvimde birbiri ardına üç yıl 365 gün, her dördüncü yıl ise 366 gün olarak kabul edilmiştir.

Geç dönemde ise anıtsal mezarlar yerine büyük lahitler kullanılmıştır. Halk tabakası da Yeni Krallık Dönemi’nde kayalıklar içine oyulan mezar odalarına, geç dönemde de lahitlere gömülmüşlerdir.

Eski Mısır'da yazı Mö 3000 yılı civarında ortaya çıkmıştır.

Mısır hiyeroglifi temelde resim biçimindedir. Eski Yunanca: hieros: kutsal, graphikos: oyma=hieroglyphikos kelimelerinin birleşiminden oluşan bu yazı tipi özellikle kutsal metinlerin taşa kazınmasında kullanılan resmi bir yazıydı.

En basit düzeyde hiyeroglif, yazıcının ifade etmek istediği nesnenin resmedilmesi biçiminde oluşmuştur. Buna “piktogram” denir.

Hiyeroglifler MÖ 3000 yıllarından MS dördüncü yüzyıla kadar kullanılmıştır.

Demotik Yazı: MÖ 700’den sonra yönetimle ilgili yazışmalarda kullanılan hiyeratik yazı basitleşip, işlek hale gelmiş ve 26. Sülale zamanında yerini demotik yazıya bırakmıştır. En eski demotik papirüsler olan Rylands I ve II papirüsleri I. Psammetikos (MÖ 664-610) zamanına aittir. Demotik (Eski Yunanca: demotikos: halkla ilgili) halk yazısı demektir. Amasis zamanında (MÖ 570-526) yönetim ve hukukla ilgili belgelerde kullanılan resmi yazı biçimi demotik yazı olmuştur. Ptolemaioslar Dönemi’nin başından itibaren edebi metinler de demotik yazı ile yazılmaya başlanmıştır. Demotik yazı, anıtsal taş yazıtlarda hiyeratik yazıdan daha sık olarak kullanılmıştır. MS beşinci yüzyıldan (Doğu Roma Dönemi) kalma Philae Adası demotik yazıtları, bu yazı ile yazılmış son örneklerdir. Yedi adet demotik karakter ek harf olarak Kopt yazısı alfabesine alınmıştır. Demotik yazının tutarlı bir transkripsiyonu henüz yapılamamıştır.

Kopt Yazısı: MS üçüncü yüzyıldan itibaren demotik yazının yerine kopt yazısı denilen bir yazı türü kullanılmıştır. Hıristiyan Mısırlıların (Kiptiler) Yunan alfabesine yaptıkları altı harflik ilave ile oluşan yazıdır.

Mısır, diğer Ön Asya krallıkları gibi mutlak bir krallıktı. Yönetimin başında mutlak hâkim olarak kral, firavun yer almaktaydı. Firavun sözcüğü “büyük ev” anlamındadır.

Şaduf: Bir ucuna ipe bağlı kova, diğer ucuna ağırlık bağlanan bir sırığın yere dikilmiş bir başka direğin üst kısmına raptedilmesiyle oluşturulan, kuyu veya nehirden su çekmeye yarayan kaldıraç benzeri araç.

Şahin başlı ya da şahin şeklinde ve iki taçlı Mısır’ın ilk devlet tanrısı, gökyüzü tanrısı Horus'tur.