ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 27

Sargon’dan sonra tahta çıkan Sanhêrib (Sennaherib) sınırları genişletmeye devam etti. Bu dönemin en önemli gelişmesi güneydeki Babil’in yakılıp yıkılması ve
yeni bir başkent olarak Ninive’nin inşasıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yeni Assur Dönemi’nde sırasıyla Kalhu (Nimrud), Dur Şarrukin (Khorsabad) ve Ninive başkent olarak yeniden inşa edilmiştir.

Yeni Assur Krallığı MÖ onuncu yüzyıldan itibaren batıda Akdeniz kıyı şeridi ve Çukurova, kuzeyde Toroslar, doğuda Zagros dağları, güneyde de Babil ülkesine doğru genişlemiştir. MÖ 612 yılında son başkent Ninive’nin düşüşüne kadar Assur orduları bu sınırların ötelerine geçmiş, doğuda İran, batıda da Yahuda Krallığı ve Mısır bir süre işgal edilmiştir. Assur Krallığı sefer yaptığı bölgeleri önce vergiye bağlamış, arkasından eyalet haline getirmiştir. Denetimi zor olan bölgelerin halkı tehcire tabi tutulmuştur.  Yeni Assur Krallığı’nın yıkılışından sonra Yeni Babil Krallığı MÖ 625-539 yılları arasında kısa zamanda yukarıda sınırları çizilen bölgenin tek egemeni olmuştur.

Assur ve Babil kralları güçlü oldukları dönemlerde hemen her yıl sefere çıkarlardı. Anallarda (yıllıklar) bu seferlerden dönüşte elde edilen ganimetler listelenir, yakalanan ve tutsak olarak merkezi bölgeye getirilen kadın ve erkeklerin sayısı verilmektedir. Yazıtlarda yerlerinden alınarak tehcire tabi tutulan insanların nasıl değerlendirileceğine dair de bazı ipuçları bulunmaktadır. Orduya asker olarak almak, tarlalarda ve inşaatlarda çalıştırmak, güvenliği sağlamak ve yeni eyalet merkezlerine nüfus kazandırmak gibi birçok amaç için tehcire tabi tutulduğu anlaşılan insanların sayısı üç yüz yılda üç - dört milyona ulaşmıştır.

Hanigalbat: Yukarı Habur bölgesinin Assur yazıtlarında geçen adı.II. Assur-dan ve oğlu II. Adad-nirari, bu süreci başlatan Assur krallarıdır. Bu dönemde Kuzey Suriye’ye sefer yapan Assur orduları, Aramilerin yoğun olarak yerleştiği kentleri vergiye bağlamış ve etkinlik alanını Habur bölgesine kadar genişletmiştir. Bu bölgeyi Bit Bahiyani adlı Arami kökenli bir aşiret yönetmekteydi. Büyük bir bölümü yarı göçebe olan bu halkı bir devletin kontrolüne almak oldukça zordu. Adad-nirari, krallığının sonlarında Hanigalbat çevresine üst üste yedi sefer yapmak zorunda kalmıştır. Assur Krallığı bundan sonra bölgedeki kentleri kendine vergi ve haraç veren yönetimler haline getirmiş ve böylece Akdeniz’e ve Toroslardaki hammadde yataklarına ulaşan yolların denetimini sağlamıştı.

Yeni Assur Krallığı’nın MÖ dokuzuncu yüzyıldaki en güçlü kralları II. Aşurnasirpal ve oğlu III. Şalmaneser’dir. Assur orduları bu dönemde bütün komşuları üzerine gitmiş, olağanüstü miktarlarda ganimetler toplamıştır. Assur kralları, devletin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.

Assur kralları, devletin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Ganimet elde etmek, vergiye tabi kılmak, sınırları genişletmek ve sınır bölgelerini güvenli hale getirmek gibi birçok amaçla yapılan seferler, batıda Çukurova bölgesine ve Doğu Anadolu yüksek yaylasına kadar ulaşmıştır. Denetim altına alınan bölgelerden elde edilen ganimetler ve sağlanan yeni insan gücü, başkent çevresinin imarında kullanılmaya başlandı. Elde edilen ganimetlerin büyük bölümü aslında, büyüyen kentlerin ihtiyaçlarını ve yeni inşaatların masraflarını karşılamak için kullanılmaktaydı. II. Aşurnasirpal’ın en büyük projesi ülkenin yeni başkenti olarak Kalhu’yu (Nimrud) inşa etmesidir.

Assur’un zayıflamasıyla Yukarı Dicle bölgesinde kurulmuş olan garnizonlar boşaltılmış ve bölgede denetim kaybedilmişti. Urartu yazıtlarında geçen bazı yer adları, kral Minua önderliğindeki Urartu ordusunun dokuzuncu yüzyıl başlarında yağmalamak amacıyla Torosları aşarak Dicle havzasına indiğini göstermektedir. Şalmaneser’in veliahdı V. Şamşi-Adad zamanında isyanlar bastırılmakla birlikte Assur’un yeniden bölgesinin süper gücü olma girişimi ancak MÖ 745 yılında tahta çıkan III. Tiglat-pileser döneminde başlayabilmiştir.

Kalde Sülalesi’nin yönetiminde Babil yüz yıldan kısa zamanda eski dünyanın merkezi haline gelmişti. Babil Kulesi, Asma Bahçeleri ve İştar Kapısı gibi yapıları sayesinde ünü yayılmıştı. “Babil’in Asma Bahçeleri” kentin ününü aşacak biçimde efsanelere konu olmuş ve en küçük kalıntısı bulunmayan bu bahçeler dünyanın yedi harikası arasında sayılmıştır. Ancak bu görkemli iktidar merkezi, İran’da Medlerin yerine Perslerin egemen olmasıyla büyük bir tehdit atlana girmiştir.

Yeni Babil Dönemi’nin ilk kralı olan Nabopolassar, Yeni Assur Krallığı’nın yıkılış sürecinde Medlerle işbirliği yapmış, son başkent Ninive’nin düşmesinde önemli rol oynamıştır. Babil bundan sonra kısa zamanda güçlenmiş, Harran’a kaçan ve orada Mısır’ın desteğini de alarak direnmeye çalışan son Assur kralı II. Assur-uballit’i yenmiştir.

Mısır, 15-25 km genişliğindeki Nil Vadisi’ni kaplar. Dünyanın en uzun nehri (6695 km) olan Nil, Viktorya Gölü civarından ortaya çıkar ve kuzeye doğru akarak Akdeniz’e dökülür.

Yukarı Mısırlıların başkenti olduğu sanılan Hierakonpolis’te bulunmuş olan, tapınağa adak olarak sunulmuş Narmer Levhası’nın bir yüzündeki kabartmalarda, Yukarı Mısır’ın beyaz tacını giyen Kral Narmer,Delta Bölgesi’ni ele geçirip bir reisi esir alırken betimlenmiştir. Levhanın diğer yüzünde de Narmer, Aşağı Mısır’ın kırmızı tacını giymiş şekilde resmedilmiştir. Narmer Levhası sayesinde bugün birçok tarihçi Mısır’ın gerçek birleştiricisinin Narmer olduğu konusunda fikir birliği içindedir.

Hasehemvi tüm rakiplerini ortadan kaldırarak, devletin
bütünlüğünü güvence altına almış, krallık dini oluşturulmuştur. Sonuç olarak, Erken Devirde Mısır’ın sınırları kuzeyde Delta Bölgesi’nden güneyde Birinci Çağlayan’a kadar uzanmıştır. Mısır merkezî devlet yönetimi oluşturulmuş ve yüzyıllarca kullanılacak olan krallık modeli geliştirilmiştir. Hiyeroglif yazı ve krallık dini yaygınlaşmıştır.

Neferirkare, 8. Sülale’nin son kralıdır.

Ülkenin birliğinin yeniden sağlanması için yöresel beylerle anlaşmaların yapılması II. Mentuhotep döneminde gerçekleşmiştir. Bu nedenle yanlış cevap C seçeneğidir.

Memfis ve Delta bölgesi de I. Mentuhotep’in eline geçmiştir. Böylece Mısır siyasi olarak yeniden birleştirilmiş ve Birinci Ara dönem sona ermiştir.

Mısır'da 15. sülale dışında, Yukarı Mısırda 13. Sülale de varlığını sürdürmüştür. Bu dönemde Kuzeybatı Delta’da 14. Sülalenin de varlığını sürdürdüğü düşünülmektedir. Hiksos krallarına paralel olarak bir yerlerde kendilerini kral ilan eden bir başka Asyalı krallar grubu 16. Sülaleyi oluşturur.

Yeni Krallık Dönemi, 18. Sülale’nin ilk kralı I. Ahmose’nin Hiksosları yenip Mısır’da siyasal birliği tekrar kurmasıyla başlar.

I. Tutmosis (MÖ 1504-1492), MÖ 1500’lerde kuzeye doğru sefer yapıp Filistin şehirlerini ele geçirmiştir.