ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 26

I. Psammetikos (MÖ 664-610) krallığının başlarında, MÖ 664-657 tarihleri arasında Aşağı Mısır’daki bütün yerel yöneticileri etkisiz hale getirir ve Mısır’ın birliğini tekrar sağlar. Bu sırada Aşurbanipal’ın Babil’de bir isyanla uğraşmasını fırsat bilerek Assur’dan bağımsızlığını kazanır.

Yeni Krallık Dönemi’nin başında yerleşmiş bir geleneğe göre MÖ 3000 yıllarında
Menes adlı efsanevi bir kral, Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır krallıklarını tek bir krallık
altında birleştirmeyi başarmıştır. Ancak Yukarı Mısırlıların başkenti olduğu sanılan
Hierakonpolis’te bulunmuş olan, tapınağa adak olarak sunulmuş Narmer Levhası’nın
bir yüzündeki kabartmalarda, Yukarı Mısır’ın beyaz tacını giyen Kral Narmer Delta Bölgesi’ni ele geçirip bir reisi esir alırken betimlenmiştir. Levhanın diğer yüzünde de Narmer, Aşağı Mısır’ın kırmızı tacını giymiş şekilde resmedilmiştir. Narmer Levhası sayesinde bugün birçok tarihçi Mısır’ın gerçek birleştiricisinin Narmer olduğu konusunda fikir birliği içindedir.

2. Sülale’nin ilk kralı Peribsen Mısır tarihinde Horus değil Seth unvanı taşıyan ilk ve tek kraldır. Peribsen adının bir Horus adı olan Sehmehib’den değiştirdiği düşünülmektedir. 2. Sülale döneminin başında kraliyet mezarlığı Sakkara’ya taşınmıştır. Kral Hasehemvi döneminde Suriye - Lübnan bölgesindeki liman kenti olan Biblos ile ticaret ilişkileri kurulmuştur. Yukarı Mısır’da birçok taş yapı inşa ettirilmiştir. Bu dönemde gerek kraliyet gerekse özel kişilerin yaptırdığı taş heykellerin kalitesi artmıştır. Hasehemvi tüm rakiplerini ortadan kaldırarak, devletin bütünlüğünü güvence altına almış, krallık dini oluşturulmuştur.

4. Sülale büyük piramitlerin dönemidir. Eski Krallık Dönemi’nde 3. ve 4. sülaleler
zamanında inşa edilen ünlü piramitler o döneme “Piramitler Çağı” adının verilmesine neden olmuştur. Snefru (MÖ 2575-2551), Meidum’da Huni’nin başladığı piramidin yapımına devam eder, ancak daha sonra kendi piramit kompleksini yapmak için inşaatı yarım bırakır. Dahşur’da “Eğik piramit” ve “Kızıl Piramit” olarak adlandırılan iki piramit yaptırmıştır. Kızıl Piramit geometrik olarak ilk gerçek piramittir.

Babası Snefru’nun yerine geçen Keops’un (Hufu) (MÖ 2551-2528) Giza Platosu’nda yaptırdığı piramit 146 m yüksekliğiyle Eski Mısır’da inşa edilmiş en büyük piramittir. Ayrıca Dendara’da ilk Hathor tapınağını da yaptırmıştır. Keops saltanatı sırasında babası Snefru gibi Sina Yarımadası’na yapılan seferlere devam etmiştir.

4. ve 5. sülaleler tarihinin en önemli gelişmelerinden biri, güneş dininin ortaya
çıkmasıdır. Mısır firavunları, “Ra’nın Oğlu (Güneş Tanrısı’nın Oğlu) Horus” unvanını kullanmaya başlamışlardır.

I. Mentuhotep (MÖ 2061-2010) iki ülkeyi birleştirmesi nedeniyle saltanatının geri kalan bölümünde Horus adını, “Horus Sema - taui = İki ülkeyi birleştiren” olarak  eğiştirmiştir. Teb kenti Mısır’ın başkenti hâline gelmiştir.

I. Amenemhet (MÖ 1991-1962) zamanında Mısır 11. Sülale kralları döneminden
sonraki ikinci parlak dönemini yaşamıştır. I. Amenemhet, Orta Mısır’da Memfis’in
30 km güneyinde Lişt köyü yakınındaki İçtavi’yi (kentin adının anlamı: iki ülkeyi ele
geçiren Amenemhet’tir) yeni bir başkent olarak kurmuştur. Ayrıca ikametgâhının
yakınında kendine ait bir piramit yaptırmıştır. İkinci Çağlayan’da Buhen Kalesi’nin
yapımına başlamıştır. Böylece Güney Nubya’daki taş ocakları ve altın madenlerini
daha kolay kullanabilmiştir. Asya’dan gelecek bedevi akınlarını önlemek için Delta’nın
doğu sınırında surlar inşa ettirmiştir. Bakır ve turkuaz yataklarının bulunduğu Sina
Bölgesi de kontrol altına alınmıştır. Libyalılara karşı kuzeybatıda bir sur ya da kale
olmaması nedeniyle bu bölgenin güvenliği de sık sık yapılan seferlerle sağlanmıştır.
I. Amenemhet, kendi ölümünden sonra tahtın el değiştirmesini kolaylaştırmak için,
oğlu I. Senusret’i (MÖ 1971-1926) tahta ortak ederek yeni bir gelenek başlatmıştır.
Bu sistem 12. Sülale’nin diğer kralları tarafından da uygulanmıştır.

Hurri kökenli Hiksoslar Delta Bölgesi’ne egemen olmuşlar ve 15. Sülale’yi oluşturmuşlardır. Böylece Mısır’da ilk defa yabancılardan oluşan bir sülale kurulmuştur. Memfis’i ele geçirerek, Doğu Deltası’nda kendi başkentleri olan Avaris’i kurmuşlar ve Mısır’ın tanrısı Seth ile özdeşleştirdikleri tanrıları Baal için bir tapınak inşa etmişlerdir.

Yeni Krallık Dönemi, 18. Sülale’nin ilk kralı I. Ahmose’nin Hiksosları yenip Mısır’da siyasal birliği tekrar kurmasıyla başlar. Yeni Krallık Dönemi firavunları savaşçıydılar ve pek çok ülkeyi fethederek büyük bir imparatorluk kurdular. Ahmose, ülke birliğini sağlamanın yanında güçlü bir ekonomi de oluşturmuştur. Ülkesinin sınırlarını güneyde İkinci Çağlayan’dan kuzeyde Filistin yakınlarına kadar genişletmiştir. Teb şehri, yönetim merkezi ve vezirin görev yaptığı yer olması yanında Amon’un kült merkezi olarak ülkenin dinsel başkenti olma özelliğini de taşımaktadır.

Tapınak kapılarının iki yanında kaideleri geniş, yukarı doğru daralan Mısır’a özgü duvarlardır. Genellikle pilonların üzerine tapınağı hangi kral yaptırdıysa onun zaferlerini betimleyen kabartmalar yapılırdı. Pilonların önüne tapınağı hangi kral yaptırdıysa onun
büyük boyutlu birkaç heykeli ve dikilitaşlar dikilirdi.

İlk tapınakları temsil eden Göbeklitepe Çanak Çömleksiz Yeni Taş Çağı’nın İlk Evresi’nde yapılmıştır.

Soru cümlesinde yer alan tüm maddeler doğrudur. Doğru yanıt e seçeneğidir.

Yeni Babil Krallığı en güçlü olduğu dönemde Persler tarafından tarih sahnesinden kaldırılınca Mezopotamya ilk kez bütünüyle yabancı bir gücün egemenliği altı na girmiştir.

Assur orduları Mısır’ı ilk kez 671 yılında yağmalamıştır.

Kudüs’ten büyük grupları tehcire tabi tutan ilk Babil kralı Nabopolassar’dan sonra tahta çıkan Nebukadnezzar.

Yeni Assur krallarından Sanhêrib Babil’i yağmalayarak, tanrı heykellerini kendi başkentine taşımıştır.

Yeni Assur Krallığı’nı, III. Şalmaneser sonrasında içine düştüğü karışık dönemden çıkaran kral III. Tiglat-pileser.

Geç Hitit krallıklarından Tabal Assur egemenliğine karşı uzun süre direnmiştir.

Çukurova’nın, Yeni Assur yazıtlarında adı Kue olarak geçmektedir.