ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 23

Kuzey Suriye’deki Geç Hitit Devletleri, Doğu Anadolu çevresindeki Urartu, Anadolu’da Frig, Lidya, İran’da Med, Güney Mezopotamya’da Babil, Doğu Akdeniz’deki kent devletleri ve Mısır bu dönemin politik dünyasında Assur’u izleyen ve bağ kuran devletler arasında sayılabilir.

II. Aşurnasirpal Zagroslardaki Diyala bölgesine üç sefer yaptı. Yukarı Dicle bölgesine MÖ 882, 879 ve 866 yıllarında üç kez ilerledi. Assur kralları, başkentlerinin bulunduğu bölgeye hayat veren Dicle’nin kaynak bölgesini oldukça önemsemekteydiler. Bu bölge, tarım potansiyeli kadar, hammadde ve maden yatakları bakımından da oldukça zengindi.

Şalmaneser’in veliahdı V. Şamşi-Adad zamanında isyanlar bastırılmakla birlikte Assur’un yeniden bölgesinin süper gücü olma girişimi ancak MÖ 745 yılında tahta çıkan III. Tiglat-pileser döneminde başlayabilmiştir.

Persler MÖ 539 yılında yalnızca Babil kentini ve ülkesini değil, aynı zamanda Medlerin egemen olduğu Anadolu’yu da ele geçirdiler. Böylece Mezopotamya kökenli siyasal devletlerin egemenliği son bulmuş, yerini MÖ 334 yıllarında başlayan Büyük İskender seferine kadar İran kökenli Pers egemenliğine bırakmıştır.

Mısırlılar yazıyı Mezopotamya’dan öğrenmiş olsalar bile, taklitçi olmamışlar ve kendilerine özgü bir yazıyı geliştirme başarısını göstermişlerdir. Her iki yazı sistemi arasında büyük farklar olması bunu açıkça kanıtlamaktadır. Yazı, Mısır’da da Sümerlerde olduğu gibi eşyanın şeklini çizmekle başlamıştır. Ancak Sümer yazısından farklı olarak Mısır hiyeroglifi temelde resim biçimindedir. Doğru cevap B'dir.

Kopt Yazısı, MS üçüncü yüzyıldan itibaren demotik yazının yerine kopt yazısı denilen bir yazı türü kullanılmıştır. Hıristiyan Mısırlıların (Kiptiler) Yunan  lfabesine yaptıkları altı harflik ilave ile oluşan yazıdır. doğru cevap c'dir.

Eski Mısır edebiyatına baktığımızda Eski Krallık Dönemi’nin yazılı belgeleri öncelikle dinsel belgelerdir. Bunlar piramitlerin ve yeraltı mezarlarının duvarlarına kazınmış büyüsel metinlerdir. Büyük tanrıların bayramları için dinsel ayin ve ilahilerin de bu dönemden itibaren yazılmaya başladığı düşünülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Mısır, diğer Ön Asya krallıkları gibi mutlak bir krallıktı. Yönetimin başında mutlak hâkim olarak kral, firavun yer almaktaydı.Mısır kralı gökyüzü tanrısı Horus’un yeryüzündeki temsilcisidir. Kralın tanrılardan aldığı meşruiyeti genellikle babadan oğula ya da kardeşten kardeşe geçerdi.Erkek vâris olmaması durumunda kraliyet ailesinden bir kızla evlenen erkek krallığa sahip olabilirdi.Firavunlardan sonra en önemli kişi, yardımcısı olan vezirdi. Doğru cevap C'dir.

Mısır’da ekonominin temelini tarım oluşturmaktaydı. Nil Nehrinin taşkınlarıyla sulanan arazilerde tarım yapılırdı. Orta Krallık Dönemi’nde Nil taşkınlarının sulayamadığı arazileri sulamak için kanal açma çalışmaları yapılmıştır. Yeni Krallık zamanında şaduf adlı verilen araç kullanılarak nehirden su çekilmiş ve sulama yapılmıştır. Böylelikle ekilebilir arazi yüzde on - onbeş oranında arttırılmış ve yılda iki kez ürün alınabilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Eski Mısır’da kadınlar 12-14 yaşları arasında ergenlik başlangıcında evlendirilirdi Yeni evlenenlerin eşyalarının hem kız hem de erkek tarafınca sağlanması gerekiyordu. Bu nedenle boşanma halinde kadının mallar üzerinde hakkı vardı.  Yeni evlenenlerin eşyalarının hem kız hem de erkek tarafınca sağlanması gerekiyordu. Bu nedenle boşanma halinde kadının mallar üzerinde hakkı vardı. Mısırlılarda genellikle tek eş evliliği yaygındı. Kraliyet ailesinin bazı üyeleri ya da kraliçeler dışında kadınların siyasal güçleri de yoktu.Kadınların mülk edinme, mülklerini idare etme, mülklerine el konulduğunda dava açabilme hakları vardı. doğru cevap E'dir.

Din, Mısır kültürünün tümünü kapsar. Mısır’da din üç kola ayrılıyordu; Resmi din, ölüm ve gömülme ile ilgili işlemler ve nüfusun büyük çoğunluğunun günlük uygulamaları. Doğru cevap E'dir.

Mısır’da yaşam süresi kısa olduğu için yirmili yaşlarına ulaşacak kadar uzun yaşayanlar mezarlarını planlamaya başlarlardı. Doğru cevap C'dir.

Eski Mısır’da vergi alınacak tarlaların ölçülmesi için yüzölçümü hesaplamanın bilinmesi gerekiyordu. Bu nedenle hesaplama işleri gelişmiştir. Doğru cevap B'dir.

Mısırlıların MÖ 3000’lerde geliştirdikleri Mısır takvimi Dünya Uygarlık Tarihi açısından önemli olmuştur. Mısır takvimi Güneş takvimiydi ancak güneşin yıllık hareketinin incelenmesi sonucu ortaya çıkmamıştır. Sirius Yıldızı’nın ufukta görünmesi ile Nil Nehri’nin periyodik taşkınının aynı gün başlamasına dayanan bir takvimdir. Doğru cevap D'dir.

Ünlü Assur kralı Şamşi-Adad’ın Assur’un kuzeybatısında kurduğu ve yerleştiği yeni kent Şubat Enlil ya da bugünkü ismiyle Tel Leilan’dır.

Yeni Assur Krallığı’nın çağdaşı olan devletlere ait yazıtlarda da karşılıklı ilişkilere ait değerlendirmelere katkı yapacak bilgiler vardır. Geç Hitit ve Urartu yazıtları, doğrudan veya dolaylı olarak bu sürecin anlaşılmasına yardım eder. Kutsal kitap Eski Ahit, Doğu Akdeniz kıyılarına sefer yapan Assur krallarının bölgedeki faaliyetleri, MÖ yedinci yüzyıldan itibaren de Mısır’a yönelen seferleri konu edinen Mısır Hiyeroglifleri bu gruba dâhil edilebilir.

Assur kralları ülkenin merkezi bölgesi olan Büyük Zap ve Küçük Zap ırmaklarının Dicle’ye karıştığı bölgede dört başkent ve birçok yerleşim merkezi inşa etmişlerdir. Her bir kent belli bir plan anlayışındadır. Ülkeye adını veren ve MÖ ikinci binyıldan itibaren siyasal ve kut­sal merkez olan Assur kentidir. Sonra sırasıyla Kalhu (Nimrud), Dur-Şarrukin (Horsabad) ve Ninive (Koyuncuk) başkent olarak düzenlenmiş ve uygarlığın en seçkin mimari ve sanat yapıtlarının şekillendirildiği yerler haline getirilmiştir.

Yeni Assur krallarından Aşurbanipal sanata ve bilime önem vermekte, geç­mişle ilgilenmekteydi. Hatta yazıtlarda kendisine Sümerce ve Akkadca belge­leri anlayabildiği, en zor matematik problemleri çözebildiği biçiminde övgüler yapılmıştır. Sümer ve Babil ülkesine yaptığı seferlerden sonra, tapınaklarında saklanan tabletleri ülkesine taşımış ve yazıcılarına bunların kopyalarını yaptır­mıştır. Bütün bu tarihsel belgeleri Ninive’de büyük bir kütüphane haline dönüş­türdüğü arşivinde sistematik bir biçimde düzenletmiş ve saklamıştır.

Assur ve Babil uygarlıklarında devlet yönetiminde, başkent ve eyalet merkez­lerinde kralın altında, binlerce yılda gelişerek şekillenmiş köklü bir bürokrasi bu­lunmaktaydı. Yeni Assur Krallığı’nda bürokrasi Assur’dan sonra sırasıyla başkent olan Kalhu, Dur-Şarrukin ve Ninive kentlerinde hizmet etmiştir. Babil ise eski dünyanın en görkemli kült merkezi ve değişmez başkenti idi.

Hadım: Yeni Assur döneminden Osmanlı’ya kadar birçok Doğu sarayında, kral ailesinden olmayan erkek görevliler hadım edilerek, yapılan bir müdahaleyle erkekliği yok edilerek çalışmaktaydı. Bunlardan önemli bir bölümü çocuk yaşta saraya getirilip burada yetiştirilen görevlilerdi. Assur kabartmalarında hadım görevliler sakalsız gösterilirdi. Sakal Akkadlardan itibaren Sami kökenli toplumlarda erkeklik sembolü olarak algılanmaktaydı.