ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 20

Pilon: Tapınak kapılarının iki yanında kaideleri geniş, yukarı doğru daralan Mısır’a özgü duvarlardır.

MÖ 1270 yılında II. Ramses ve Hitit Kralı III. Hattuşili arasında yapılan Kadeş Barış Antlaşması, tarihte iki büyük devlet arasında yapılan ilk resmi yazılı anlaşmadır.

Pers kralı Kyros (MÖ 559-529), Anadolu’da Lydia kralı Kroisos’un başkenti
Sardeis’i eline geçirerek Lydia Krallığı’nı (MÖ 546’da) yıkar.

MÖ 490 yılında Persler Yunanistan’da yapılan Maraton Savaşı’nda Yunanlılara
yenilince Delta Bölgesi’nde Perslere karşı 80 yıl kadar sürecek bir ayaklanma başlamıştır.

MÖ 490 yılında Persler Yunanistan’da yapılan Maraton Savaşı’nda Yunanlılara
yenilince Delta Bölgesi’nde Perslere karşı 80 yıl kadar sürecek bir ayaklanma başlamıştır. MÖ 404 yılında Sais kentinden Amirtaios (MÖ 404-399) Delta’yı Pers yönetiminden kurtarmıştır, kendisini kral ilan ederek MÖ 400 yılına kadar bütün Mısır ülkesine hâkim olmuştur. Amirtoios, 28. Sülale’nin ilk ve tek kralıdır.

MÖ birinci binyılın ilk yarısını kapsayan bu iki krallık dönemi için yazılı kaynaklar oldukça zengindir. Özellikle Yeni Assur Krallığı, resmi kayıtların tutulması konusunda oldukça titiz davranmıştır. Başkentler ve eyalet merkezlerinde bulunan resmi arşivlerde sayısız çivi yazılı belge günümüze ulaşmıştır.

Yazılı kaynaklar genellikle resmi niteliklidir. Devletin ideolojisine uygun bir biçimde tutulan kayıtlar birkaç grupta ele alınabilir: Bunlar arasında Assur annalları, gösteriş yazıtları, mektuplar, limmu listeleri ve synkroniktik kral listeleri (Assur ve Babil kralları paralel biçimde verilir) dönemin tarihi konusundaki en temel kaynaklardır.

Gösteriş yazıtları, sefer yapılan bölgelerde, ulaşılan son noktalarda ana kayalar üzerine yapılan kabartmalarla birlikte yazılmıştır. Bunlar da Assur’u yüceltmek amacıyla yazdırılmıştır ve yıllıklardaki abartılı ifadeleri tekrarlarlar.

Ünlü tarihçi Herodot başta olmak üzere birçok Grekçe yazan tarihçi ve yazar, mitolojiyle karışık ve abartılı da olsa bu krallıktan ve kentlerinden söz ederler.

Yeni Assur Krallığı’nın çağdaşı olan devletlere ait yazıtlarda da karşılıklı ilişkilere ait değerlendirmelere katkı yapacak bilgiler vardır. Geç Hitit ve Urartu yazıtları, doğrudan veya dolaylı olarak bu sürecin anlaşılmasına yardım eder.

Yeni Assur dönemi boyunca güçlü kralların hemen hepsi, taş steller üzerine ve
tabletlere her yıl yaptıkları önemli işleri yazdırmışlardır. Bu yazıtlar kralın tahta
çıktığı yıldan itibaren tutulmakta ve her yıl yapılan eylemler, “krallığımın ikinci
yılında, üçüncü yılında” gibi ifadelerle başlamaktadır.

Yeni Assur döneminde her yıl Mart ayının ikinci yarısında kutlanan Yeni Yıl törenleri, o yıl için seçilen yüksek bir memur tarafından yönetilir ve o yıl, töreni yöneten bu memurun adıyla anılırdı.

III. Tiglat-pileser sonrasında yapılan reformlarla hadım memurlar, haremdeki görevlerinin yanı sıra, ordu komutanlıklarına, hatta eyalet yöneticiliğine kadar yükseltilmişlerdir. Bunlar turtanu (başkomutan), rab saki (büyük saki), nagir ekalli (saray habercisi), abarakku (güvenlik sorumlusu), bel pihati veya şaknu (eyalet yöneticisi) gibi unvanlar taşırlardı.

Lamaşşular, Yeni Assur sanatının ağırlıkları kırk tona ulaşan anıtsal ve seçkin
örneklerdir. Bunlar, insan başlı, hayvan gövdeli ve kanatlı olarak yapılan ve kötü
ruhlardan sarayı korumak için sarayın girişine konulan heykellerdi.

Assur ülkesinin baştanrısı Assur idi. Diğer tanrılar arasında savaş tanrısı Ninurta,
aşk tanrıçası İştar, güneş ve adalet tanrısı Şamaş, ay tanrısı Sin ve fırtına
tanrısı Adad büyük saygı görmekteydi.