ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

I. Pepi döneminde Mısır birlikleri Doğu Çölü ve Nubya’ya sefer düzenlediler. Doğru yanıt A'dır.

I. Mentuhotep (MÖ 2061-2010) iki ülkeyi birleştirmesi nedeniyle saltanatının geri kalan bölümünde Horus adını, “Horus Sema - taui = İki ülkeyi birleştiren” olarak değiştirmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Yeni Krallık Dönemi, 18. Sülale’nin ilk kralı I. Ahmose’nin Hiksosları yenip Mısır’da siyasal birliği tekrar kurmasıyla başlar. Doğru yanıt C'dir.

MÖ 1270 yılında II. Ramses ve Hitit Kralı III. Hattuşili arasında yapılan Kadeş Barış Antlaşması, tarihte iki büyük devlet arasında yapılan ilk resmi yazılı anlaşmadır. Doğru yanıt B'dir.

II. Nekho 609’da Yahuda kralı Yoşia’yı mağlup eder ve ülkesini vergiye bağlar. Doğru yanıt E'dir.

Yeni Assur Krallığı, yaklaşık dört yüz yıllık egemenlik sürecinde, en güçlü ol- duğu sekiz ve yedinci yüzyılda, güneyde Basra Körfezi, doğuda İran’ın bir bölü- mü, kuzeyde Toros Dağları, batıda Suriye, Doğu Akdeniz sahilleri, Çukurova ve Mısır’a egemen olmuştur. Doğru seçenek A'dır.

Yeni Assur Krallığı, yaklaşık dört yüz yıllık egemenlik sürecinde, en güçlü olduğu sekiz ve yedinci yüzyılda, güneyde Basra Körfezi, doğuda İran’ın bir bölümü, kuzeyde Toros Dağları, batıda Suriye, Doğu Akdeniz sahilleri, Çukurova ve Mısır’a egemen olmuştur. Assur, Sümerlerden beri birkaç bin yıldır devam eden köklü geleneklere sahip bir devletti. Zaman içinde farklı kültürlerden aldığı etkilerle hepsini aşan boyut- larda projeler geliştiren bir imparatorluk haline geldi. Doğru seçenek C'dir.

II. Assur-rabi son yeni Assur kralıdır. Doğru seçenek D'dir.

Yeni Assur Krallığı’nın MÖ dokuzuncu yüzyıldaki en güçlü kralları II. Aşur- nasirpal ve oğlu III. Şalmaneser’dir. Assur orduları bu dönemde bütün komşuları üzerine gitmiş, olağanüstü miktarlarda ganimetler toplamıştır. Assur kralları, dev- letin güçlü olduğu dönemlerde neredeyse her yıl sefere çıkmaktaydılar. Bu seferler, yıllıklarda ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Doğru seçenek E'dir.

Krallıktan imparatorluğa geçişte önemli bir rolü olmuştur. Doğru seçenek A'dır.

Sargon’dan sonra tahta çıkan Sanhêrib (Sennaherib) sınırları genişletmeye de- vam etti. Bu dönemin en önemli gelişmesi güneydeki Babil’in yakılıp yıkılması ve yeni bir başkent olarak Ninive’nin inşasıdır. Doğru seçenek B'dir.

Esarhaddon Doğu Akdeniz kıyılarına ve Mısır’a MÖ 679, 674 ve 671 yılında üç sefer yapmış, sonuncusunda Mısır’ın başkenti Memphis’i ele geçirerek “Aşağı ve Yukarı Mısır’ın Fatihi” unvanını adının önüne ekletmiştir. Doğru seçenek C'dir.

Assur’un yıkılış süreci MÖ 614 yılında Med ordusunun Assur ülkesi- nin merkezine yaptığı seferle başlamıştır. Doğru seçenek A'dır.

MÖ sekizinci yüzyılın önemli siyasal aktörlerinden biri Frig kralı Midas’tır. Kargamışlı Pisiris ve Assur kralı II. Sargon ile çağdaş olan bu kral, Assur yazıtlarında Muşkili Mita olarak anılır. Doğru seçenek A'dır.

Nabopolassar’dan sonra tahta çıkan Nebukadnezzar, Babil’de yaptırdığı görkemli yapılar, seferler ve toplu nüfus nakilleri nedeniyle kaynakların öne çıkardığı krallardan biridir. İsrail ve Kudüs’te yaptıkları Eski Ahit’te anlatılmaktadır. Doğru seçenek B'dir.

Kutsal kitap Eski Ahit, Doğu Akdeniz kıyılarına sefer yapan Assur krallarının bölgedeki faa- liyetleri, MÖ yedinci yüzyıldan itibaren de Mısır’a yönelen seferleri konu edinen Mısır Hiyeroglifleri bu gruba dâhil edilebilir. Doğru seçenek E'dir.

Yeni Assur dönemi boyunca güçlü kralların hemen hepsi, taş steller üzerine ve tabletlere her yıl yaptıkları önemli işleri yazdırmışlardır. Bu yazıtlar kralın tahta çıktığı yıldan itibaren tutulmakta ve her yıl yapılan eylemler, “krallığımın ikin- ci yılında, üçüncü yılında” gibi ifadelerle başlamaktadır. Yeni Assur döneminin güçlü krallarına ait annallar büyük oranda günümüze ulaşmıştır. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi bunlar tek yanlıdır ve yalnızca başarılardan söz ederler. Assur’un zayıfladığı veya yenildiği dönemler annallarda bulunmamaktadır. Bu nedenle As- sur yazıtlarında kaydedilmemiş veya atlanmış dönemlerle, gerileme ve çöküş sü- reçleri büyük oranda paralellik gösterir. Doğru seçenek C'dir.

Yeni Assur döneminde her yıl Mart ayının ikinci yarısında kutlanan Yeni Yıl tö- renleri, o yıl için seçilen yüksek bir memur tarafından yönetilir ve o yıl, töreni yö- neten bu memurun adıyla anılırdı. Yazıtlarda önemli bir olay anlatılırken “filanın limmu yılında” diye tarih düşülürdü. Bu memurların adları tabletlere arka arkaya yazılarak listeler oluşturulmuştur. Yeni yıl törenlerini, tahta çıktıkları ilk yıl kral- lar yönetir ve böylece krallıklarının başlangıcında listelere girerlerdi. Yeni Assur döneminde, yaklaşık 250 yıllık bir süreç için limmu listeleri eksiksiz denebilecek şekilde günümüze ulaşmıştır. Bu listelere bazı önemli olaylar da kaydedilmiştir. Bu olaylar arasına bir güneş tutulması da eklenmiştir. Gökbilimciler, söz konusu güneş tutulmasının 15 Haziran 763 yılında gerçekleştiğini hesaplamış ve tüm lis- tenin ait olduğu döneme yerleştirilmesi sağlanmıştır. Limmuların isimleri alt alta yazılarak oluşturulan kesintisiz listeler, MÖ dokuzuncu yüzyılın ilk yarısından yedinci yüzyıl sonuna uzanan dönemi kapsar. Doğru seçenek A'dır.

Yeni Assur ve Yeni Babil krallıklarında, Mezopotamya’nın geleneksel devlet yöne- tim anlayışı doğrultusunda en tepede kral bulunurdu. Kralın yönetici sülaleden gelmesi önemliydi. Tahtı zorla, bir taht entrikasıyla ele geçiren farklı sülale men- supları bile kendilerini yerine geçtikleri krala bağlayan yazıtlar veya şecereler yaz- dırmışlardır. Kral en büyük tanrıların yeryüzündeki temsilcisi, onun adına ülkeyi yöneten büyük rahip idi. Kralın kutsal kişiliği tanrılara, tapınaklara yaptığı hiz- metler çerçevesinde kabul görürdü. Assur ülkesinde yalnızca kendi tanrıları değil, Sümer ve Akkad ülkesinin tanrıları da saygı görür, onların tapınaklarının kutsal- lığına inanılırdı. Kralın tahta tanrılar tarafından seçilerek oturtulduğuna inanılır, ya da yazıtlarda böyle olduğu vurgulanırdı. Tahta çıkış töreni de ülkenin en büyük tanrısının tapınağında gerçekleştirilirdi. Sarayın duvarlarına asılan, sefer yapılan bölgelerde ana kayalara yapılan veya tapınaklara sunulan heykellerde kral, başlığı, asası ve kendisini koruyan tanrı sembolleriyle betimlenirdi. Doğru seçenek C'dir.

Krallığı yönetim merkezi olan başkentin sitadeli, yani kralın sarayı ve yönetim merkezinin kalbi, bürokrasinin tepesindeki görevlilerin bulunduğu yer idi. Saray- da, kral ve ailesinin yanı sıra, aynı aileden üst düzey yöneticiler ve hadım görevliler yaşardı. Yönetimde çok sıkı bir hiyerarşik düzenin var olduğu bilinmektedir. Kral ile herkes doğrudan görüşemez, önemli görülen istekler bir görevli aracılığıyla krala iletilirdi. Üst düzey görevlere öncelikli olarak kral soyundan gelenler atanmaktaydı. Eyaletlerde önemli aileler ve yerel yöneticilerin sülalesinden gelenler bu göreve getirilmekteydi. Yeni Assur döneminde sarayda görev yapmış olan bazı hadım (şa reşi) memurlar da eyaletlere veya orduda yüksek görevlere atanmış- tır. Bunlar duvar resimleri ve kabartmalarda sakalsız olarak gösterilen, erkekliği bir operasyonla bitirilmiş saray görevlileriydi. Soylarını devam ettirme endişesi olmadığı için, özellikle III. Tiglat-pileser sonrasında yapılan reformlarla hadım memurlar, haremdeki görevlerinin yanı sıra, ordu komutanlıklarına, hatta eya- let yöneticiliğine kadar yükseltilmişlerdir. Bunlar turtanu (başkomutan), rab saki (büyük saki), nagir ekalli (saray habercisi), abarakku (güvenlik sorumlusu), bel pihati veya şaknu (eyalet yöneticisi) gibi unvanlar taşırlardı. Doğru seçenek D'dir.