ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

Kült: Tanrı veya tanrıların özelliklerini, tapınağını, ibadet şeklini kapsayan tapınma ile ilgili eylemlerin tümüdür.

Halaf Dönemi’nde insanlar tholos adı verilen ev tiplerini kullanmışlardır. Tholos, yuvarlak planlı, kubbeli bir oda ile bu odaya eklenmiş dikdörtgen planlı bir başka odadan oluşuyordu. Balçık, kerpiç ya da taştan yapılıyorlardı. Stel ise dikilitaştır. Yunanca doulos adı verilen, eski Yunan dünyasında istenildiğinde alınıp satılan ve ömrünün sonuna kadar hizmet vermek zorunda olan köledir. İdol ise küçük tanrı figürleridir.

Ur-Nammu, “Sümer ve Akkad ülkelerinin kralı” unvanını kullanarak egemenlik alanının kentle sınırlı olmadığını vurgulamıştır.

“Büyük Kral” ve “Krallar Kralı” unvanları, geç Pehlevi yazıtlarında geçen Pers krallarının kullandıklarını unvanlardır. Akkad krallarından Naram-Sin Agade’nin Kralı, Dört Bir Yanın Hükümdarı ve Evrenin Kralı gibi unvanları kullanmıştır. Yine, Kral Naram-Sin ile Tanrı-Kral düşüncesi ortaya çıkmıştır.

Eski Babil döneminde kral aynı zamanda tapınağın ve tanrının başrahibi olarak tanımlanır. Bu dönemde gelişen ticaret, zengin bir tüccar sınıfının oluşmasına da zemin hazırlamıştır. Ticarette yaygın ödeme aracı gümüştü.

III. Ur Sülalesi döneminde, tarlalarda ve değirmenlerde çalışan, hasat toplayan, dokuma yapan, kamış kesen, kanal kazan, teknelere mal yükleyen ve tekneleri çeken insanların sayısı titizlikle tutulmuş ve bunlara yapılan ödemeler belirtilmiştir. Ödemeler genellikle, bira, ekmek, yağ, soğan ve balık gibi yiyecek maddeleriyle yapılıyordu.

İki nehir arasındaki ülke anlamına gelen Mezopotamya terimi, Fırat ve Dicle nehirleri ile bu nehirlerin kolları arasındaki bölgeyi kapsayan coğrafya için kullanılmaktadır. Bu terim Eski Yunanca’daki orta anlamındaki “mesos” ve ırmak manasına gelen “potamos” kelimesinden türetilmiştir.

Günümüzden 220000 yıl önce olasılıkla Homo Erectus’dan gelişen yeni bir insan türü Homo Neanderthal insanı ortaya çıkar. Bu tür, teknolojik olarak gelişmiş
taş aletler yapmayı başarmıştır. Neanderthaller ölülerini ilk gömen insanlardır. Ölü gömme geleneklerinde belki ruh ya da başka dünya inanışının varlığı Mezopotamya’da Kuzey Irak-Şanidar Mağara’sındaki önemli bir kişinin özellikle şifalı ot ve çiçeklerle beraber törenle gömülmesi ile belgelenmiştir.

Homo Erectus, Homo Neanderthal, Homo Sapiens: İnsanın ortaya çıkış sürecinden itibaren biyolojik ve kültürel gelişimini gösteren aşamalar içi§n kullanılan
terimler. Homo sapiens, “akıllı insan”anlamına gelir.

ORTA TAŞ ÇAĞI / EPİPALEOLİTİK (MÖ 12000-10000)
Yaklaşık olarak MÖ 12000 yıllarında Son Buzul Çağı’nın sona ermesi ile Mezopotamya’daki iklimin yumuşadığı tahmin edilmektedir.

İlk defa neoliitik dönemde tapınak gibi büyük işgücü gerektiren anıtsal özel yapılar inşa edilmiş, uzman bir zanaatkâr sınıfı ortaya çıkmış, uzak bölgeler arasındaki ticaret yapılmaya başlanmıştır. Son zamanlarda kazılan Göbekli Tepe’de ise çapları 10 ile 30 metre arasında değişen boyutlarda, taş duvarlı, yuvarlak veya oval biçimli tapınaklar bulunmuştur.

Hassuna Dönemi (MÖ 5750-5250)

Bu dönemde duvar yapımında kerpiç kullanılmaya başlamıştır. Evler bir avlu etrafında yer alan çok sayıda odadan oluşur. Duvarlara sıva yapıldığı belirlenmiştir.

Halaf döneminde; evcil olarak koyun, keçi, domuz ve büyükbaş hayvanlar beslenmekteydi. Evcil sığırın tarla sürülmesinde kullanılmaya başlandığı iddia edilmektedir. Bu kullanımın çok önemli olduğuna işaret eden bazı bilim adamları kaplar üzerindeki boğa başı bezemesinin bu kadar çok olmasını buna bağlamaktadır.

Çok sayıda ağırşak ve kaplar üzerindeki motifler dokumacığın önemli yer tuttuğunu göstermektedir. Olasılıkla yün ve keten dokumacılığı yapılıyordu. Halaf Dönemi’nde de kamış ve sazdan hasır ve sepet yapıldığı belgelenmiştir.

Tepe Gawra’da yan yana üç tapınağın varlığı tanrı ailesine işaret etmektedir. Kuzeydeki tapınakta çok sayıda mühür baskılı kil (bulla) ele geçmiştir. Hububat
doldurulan kapların ağızları, bir bezle örtülmüş ve ip dolanarak bağlanmıştır. İpin iki ucu bir çamur topak içine sıkıştırılmış, topağın üzerine de mühür basılmıştır. Bulla olarak adlandırılan bu mühür baskısı, ürünlerin belli merkezden gelen emirlerle depolanıp sonra dağıtıldığını göstermektedir.

Obeyd toplumlarının öteki dünyaya inandıkları cesedin yanına konan armağanlardan anlaşılmaktadır. Genellikle mezara hediye olarak takılar konulmuştur. Ayrıca tabak, çanak, çömlek gibi çeşitli kap da hediye olarak sunulmuştur. Olasılıkla bu kapların içinde gıda ve içecekler de bulunuyordu.

Akkad İmparatorluğu’nun kurucusu kral Sargon’dur.