ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ - Deneme Sınavı - 13

Hurriler, Mezopotamya ve çevresine MÖ üçüncü binyıl sonlarında kuzeyden gelmişlerdir. Akkad kralı Naram-Sin dönemi yazıtlarında adlarından söz edilmektedir.

Hurriler ilk kez merkezi büyük bir devlet haline ikinci binyılın ortalarında Mitanni kökenli yöneticilerin önderliğinde gelmişlerdir.

MÖ ikinci binyılın başlarından MÖ 612 yılında son başkent Ninive’nin yıkılışına kadar oldukça uzun süre varlığını koruyan Assur tarihi üç başlık halinde incelenir:

Yaklaşık olarak bin beş yüz yıl devam eden Assur kültürü birçok bakımdan Sümerler döneminde oluşan köklü geleneklerin devamı idi.

Assur Krallığı’nın kent devletleri arasındaki siyasal mücadelelerden başarılı olarak öne çıkmasının en
önemli nedeni bu dönemde ticarette oynadığı rol idi.

Mitanni Devleti Kuzey Mezopotamya’ya, Zagroslar ile Amanoslar arasındaki bölgeye ikinci binyılda
gelen Mitanniler, Hurri toplumu ile kaynaşarak bir devlet kurmuşlardır. Devletin başkenti, Habur Nehri’nin kaynak bölgesi civarında olduğu anlaşılan, ancak yeri henüz bulunamamış olan Waşşukani adlı kentti.

Mitanni ülkesindeki en önemli merkezler arasında, Yukarı Habur bölgesindeki Tel Brak, krallığın en doğu ucunda bulunan Nuzi (Gasur), Arrapha (Kerkük yakınında) ve en batısında yer alan Alalah (Tel Açana) sayılabilir.

Akkad İmparatorluğu'nun bugüne kadar yeri tam olarak keşfedilmemiş başkenti Agade’dir.

Akkad imparatoğrluğu’nun kurucusu olan kral Sargon’un ismi Akkadca Şarru-kin’dir.

Mısır, Akkad kralı Sargon’un orduları tarafından hiç istila edilmemiştir.

Akkad İmparatorluğu’nun yıkılışında etkin olan ve dağlı bir kabile oldukları dışında haklarında fazla bir şey bilinmeyen topluluk Gutiler’dir.

Güney Mezopotamya’ya dışarıdan gelerek yerleşen Sami kökenli ilk topluluk Akkadlardır.

III. Ur Sülalesi yönetiminin kurucu kralı Utu-hegal’in Ur kentine yönetici (ensi) olarak tayin ettiği Ur-Nammu’dur.

Akkad İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra Ur kentinde kurulan Yeni Sümer Devleti’ne III. Ur Sülalesi denmesinin sebebi, Sümer kral listelerine göre Ur kentinin üçüncü kez krallığı devralmasıdır.

Biblos, Mari, Ebla ve Tuttul III. Ur Sülalesi döneminin efsanevi krali Ur-Nammu’nun siyasal ilişkiler içerisinde olduğu önemli ticaret merkezleridir.

Ur kentinde III. Ur Sülalesi döneminde katlı bir şekilde inşa edilmiş yüksek anıtsal yapıya Ur Zigguratı  denir.

III. Ur sülalesi döneminde kral Şu-Sin döneminde Fırat ve Dicle nehirleri arasına inşa edilen büyük duvar kuzeyden gelen Amurruların göçüne karşı yapılmıştır.

Akkadların Mezopotamya’ya gelişi, Sami kökenli toplumların bölgede yavaş yavaş çoğunluğu oluşturmaları sürecini başlatmıştı. III. Ur Sülalesi ile kesintiye uğrayan bu süreç ikinci binyılda yeni göç dalgaları ile hızlanarak devam etmiştir.

MÖ ikinci binyılın başlarında öne çıkan bir diğer kent ise Larsa (Tel Senkereh)
idi. Larsa, Basra Körfezi’ne yakın bölgede Ur ile Uruk arasında yer almaktadır. Bu dönemde kent Amurru kökenli kralların idaresindedir. Larsa, Sümer ve Akkad mirası yanında İran üzerinde de hak iddia etmiştir. Bu durum bölgede öne çıkmış olan İsin ile çatışmaya yol açmıştır. Uzun süre devam ettiği anlaşılan çatışma nedeniyle Mezopotamya tarihinde ikinci binyılın başları “İsin-Larsa Dönemi” olarak adlandırılmıştır.
Orta Mezopotamya’da öne çıkan ve siyasal arenada rol oynayan iki kent bulunmaktadır. Bunlardan biri Bağdat’ın kuzeydoğusunda, Dicle’nin kollarından Diyala Nehri vadisinde yer alan Eşnunna (Tel Asmar), diğeri de Fırat üzerindeki Mari’dir. Eşnunna, Mezopotamya’dan Elam’a ulaşan anayolu denetleyen stratejik bir noktadır. İran ve doğu dünyasıyla bağlantılı yol üzerinde oluşu, özellikle kalay ticaretinin yoğunlaştığı ikinci binyılda kentin önemini artırmıştır. Anadolu ve Mezopotamya’da bulunmayan kalay, bakır ile karıştırılıp tunç yapımında kullanılan en temel malzeme idi. Bütün Tunç Çağı boyunca Afganistan ve Pakistan’dan gelen bu değerli madde, tarım aletleri ve silahların yapımında kullanılmaktaydı. Eşnunna söz konusu dönemde büyümüş
ve gelişmiştir.

Akkadların ve arkasından da Amurruların gelişinden itibaren yavaş yavaş Mezopotamya’nın tümüne yayılan Sami kökenli toplumlar iki bölgede uzun süre devam edecek siyasal ve kültürel merkezler oluşturmuştur. Bunlardan kuzeydeki modern Kerkük, Musul civarında yer alan Assur’dur. Güneyde eski Sümer ülkesinde ise Babil öne çıkmıştır. Bu iki merkez Mezopotamya uygarlıklarının temsilcisi olarak sahip oldukları köklü gelenekleri neredeyse kesintisiz bir biçimde MÖ yedinci ve altıncı yüzyıllara kadar sürdürmüşlerdir.