ESKİ ANADOLU TARİHİ

Lidya’nın tarih öncesi devirlerinin aydınlatılmasına yönelik olarak başvurulan yazarlar 

Homeros ve Herodotos'tur. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Lidya Krallığı’nın başkenti Sardeis ve çevresinde yapılan arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre bölgedeki ilk iskânın geçmişi MÖ sekizinci binyıla (Neolitik Çağ’a) kadar geriye gitmektedir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

MÖ 1200 yıllarından sonra Anadolu ve Doğu Akdeniz çevresinde kentlerin büyük oranda terk edildiği, merkezi güçlerin zayıfladığı/ yıkıldığı döneme Karanlık Çağ denilmektedir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Karanlık Çağ sonlarına kadar bölgede daha etkili olan Thrak kabilesi Maionlar tarafından gölgelenmiştir. Fakat MÖ sekizinci yüzyılda Lidler (Lidyalılar) Maionlardan daha güçlüydüler ve Maionlar Lidlerin giderek artan gücüne boyun eğmek zorunda kalır. Maionların yaşadığı topraklar Hellenistik ve Roma döneminde adlarıyla (Maionia) yaşamaya devam eder. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Gyges, Sadyattes, Alyattes, Kroisos, Lidya krallarıdır. Acak Kodros Atina kralıdır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Kızılırmak yakınlarında Medlerle yapılan savaş sırasında meydana gelen güneş tutulması, her iki kral tarafından tanrının savaş istememesinin bir işareti olarak yorumlanmıştır. Bu olay üzerine MÖ 585 yılında yapılan barış, evliliklerle kurulan akrabalık temelinde güçlendirilmiştir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Lidya Krallığı, zenginliğiyle ün salmış olan Kroisos’un hükümdarlığı döneminde siyasal gücünün zirvesine ulaşmıştır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Lidya Krallığı’nda bir kentleşmeden söz edilemez. Başkent Sardeis dışındaki Lidyalıların ekseriyeti köylerde yaşayan kırsal yaşam sakinleriydiler. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Lidya sanatında anıtsal ölçüde heykel sanatı mevcut değildir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Lidyalılar, en azından MÖ altıncı yüzyıldan itibaren Eski Yunan dininin etkisi altına girmişti. Fakat dinsel etkileşim tek taraflı olmadı. Zira Yunan tanrısı Bakkhos, Lidya kökenli bir tanrıydı. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

Lidya’nın tarihi dönemleriyle ilgili olan yazılı kaynakların başında eski Yunan diliyle yazılmış olan antik edebi eser yazarları gelmektedir. Bunlardan ilki ve bize n fazla bilgi vereni MÖ beşinci yüzyılda yaşamış olan Bodrumlu (eski adı Halikarnassos) tarihçi Herodotos’un Histories adlı eseridir. 

Lidyalıların konuştukları dilin Hint-Avrupa dil ailesinden olduğu bilinmektedir.

Lidya sanatında anıtsal ölçüde heykel sanatı da mevcut değildir. Bize ulaşan heykel ve heykelciklerin ham maddesi genellikle altın, gümüş, fildişi ve mermerdir.

Mısır firavunları Merneptah (ya da Merentah: MÖ 1213-1203) ile III. Ramses’in (MÖ 1183-1152) hükümdarlıkları dönemine ait yazıtlarda, Balkan kökenli büyük ve zincirleme göç hareketinin Mısır’a saldıran uzantılarından “Deniz Halkları” olarak söz edildi.

Eski Yunanlıların Tyrrhenler/ Tyrsenler, Latinlerin (Romalıların) Etrüskler adıyla tanıdıkları bu halkın Lidya’dan ayrılıp İtalya’ya gidişi, günümüzden yaklaşık 2500 yıl önce yaşamış olan Bodrumlu (Halikarnassos) tarihçi Herodotos tarafından anlatıldı. Lidya-Etrüsk ilişkisiyle ilgili olarak Herodotos’un satırlarına yansıyan efsanevi nitelikli bu bilgiler, Mısır firavunlarının kahramanlık yazıtlarında sözü edilen Turşalar (Tyrrhen/Tyrsen/Etrüsk) ile ilgili gerçeğin sözlü gelenekte muhafaza edilebilmiş olan izleri olabilir. Eğer öyleyse İtalya’ya gidip yerleşen Etrüskler, MÖ ikinci binyıl Batı Anadolu halklarından olabilirler, ancak Lidyalılarla akraba değildiler. Zira Lidyalıların dilleri Hind-Avrupa dil ailesinden, Etrüsklerin dilleri ise bu aileden değildir.

Ünlü tarih yazarı Herodotos’a göre Lidya’da üç hanedan hüküm sürdü. Bunlardan ilki Atyadlar, İkincisi Heraklidler (ya da Tylonidler), üçüncüsü ve sonuncusu Mermnadlardı.

Lidya Krallığı, zenginliğiyle ün salmış olan Kroisos’un hükümdarlığı döneminde siyasal gücünün zirvesine ulaştı.

Lidyalılardan günümüze ulaşan yazılı belgeleri okuma ve anlamaya yönelik çalışmalar on dokuzuncu yüzyıl sonlarına doğru başladı. Yunanca-Lidce ve Aramca-Lidce olarak yazılmış çift dilli yazıtların varlığı bu dilin okunup anlaşılmasını sağladı. Taşa ve seramiklere (grafiti) kazınmış olarak günümüze kadar korunarak gelmiş bulunan bu yazıtların çoğu başkent Sardeis’te bulunmuştur. /…/ Lidce yazılı belgelerin en erken tarihli olanları MÖ yedinci yüzyıla aittir. /…/  MÖ birinci yüzyıla kadar konuşulmaya devam eden bu dilde yazılmış edebi bir eser yoktur. Bu nedenle biz onların tarihlerini doğrudan doğruya onların dilinden değil en yakın komşuları olan Yunanlı tarihçilerden öğreniyoruz.

Lidyalıların dini çok tanrılıydı. Frigler gibi Lidyalılar da tanrılardan daha çok tanrıçalara itibar ediyorlardı. /…/ Lidyalılar geleceğin tanrılar tarafından kendilerine bir takım işaretlerle haber verileceğine inanıyorlardı. /…/ Anlaşılacağı üzere Lidyalılar, en azından MÖ altıncı yüzyıldan itibaren Eski Yunan dininin etkisi altına girmişti. Fakat dinsel etkileşim tek taraflı olmadı. Zira Yunan tanrısı Bakkhos, Lidya kökenli bir tanrıydı. Lidyalılar öbür dünyanın varlığına inanıyorlar ve ölülerini yakmadan toprağa gömüyorlardı.