ESKİ ANADOLU TARİHİ

Ankara ve çevresi, Frig Krallığının coğrafi etki alanı olarak kabul edilir.

Gordion’da Hitit yerleşmesi üzerinde bulunan ve Erken Demir Çağı’na (MÖ 1200 - 950 yılları)
tarihlenen kalıntılar, ilk Frig göçmenlerinin MÖ 11. yüzyıla doğru Polatlı yakınlarında daha sonra başkentleri olacak olan Yassıhöyük’e (Gordion) ulaştıklarını gösterir.

MÖ 717-709 yılları arasında Doğu, Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Geç Hitit Beyliklerinden Kargamışlı Pisiris, Taballı Ambaris, Atunalı Matti ve Urartu kralı I. Rusa ile yakın ilişkiler kurmuştu. Mita - Midas, Assurlu çağdaşı kral II. Sargon’a (MÖ 721-705) karşı bu bölgede bir güç birliği oluşturmuş, etki alanını Kilikya’nın kuzeyine, Toroslara kadar genişletmişti.

Ünlü Amasyalı coğrafyacı Strabon (MÖ 64 - MS 24) ise Midas döneminde Frig ülkesinin göçebe Kimmer boyları tarafından istila edildiğini ve Midas’ın bu felaket karşısında boğa
kanı içerek yaşamına son verdiğini anlatır.

Friglerin Hint-Avrupa karakterli, Trak ve Eski Yunanca ile ilişkili dilleri vardı. Gordion’da saptanan Frig diliyle yazılmış en erken yazıtlar MÖ sekizinci yüzyıl başlarına tarihlenir. Fenike alfabesinden alınmış, Eski Yunan, Lidya ve Likya alfabesine benzeyen Frig alfabesi 19 harften oluşmaktaydı.

Boustrophedon Eskiçağ’da yazıtlarda kullanılan yazı stillerinden biridir. Eski Yunancada öküz dönüşü anlamına gelmektedir. Bu sisteme göre yazının bir satırı soldan sağa, sonraki satırı sağdan sola yazılıyordu.

Megaron Batı Anadolu ve Ege dünyasında MÖ.3. bin yıldan itibaren kullanılan, önde, dar
kısa taraflarında bar giriş holü ve arkada ocaklı büyük bir salondan oluşan dikdörtgen
planlı yapılardır.

Dağlık Frigya Bölgesi’ndeki Frig yerleşmeleri vadileri sınırlandıran yüksek, kayalık platolar üzerine kurulmuş olan kalelerden oluşmaktadır. Kalelerde olasılıkla yönetici sınıf oturmaktaydı. Halk ise kalelerin eteklerinde köy niteliğindeki yerleşmelerde yaşıyor olmalıydı. Frig kaleleri, hem bulundukları vadiye hem de vadiye ulaşan yollara hâkim stratejik noktalarda konumlanmıştır. Eskişehir’in güneyinde Yazılıkaya/ Midas Kenti, Pişmiş Kale, Akpara Kale, Kümbet Asar Kale, Yapıldak Asarkaya Frig kalelerinin en özgün örneklerini oluşturur.

Tanrıça Matar, Frig toplumu için yaşamın kaynağı, doğanın, doğurganlığın, bereketin kendisidir

Fibula, tunç, altın ya da gümüşten yapılmış, giysi uçlarını tutturmaya yarayan veya süs amaçlı kullanılan bir tür çengelli iğne olarak bilinir.

Frigya Bölgesi, Büyük Frigya ve Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos olmak üzere iki ana bölüme ayrılmıştır. Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos, günümüzde İç Batı Anadolu ile Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan daha küçük bir bölümü kapsıyordu. Bölgenin önemli kentleri arasında Midas Kenti (Eskişehir/ Yazılıkaya), Dorylaion (Eskişehir/ Şarhöyük), Midaion (Alpu/ Karahöyük), Nakoleia (Eskişehir/ Seyitgazi), Kotiaion (Kütahya), Aizanoi (Kütahya/ Çavdarhisar) ve Kadoi (Kütahya/ Gediz) sayılabilir.

Frigya Bölgesi, Büyük Frigya ve Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos olmak üzere iki ana bölüme ayrılmıştır. Büyük Frigya, doğuda Kızılırmak Nehri ve Tuz Gölü’ne (Tatta), batıda Denizli-Pamukkale yöresine, güneybatıda Elmalı Ovası’na kadar uzanan geniş bir bölümü kapsamaktaydı. Friglerin ünlü başkenti Gordion (Polatlı/ Yassıhöyük), Ankyra (Ankara), Pessinus (Sivrihisar/Ballıhisar) ve Kelainai - Apameia (Afyonkarahisar/ Dinar) bu
bölgenin en önemli Frig yerleşmelerini oluşturur. Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos, günümüzde İç Batı Anadolu ile Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan daha küçük bir bölümü kapsıyordu. Bölgenin önemli kentleri arasında Midas Kenti (Eskişehir/ Yazılıkaya), Dorylaion (Eskişehir/ Şarhöyük), Midaion (Alpu/ Karahöyük), Nakoleia (Eskişehir/ Seyitgazi), Kotiaion (Kütahya), Aizanoi (Kütahya/
Çavdarhisar) ve Kadoi (Kütahya/ Gediz) sayılabilir. Marmara Denizi’nin güneyinde kalan kesim ise buradaki Frig toplulukları nedeniyle Hellespontos Frigyası olarak adlandırılmıştır.

Adlarını Homeros’un destanlarından öğrendiğimiz Mygdon, Askanios, Otreus gibi liderlerin önderliğinde, Marmara Denizi’nin güney kesiminde göçebe ve yarı göçebe aşiret düzeninde yaşamlarını sürdüren Friglerin Anadolu’daki ilk yüz yılları hala büyük ölçüde karanlıktır. Bu konunun aydınlatılabilmesi için göçmen Trak boylarının ilk yerleşim bölgesi olan Marmara Denizi’nin güney kıyıları ile Çanakkale Boğazı çevresinde arkeolojik kazılara ihtiyaç vardır.

Antik Batı kaynaklarına göre merkezi Frig Devleti’nin ilk kralı Gordias’tır.

Herodotos’un, MÖ altıncı yüzyılın ilk yarısı içinde yaşayan son Frig kral sülalesi için yaptığı sıralama;Midas-Gordios-Adrastos'tur.

Eskiçağ’da yazıtlarda kullanılan, bir satırı soldan sağa, sonraki satırı sağdan sola yazılan yazı stiline verilen ad “Boustrophedon”dur. Paleo-Frigçe (Eski Frigçe); Frig dilinde Frig alfabesi ile yazılmış belgelerdir. Neo-Frigçe (Yeni Frigçe); Yunan alfabesi ile Frig dilinde yazılmış olan belgelerdir. Bilingual; çift dilli anlamındadır. Ortostat ise duvarların alt kısımlarında kullanılan, dikine yerleştirilmiş düz ya da kabartmalarla bezeli taş levha ya da bloktur.

"Frig Krallığı, en güçlü olduğu MÖ sekizinci yüzyılın ikinci yarısında kral Midas yönetiminde, çok belirgin olmamakla birlikte Kızılırmak Nehri’nin doğusunda Çorum, Tokat ve Kırşehir; kuzeyde Samsun; güneyde Niğde ve Konya; güneybatıda Burdur ve Elmalı Ovası; batıda Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya; kuzeybatıda --------- yörelerine kadar olan alanı etkisi altına almıştı." cümlesinde boş bırakılan yeri Bandırma doğru olarak tamamlar.

Friglerin siyasi ve kültürel olarak en etkili oldukları kesim, Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında Dağlık Frigya/Frigya Yaylası olarak tanımlanan bölgedeki Frig vadileridir. Diğer seçenekler de önemli Frig merkezleridir.

Frig sanatında betimlenen ve  “Matar” (Ana) olarak tanımlanan tanrıçaya Romalılar tarafından verilen ad, Büyük Ana anlamına gelen “Magna Mater”dir.

 “Kubaba” Hitit-Luviler’in; “Kybele” Yunanlıların Tanrıçaya verdiği addır. “Matar Areyastin” veya “Matar kubileya” da Paleo - Frigçe yazıtlarda geçer.

Friglerin ölü gömme geleneklerinden biri olan, ölülerin toprağa gömülmesi işlemine verilen ad “İnhumasyon”dur. Latince humus: Toprak sözcüğünden gelir. Kremasyon; ölülerin yakılarak bir kap içerisinde küllerinin gömülmesi işlemine verilen isimdir. Tümülüs; kral ve soylu kişiler için yapılmış, çoğu kez altında ahşap ya da taştan bir mezar odası bulunan tepe şeklinde yığma toprak ya da ataş mezar anıtıdır. Epifani; Tanrının tezahür edişi anlamındadır. Nekropol (Nekropolis); Yunanca ölü anlamına gelen nekros ve kent anlamına gelen polis kelimelerinden türetilmiş bir kelimedir. Bir kentin dışında yer alan mezarlık alanıdır.