ESKİ ANADOLU TARİHİ

Boğazköy arşivlerinin bulunmasıyla Hititlerin kendilerini “Hitit”, dillerini ise “Hititçe” olarak adlandırmadıkları ortaya çıkmıştır. Kendilerini Neşalı ve dillerini ise Neşaca olarak isimlendirdikleri yazılı belgelerde geçen naşili, neşili ve neşaumnili (Neşa tarzında) kelimelerinden anlaşılmaktadır.

Çivi biçimli konik tabletlerin içeriği, ev satım belgeleri ve yapı yazıtlarıyla sınırlıdır.

Bu örneklere ek olarak mektuplar, günümüzde olduğu gibi kilden yapılmış olan zarflar içine konulurdu. Zarfların kullanılması ilk defa III. Ur Sülalesi Dönemi’nde özellikle idari metinlerin yazımında kullanılmıştır.

Anadolu, çivi yazısı ile ilk defa Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yak. MÖ 1950-1750), Assur’dan gelen tüccarlar sayesinde tanışmıştır.

Hititler çivi yazısının yanı sıra ikinci bir yazı sistemini de kullanmışlardır. Kayalara yapılmış kabartmalardaki yazıtlarda, taş stellerdeki yazıtlarda, kral ve şahıs mühürlerinde, bazı kaplar üzerinde hiyeroglif sisteminde yazılmış yazılar mevcuttur.

Mitolojiden tıbba, dinden hukuka çeşitli konularda kayıtlar bulunmasına rağmen halkın yaşamı hakkında doğrudan bilgi veren tabletler yoktur.

III. Hattuşili iyi bir diplomat ve uluslararası politik dengeleri kullanmasını iyi bilen bir devlet adamıydı. Kadeş Savaşı’ndan sonraki gerginliği bitiren“ebedî barışın ve ebedî kardeşliğin” antlaşması ile Mısır ilişkilerini düzeltmiştir (MÖ 1270).

Hitit Devleti’nin idare biçimi teokratik monarşi olarak tarif edilebilir.

Kralların üçüncü görevleri “baş yargıç”lıktı. Kral,
önemli davaların karara bağlanmasında görevliydi. Ancak Hitit krallığının mutlakıyetçi olduğunu söylemek, özellikle devletin kuruluş dönemi için,
pek olası görünmemektedir. Çünkü bir danışma kurulu niteliği de taşısa, “panku” adı verilen ve çoğunlukla kraliyet ailesine mensup devlet memurlarından kurulu asiller meclisinin yetkileri vardı.
Örneğin ölüm cezalarına bu meclis onay vermek durumundaydı. “panku” adı verilen ve çoğunlukla kraliyet ailesine mensup devlet memurlarından kurulu asiller meclisinin yetkileri vardı.

Örneğin ölüm cezalarına bu meclis onay vermek durumundaydı.

Hitit edebiyat ürünlerini teşkil eden mitolojileri kökenlerine göre şu gruplara ayrılır:

Hatti kökenli mitolojiler; İlluyanka Hikâyesi, Kaybolan Tanrı Mitosu, Gökten Düşen Ay Mitosu, Kamruşepa Mitosu.

Hurri kökenli mitolojiler; Kumarbi Efsanesi, Hedammu Mitosu, Ullikummi Şarkısı, Avcı Keşşi’nin hayatını anlatan bir masal ve Appu adlı
bir adam ile oğulları “İyi” ve “Kötü”nün hikâyesini
içeren masal dikkate değerdir.

Mezopotamya kökenli mitolojiler içerisinde en önemlisi Gılgamış Destanı’dır.

Neşalı

Kil

Çivi yazısı ilk olarak Mezopotamya’da ortaya çıkan bir yazı sistemidir. Mezopotamya ise bilindiği gibi, kabaca Dicle ile Fırat Nehirlerinin suladığı alanlara verilen coğrafi isimdir. Her iki nehrin yükselip alçalması nedeniyle, yıl içerisinde nehir boyunca çok kaliteli bir kil tabakası oluşmaktaydı. Mezopotamya’da yaşayan insanlar burada zahmetsiz olarak biriken kili, kerpiç-tuğla ya da çanak çömlek yapımı gibi birçok alanda kullanmışlardır. Yazı malzemesi olarak da kilden yapılan tabletler yaygın olarak kullanılmıştır.

Soldan sağa yazılırdı

Çivi yazısı soldan sağa yazılan bir yazı sistemidir.

Kilden tabletler üzerine yazı yazmak için kullanılan ucu sivri bir alet

Boğazköy

Şuppiluliuma

“Boğazköy arşivlerinin bulunmasıyla Hititlerin kendilerini “Hitit”, dillerini ise “Hititçe” olarak adlandırmadıkları ortaya çıkmıştır. Kendilerini Neşalı ve dillerini ise Neşaca olarak isimlendirdikleri yazılı belgelerde geçen naşili, neşili ve neşaumnili (Neşa tarzında) kelimelerinden anlaşılmaktadır.”

“Hititler çivi yazısının yanı sıra ikinci bir yazı sistemini de kullanmışlardır. Kayalara yapılmış kabartmalardaki yazıtlarda, taş stellerdeki yazıtlarda, kral ve şahıs mühürlerinde, bazı kaplar üzerinde hiyeroglif sisteminde yazılmış yazılar mevcuttur. Hitit-Luwi Hiyeroglifi olarak tanımladığımız bu yazı sistemi­nin esin kaynağı muhtemelen Mısır Hiyeroglif ya­zısıdır. Çivi yazısının aksine, hiyeroglif kullanılan yerler halka açık kaya kabartmaları ya da halktan insanlara ait mühürlerdir. Buradan hareketle çivi yazısı sisteminin resmi yazı ve dil olduğu, hiyeroglif sistemi ve yansıttığı Luwi dilinin toplumun geniş kesiminin kullandığı dil ve yazı olduğu söylenebilir.”

“MÖ on üçüncü yüzyılda Hitit Devleti altın çağını yaşamış, birçok ülkeyi kendine bağlamış, böylece hem siyasi hem de ekonomik açıdan güçlenmiştir.”

“Boğazköy (Hattuşa)’deki arşivlerde 25.000’den fazla sayıda tablet ve tablet parçası bulunmuştur. Ayrıca Anadolu’da yapılan diğer kazılarda Tokat ilinin Zile ilçesi yakınlarındaki Maşathöyük (Tapigga), bugün Çorum’a bağlı olan Ortaköy (Şapinuwa) ve Sivas-Kuşaklı (Şarişşa)’da da arşivler ortaya çıkartılmıştır.”