ESKİ ANADOLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

Ticari etkinliklerde bulunmak üzere başka bölgelere giden halkın yerleştiği yere koloni adı verilmektedir. Doğru cevap olarak D) şıkkı işaretlenmelidir.

Akkad devletinin kurucusu kral I.Sargon’a (MÖ 2340 – 2284) ithaf edilmiş yazıtlarda kralın, hem Anadolu içlerine askerî seferler yaptığı hem de buradaki bir grup tüccarın korumasını üstlendiği görülmektedir. Burada işaretlenmesi gereken doğru cevap A) şıkkıdır.

Eski Assur dilinde yazılmış Kültepe tabletleri ilk çözümlendiğinde, Assurluların politik
anlamda Orta Anadolu’da Kayseri’ye kadar genişlediği şeklinde bir görüş ileri sürülmüştür. Ancak yapılan araştırmalar zamanla bu görüşü çürütmüş ve kolonizasyonun tamamen ticari amaçla gerçekleştirildiğini göstermiştir. Dolayısıyla Assur Ticaret Kolonileri Çağı Anadolu’da bir Assur egemenliği şeklinde düşünülmemelidir. Burada doğru cevap B) şıkkı olarak işaretlenmelidir.

Kral veya kraliçeden sonra en yetkili kabul edilen kişi ‘rabi simmiltim’ denilen veliaht idi. Tam çevirisi “merdiven büyüğü” olan rabi simmiltim’in veliaht olmasının yanında nasıl bir görevi olduğu aslında tam olarak bilinmemektedir. Zira kimi araştırmacılar tarafından sözcük; baş yargıç veya vali şeklinde de tercüme edilmiştir. Ne olursa olsun rabi simmiltim, üst düzeydeki kişilerin ölüm ve para cezalarını onaylama yetkisine sahip kişi olmuştur. Burada doğru cevap E) şıkkı olarak işaretlenmelidir.

Anadolu’daki bütün karum’lar Kaniş’teki karum’a, burası da Assur’a bağlı şekilde hizmet etmiştir. Assur Devleti’nin Anadolu’daki en yetkili organı bu anlamda Kaniş’teki ‘Karum Evi’dir. (Bet Karim). Assur’dan gönderilen elçi heyeti, Karum Evi’nin ileri gelenleriyle yazılı bir sözleşme yaptığında, bu sözleşme, o bölgeye daha sonra gelen Assurlu tüccar için de geçerliliğini korumuştur. Burada doğru cevap olarak C) şıkkı işaretlenmelidir.

İlk yol, Musul’dan hareketle Dicle Nehri’ni takip ederek Diyarbakır’dan Gürün ve Pınarbaşı’ndan ilerleyerek önce Kapadokya bölgesine ve ardından Kaniş’e giden yoldur. İkincisi, Assur’dan başlayıp Dicle Nehri üzerinden, Harran, Urfa, Gaziantep, Adana ve Gülek Boğazı’ndan geçerek Kaniş’e ulaşan yoldur. Son güzergâh ise Assur’dan Gaziantep’e kadar ikinci yol ile aynı şekilde ilerleyip, kuzeye yönelerek Pazarcık ve Kahramanmaraş üzerinden Elbistan’a, buradan Pazarviran’a, sonrasında da Erciyes Dağı’nın kuzeyinden Kaniş’e ilerleyen yoldur. Dolayısıyla Hatay güzergahta yer almamaktadır. Doğru cevap A) şıkkıdır.

Kimi araştırmacılar sözcüğün ‘kaba’ ve ‘kültürsüz’ anlamına geldiğini ve Assurluların yerel halkları küçümsemek için kullandıklarını yazsa da kimi araştırmacılar sözcüğün yazıyı bilmeyen yerel halklar karşısında Assurluların kendi farklılıklarını ortaya koyabilmek ve koloni çağındaki ‘yerel halkı’n kendilerinden ayırabilmek amacıyla tercih ettiklerini belirtmektedirler. Bu sözcük 'nuaum' olarak tabletlerde yer almaktadır. Burada doğru cevap olarak C) şıkkı işaretlenmelidir.

Kültepe tabletlerinde ismi en çok geçen tanrının Assur olduğu belirtilmektedir. O, devletin simgesi ve Assur halkının ulusal tanrısıdır. Genellikle sakallı ve sivri bir başlık takmış şekilde kanatlı bir diskin üzerinde yayını çeker vaziyette tasvir edilen tanrı Assur, devletin sınırları büyüdükçe daha geniş bir alana yayılmıştır. Tüm evrenin kralı, cennet ile cehennemin yaratıcısı ve savaşçı bir tanrı olarak öncelikle başkente, ardından tüm ülkeye adını vermiştir. Burada doğru cevap D) şıkkı olarak işaretlenmelidir.

Koloni çağı sanatında; heykel, kabartma veya kaya abideleri gibi anıtsal eserler görülmez. Doğru cevap E) şıkkıdır.

Yapılan arkeolojik kazılar sonrasında 120 metre uzunluğunda ve 110 metre genişliğinde bir alanı kapladığı anlaşılan sarayın 42 odası ve bir salonu gün yüzüne çıkarılmıştır. Büyük ocaklarla ısıtılan mutfaklar, küplerle dolu depolar, hizmet bölümleri sıralar halinde, koridora paralel şekilde dizilidir. Bu plan Kaniş’e özgü bir yeniliği yansıtmaktadır. Alanda tespit edilen küçük merdivenler salonlardan bazılarının iki
katlı olduğunu, küp ve kil bullalar ise saray depolarının varlığını açıkça ortaya koymuştur. Kültepe’de yapılan kazılar sonrasında doğrudan tapınak olarak nitelendirilebilecek bir yapı saptanamamıştır. Burada doğru cevap olarak A) şıkkı işaretlenmelidir.

Boğazköy arşivlerinin bulunmasıyla Hititlerin kendilerini “Hitit”, dillerini ise “Hititçe” olarak adlandırmadıkları ortaya çıkmıştır. Kendilerini Neşalı ve dillerini ise Neşaca olarak isimlendirdikleri yazılı belgelerde geçen naşili, neşili ve neşaumnili (Neşa tarzında) kelimelerinden anlaşılmaktadır.

Çivi biçimli konik tabletlerin içeriği, ev satım belgeleri ve yapı yazıtlarıyla sınırlıdır.

Bu örneklere ek olarak mektuplar, günümüzde olduğu gibi kilden yapılmış olan zarflar içine konulurdu. Zarfların kullanılması ilk defa III. Ur Sülalesi Dönemi’nde özellikle idari metinlerin yazımında kullanılmıştır.

Anadolu, çivi yazısı ile ilk defa Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yak. MÖ 1950-1750), Assur’dan gelen tüccarlar sayesinde tanışmıştır.

Hititler çivi yazısının yanı sıra ikinci bir yazı sistemini de kullanmışlardır. Kayalara yapılmış kabartmalardaki yazıtlarda, taş stellerdeki yazıtlarda, kral ve şahıs mühürlerinde, bazı kaplar üzerinde hiyeroglif sisteminde yazılmış yazılar mevcuttur.

Mitolojiden tıbba, dinden hukuka çeşitli konularda kayıtlar bulunmasına rağmen halkın yaşamı hakkında doğrudan bilgi veren tabletler yoktur.

III. Hattuşili iyi bir diplomat ve uluslararası politik dengeleri kullanmasını iyi bilen bir devlet adamıydı. Kadeş Savaşı’ndan sonraki gerginliği bitiren“ebedî barışın ve ebedî kardeşliğin” antlaşması ile Mısır ilişkilerini düzeltmiştir (MÖ 1270).

Hitit Devleti’nin idare biçimi teokratik monarşi olarak tarif edilebilir.

Kralların üçüncü görevleri “baş yargıç”lıktı. Kral,
önemli davaların karara bağlanmasında görevliydi. Ancak Hitit krallığının mutlakıyetçi olduğunu söylemek, özellikle devletin kuruluş dönemi için,
pek olası görünmemektedir. Çünkü bir danışma kurulu niteliği de taşısa, “panku” adı verilen ve çoğunlukla kraliyet ailesine mensup devlet memurlarından kurulu asiller meclisinin yetkileri vardı.
Örneğin ölüm cezalarına bu meclis onay vermek durumundaydı. “panku” adı verilen ve çoğunlukla kraliyet ailesine mensup devlet memurlarından kurulu asiller meclisinin yetkileri vardı.

Örneğin ölüm cezalarına bu meclis onay vermek durumundaydı.

Hitit edebiyat ürünlerini teşkil eden mitolojileri kökenlerine göre şu gruplara ayrılır:

Hatti kökenli mitolojiler; İlluyanka Hikâyesi, Kaybolan Tanrı Mitosu, Gökten Düşen Ay Mitosu, Kamruşepa Mitosu.

Hurri kökenli mitolojiler; Kumarbi Efsanesi, Hedammu Mitosu, Ullikummi Şarkısı, Avcı Keşşi’nin hayatını anlatan bir masal ve Appu adlı
bir adam ile oğulları “İyi” ve “Kötü”nün hikâyesini
içeren masal dikkate değerdir.

Mezopotamya kökenli mitolojiler içerisinde en önemlisi Gılgamış Destanı’dır.