ESKİ ANADOLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 1

Kültepe tabletlerinde birçok vergi veya ödeme çeşidi belirlenmiştir. Bunlar ana başlıklar altında toplandığında karşımıza şöyle bir tablo çıkmaktadır:

Koloni Çağı Panteonu iki farklı coğrafyadan beslenmiştir. Bunun ilk grubunda; Hatti, Hurri, Luwi, Pala, Hitit tanrıları ve tanrıçaları olmak üzere Anadolu inançları vardır. İkinci grupta ise Mezopotamya’dan getirilmiş; Sümer, Akkad, Amurru ve Assur tanrıları ve tanrıçaları yer almaktadır. Bütün diğer inançlarda olduğu gibi buradaki tanrılara ve tanrıçalara da belirli semboller ya da güçler yüklenmiştir. Nitelikleri belirlenmiş Anadolulu tanrılar ve tanrıça-
lardan bazıları şunlardır: Irmak Tanrısı Hapantalli, Demirci Tanrı Hasşamili, Güneş Tanrısı Utu, Koruyucu Tanrı Aala, Tahıl Tanrısı Halki, Çocukları Koruyan ve Gözeten Tanrıça GUL-şeş. Bunlara ilaveten Mama şehrinde olduğu gibi bazı tanrıların adlarının şehirlere verildiği, Hatti tanrıları Huzzia, İnar ve Pirwa’nın, prensler ve krallar tarafından kişisel ad olarak tercih edildiği saptanmıştır.

Söz konusu kutsal varlıklar, taraflar arasındaki antlaşmalarda zaman zaman şahit de gösterilmişlerdir. Özellikle alım satım işlerinde şahit olarak gösterilen tanrı Anna bu duruma güzel bir örnektir.

Geç Hitit kentlerinin anıtsal girişlerinde duvarların alt bölümlerine yerleştirilmiş olan ve üzerinde çeşitli kabartmalar bulunan yassı taşlara verilen isim Ortostatdır.

Anadolu yüksek ovasının bittiği, Suriye düzlüklerinin başladığı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde stratejik bir noktada yer alan Kargamış, Hitit İmparatorluğu’nun bölgedeki hâkimiyetinin anahtarı olmuştur.

Hartapu, Hitit Devleti’nin MÖ 1200 dolaylarında yıkılmasından sonra Tarhuntaşşa’da tahta geçerek krallığını ilân eder.

Kaya yüzeyi üzerinde, oldukça düzgün yatay ve dikey yüzeyli bir “taht” yapısı vardır.  Söz konusu taht üzerine oturmuş olarak betimlenen bir kral figürü mevcuttur. Kral sakalı, ensesinde toplanmış uzun saçları, başlığı, uzun ve püsküllü giysisi ile Geç Hitit Dönemi sanatının öğelerini yansıtır. Betimlenen kral sağ eliyle bir kâse, ileri uzattığı sol eliyle uzun bir asa tutmaktadır. Kralın yüzünün yakında bulunan bir ortostada bakması yanlış olan seçenektir.

Ünlü Assur kralı II. Sargon'un MÖ 711 yılında Mutallu’yu tahttan
indirip, Gurgum Devleti’ni Assur’un bir eyaleti haline getirdiği ve Eyaletin adını da Marqas olarak değiştirdiği bilinmektedir.

Hitit İmparatorluğu'nın yıkılışının ardından elit sınıf ve devlet adamları, Hitit kral ailesinden gelen birçok sülale Anadolu'nun güneyine göç etmişlerdir. Bununla birlikte, Hitit idaresi altında Torosların güneyinde yaşayan kentler ve buradaki yönetici sınıf da bir şekilde varlığını korumuştur. Bu durumlar, Geç Hitit Devletlerinin kurulmasına zemin hazırladığı biçiminde değerlendirilebilir.

Paleolitik Dönem'in sonlarına doğru değişen iklimin etkisiyle insan grupları kendi coğrafyalarından çıkıp dünya üzerinde yayılmışlardır ki Anadolu, bu noktada insanların Avrupa ve Asya kıtalarına geçiş güzergâhı üzerindeki duraklarından biri olmuştur. Nitekim yakın zamanlarda Denizli’nin Kocabaş Beldesi’nde ele geçirilmiş 1,1 milyon yaşında olduğu belirlenen bir insana ait kafatası kalıntıları, sürekli “köprü” olarak anılan bu coğrafyanın tarih öncesi dönemiyle ilgili bir tartışma daha başlatmıştır. Ne olursa olsun Anadolu’da kurak ve yarı kurak düzlüklerden, yayvan ya da iğne yapraklı ormanların olduğu dağlara, alüvyonlu kıyı ovalarından buzullarla kaplı yüksek dağlara kadar çok farklı iklim bölgelerinin her dönemde insanlar için çekici bir coğrafya olduğu muhakkaktır.