ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM II

Dil gelişimi açısından bebekler, gelişlimlerinin en önemli aşamasını bu dönem içinde yaşarlar. 2 yaş sonuna kadar bebekler, gerek alıcı dil gerekse ifade edici dil gelişimlerinin tipik beklentilerini yerine getirirler. Dilin ilk kullanım biçimi ağlamadır. Bebek; ağrısı olduğunu, acıktığını, üşüdüğünü veya diğer gereksinimlerini yetişkinlere iletmede ağlamayı kullanır. 2 aylıktan itibaren babıldamalar ve gığıldamalar başlar. 10 ve 12 ay arasında bebekler, kendilerine yöneltilen komutları anlarlar ve karşısındakine neden hoşlanıp hoşlanmadıklarını jest veya mimik kullanarak belirtirler. 13 ay gibi ilk sözcüklerini kullanmaya başlayarak 18 aya kadar ilk 50 sözcüğünü biriktirdikleri dağarcıklarını oluştururlar. 18 ayın sonrasında neredeyse haftada 3 sözcük katarak dağarcıklarını hızla artırırlar. 21 ay gibi bebekler, iki sözcüklü cümleler kurmaya başlayıp, 2 yaşına kadar da çoklu sözcüklü cümlelerini kullanmaya başlarlar.

Sözlü ya da yazılı bir biçimde iletilen mesajların ne anlama geldiğini anlayabilmek “alıcı dil” becerileri ile açıklanır.

Okuma, yazma, jest kullanma ve konuşma; dilin iletişim kurma amacıyla kullandığımız biçimleridir. Jest, ses ya da yazılı bir biçimde iletilen mesajların ne anlama geldiğini anlayabilmek “alıcı dil” becerileri ile açıklanır. İfade edici dil becerileri ise çocuğun kendini konuşma ve yazma ile ifade etmesidir. Çocuklar, dili üretmeden çok önce dili anlamaya başlarlar. Başka bir deyiflle alıcı dil, ifade edici dilden çok önce gelişmeye başlar.

İfade edici dil becerileri çocuğun kendini konuşma ve yazma ile ifade etmesidir.

G›¤›ldama, bebeklerde güvercin ya da kumru benzeri kufllar›n seslerine benzer ses üretimidir.

Erken İletişim Üretimi Aşamaları (McLaughlin, 2005)

Dokuz ve on iki ay arasında bebekler ekolalilerin de sıklıkla gözlendiği jargon dönemindedirler; yani bebekler artık gerçek konuşmaya doğru genişleyecek bir dönem yaşamaktadırlar. Çocuğun seslemeleri, kullandığı vurgu, ezgi ve hece dizinleri neredeyse yetişkin konuşmasının birebir benzeridir. Bu yolla çocuklar, soru sorduklarını veya kızdıklarını belli eder hale gelmişlerdir. Çocuğun çevresindeki kişilere itiraz etme, rica etme, belirtme veya yönlendirme gibi basit iletişim amaçların›ı ilk halleri jargon dönemi içinde duyulur.

Çocuğa yöneltilmiş dil, ebeveynlerin çocukları ile etkileşimleri sırasında çocuklarının gelişimsel olgunluklarına ve dil düzeyine göre dilbilgisel girdilerini ayarlamaları olarak tanımlanmıştır.

Çocukların sözcük dağarcıkları 50 sözcüğe yaklaşınca ifadelerin uzamaya başladığı ve tek sözcük evresinden uzaklaşarak iki sözcük aşamasına girdikleri bilinir.

Çocuklarda görülen dil ve konuşma gecikmesinin nedenleri çeşitlidir; zihin engeli, duyusal/algısal gelişim bozuklukları, beyin travmaları, otizm, iki dillilik, psikososyal yoksunluk, genetik yatkınlık gecikmiş dil ve konuşmanın nedenleri olabilir.

Bebeklik dönemi olarak kabul edilen 0-2 yaş arasında bebekler; fiziksel gelişim, bilişsel gelişim ve dil gelişimi gibi gelişim alanlarında önemli aşamalar kaydederler.

Dil, bireylerin istek ve gereksinimlerini ifade edebilmek ve düşüncelerini başkalarına iletebilmek amacıyla kullandıkları bir kurallar sistemidir.

Sözlü ya da yazılı bir biçimde iletilen mesajların ne anlama geldiğini anlayabilmek “alıcı dil” becerileri ile açıklanır.

Dört ile alt› ay aras› bab›ldama dönemi, ileri dönem konuflmas› için çok önem- li temellerden birini oluflturur. Bebekler bu dönemde ses yolunun kapanmas›na iliflkin ünlü benzeri seslerin yan› s›ra bir ünsüz ve ünlünün bir araya geldi¤i basit heceler (/ba/ gibi) ya da bir ünlü ve ünsüzün bir araya geldi¤i /ab/ benzeri hece- ler üretirler; ünlüleri tam titrefltirirler. G›¤›ldama döneminin efllik etti¤i, dilin arka taraf›nda üretilen seslerden sonra orta (/t/ /d/ gibi difl/yuvas›l) ve önde (/p/ /b/ gi- bi dudaks›l) üretilen ünsüzler belirmeye bafllar. Alt› aya kadar bebeklerin ço¤unun sesleri deneyerek üretti¤i gözlenir.

Ekolali, 8-12 ayl›k bebeklerin çevrelerinde duyduklar› sesleri tekrarlama veya taklit etme çabalar›d›r.

Edimsöz evresi, ilk y›l›n ikinci yar›s› gibi ortaya ç›kar. 8-9. ay gibi çocuklar, iletiflim amaçlar›n› daha aç›k hale getirirler ve yine bak›c›lar› yoluyla hedeflerine ulafl›rlar.

Sonuç olarak annece yönlendirmesi ile çocukların dilin ünlüler kategorilerini öğrenmeleri, sentaktik yapıya ait ipuçları ile dilin gramerini çözmeleri, müzikal açıdan ritmi ve prosodisi ile övgü, yasaklama vb. içeren sözceleri anlamaları; konuşma akışını söz öbeklerine bölebilmeleri kolaylaşmaktadır.

Bruner, yetiflkinlerin, çocukların dil sorunlar›n› çözmek için nas›l aracılık ettiklerini araştırmış; çocu¤un bir etkinli¤i gerçeklefltirdi¤i s›rada yetiflkinlerin yönlendirici yard›m vermesini iskele modeli (scaffolding) olarak nitelendirmifltir.

Çocuklar›n ‘buu’ sözcü¤ünü sadece suya de¤il tüm içilebilen s›v›lara, ‘mama’ sözcü¤ünü tüm yenilebilirlere, ‘baba’ sözcü¤ünü tüm erkeklere kullanmas› anlam genifllemesi sürecinin en bilinen örnekleridir. Anlam genifllemesi tek ya da iki söz- cük döneminin evrensel bir geliflimi olabilir. Bu tür yan›lg›lar çocuklar›n ilk edin- dikleri 75 sözcü¤ün %60 kadar› (25-30 kadar) için geçerlidir.

13. ay gibi ilk sözcüklerini kullanmaya bafllayarak 18 aya kadar ilk 50 söz- cü¤ünü biriktirdikleri da¤arc›klar›n› oluflturur- lar. 18 ay›n sonras›nda neredeyse haftada 3 söz- cük katarak da¤arc›klar›n› h›zla art›r›rlar. 21. ay gibi bebekler, iki sözcüklü cümleler kurmaya bafllay›p 2 yafl›na kadar da çoklu sözcüklü cüm- lelerini kullanmaya bafllarlar.