ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM II - Deneme Sınavı - 5

Gülümseme ve kaş çatma; davranışsal; beğenildiğini hissetme ve öfke duyma; bilişsel; sesin titremesi ise duyguların fiziksel bir durum veya değişimle ifade edilmesine örnektir. Doğru cevap B'dir.

Okulöncesi dönem çocukları, bebeklik dönemlerinden oldukça farklı özellikler göstermektedirler. Bu dönemde artık daha rahat paylaşabilmekte; kendi oyununu, giyeceğini ve yiyeceğini seçmekte, duygularını daha ustaca kontrol edebilmekte ve dili rahat kullanabilmektedirler. Bebeklik döneminde olduğu gibi artık yoğun bir şekilde yetişkine bağımlı değildirler. Bu dönemde “bağımlılık” yerini “bağımsızlığa” bırakmaktadır. Dünyası gelişen ve genişleyen çocuğun hayatında artık akran ve arkadaşları önemli yer tutmaktadır.

Okulöncesi dönemde kendi kimliğini ve dünyayı anlamada sınırlı becerilere, benmerkezci bir gelişimsel konumdan daha mantıksal düşünen, empati kurabilen, daha objektif ve sosyal bir konuma doğru önemli geçişler yaşanmaktadır. Bu geçişlerden belki de en önemlisi psikososyal gelişimde yaşanır. Girişimciliğe karşı suçluluk karmaşası, akran ilişkilerinde bulunma, popülerlik kazanma, reddedilme ve cinsel gelişimdeki farklılıklar vb.; bu dönemdeki psikososyal gelişimi simgeler.

Çocukların bu dönemde yaptıklarına ya da davranışlarına ilişkin aşırı eleştirilmesi ya da aşırı cezalandırılması, girişimci olmalarını engelleyecek ve bir süre sonra çocuğun kendini suçlu olarak hissetmesine neden olacaktır. Bunun tersi durumda ise eleştirinin ve cezanın sınırlı olduğu, yerine risk alması ve girişimciliği desteklenen ve çabaları için fırsatlar yaratılan çocukların psikososyal gelişimleri daha sağlıklı bir yol izleyecektir.

Okulöncesi dönemdeki çocuk, oyun merkezlidir ve oyun aracılığıyla dünyayı algılamaya ve anlamaya, duygularını yansıtmaya ve kontrol etmeye devam eder. Bu dönem çocuğunun asıl görevi başkaları ile ilişkiler geliştirmektir. Çocuk, özellikleri ile ilişkili olarak anne babasına daha az bağımlıdır ve anne babanın yerini akranlar ve başkaları ile etkileşimler almaktadır. Bu etkileşimlerin çocuğun hem sosyal hem de bilişsel gelişimi üzerinde etkisi vardır.

Akran etkileşimi, yetişkin-çocuk etkileşimi ile çocuğa sağlanamayan çocuğun pek çok sosyal beceri ile ilgili deneyim yaşamasına olanak sağlar. Bu sosyal beceriler; iş birliği yapma, saldırganlıkla baş etme, çatışmaları çözme ve tartışma becerileridir

Arkadaşlık becerilerinin dört temel işlevi bulunur. Bunlardan ilki duygusal gelişime kaynak oluşturmasıdır. Arkadaşlık; haz alma, eğlenme ve stresle başa çıkma gibi duygusal durumların yaşanmasına olanak sağlar. Arkadaşlık becerileri ikinci olarak bilişsel gelişime de kaynak oluşturur. Arkadaşlık ilişkileri ile çocuklar, farklı konularda ve becerilerde bilgiler edinirler ve problem çözme becerilerini geliştirirler. Arkadaşlık becerileri, sosyal becerilerin kazanılması ve geliştirilmesine olanak sağlarken aynı zamanda ileri düzeyde sosyal becerilerin ön koşuludur arkadaşlık ilişkileri

Araştırmalar; popüler çocukların diğer popüler çocuklarla, popüler olmayan çocukların ise diğer popüler olmayan çocuklarla etkileşime girmeyi tercih ettiklerini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu durum popüler olmayan çocukların popüler çocuklarla etkileşimini, onları gözlemelerini ve model almalarını sınırlamaktadır.

Sözel saldırganlık: Alay etme, ad takma, sözel sataşma, küfür gibi başkasına özellikle psikolojik olarak zarar veren davranışlar.

Fiziksel saldırganlık: Vurma, itme, ısırma gibi başkasına özelikle fiziksel olarak zarar veren davranışlar.

Tepkisel saldırganlık: Kışkırtılma sonucu gösterilen saldırgan davranışlar, akranlarının sataşmalarına ya da fiziksel saldırılarına tepki olarak gösterilen saldırgan davranışlar.

Nedensiz saldırganlık Beklenmeyen ya da kışkırtılmadan gösterilen saldırgan davranışlar.

Amaçlı saldırganlık: Oyuncağı alma, oyun alanından arkadaşını uzaklaştırma gibi belli bir amaç için gösterilen saldırgan davranışlar.

Zorbalık Amacı olmayan, saldırganlık içeren zorba davranışlar.

Cinsel gelişim üzerinde biyolojik, sosyal ve bilişsel faktörlerin rolü vardır.

3-4 yaşındaki bir çocuk, cinsiyet kimliğinin kalıcı olduğunu anlar. Cinsiyet kimliğinin kalıcı olduğunu anlayan bir erkek çocuk; her zaman erkek olacağını ve büyüyünce adam olacağını, kadın olmayacağını bilir.

İlköğretimin ilk yıllarına karşılık gelen yıllarda öne çıkan gelişim alanı, psikososyal alandır.

Gelişim görevi; yaşam boyunca belli dönemlerde ortaya çıkan, toplumsal olarak kabul edilen ve beklenen, sergilenmemesi durumunda içinde yaşanılan dönemde ve sonraki döneme geçişte sorun yaşanmasına aracılık eden davranışlar örüntüsüdür.

Altı ile sekiz yaşlar için konu edebileceğimiz gelişim görevleri:

Akranlarıyla geçinmeyi öğrenmesi

Günlük yaşam için gerekli kavramları geliştirme

Bireysel bağımsızlığı kazanma

Vicdan, ahlak ve bir değerler sistemi geliştirmek

Benlik kavramı; kişinin kendisini tanımladığını düşündüğü tutumlar, yeterlikler, yüklemeler ve değerler bütünüdür

Cinsiyet kimliği, kişinin kendini kişilik ve davranış olarak belli bir cinsiyette hissetmesi ve ona göre davranmasıdır.

Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı

Bandura ve Sosyal Öğrenme Kuramı

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Piaget ve Ahlak Gelişimi Kuramı

Kohlberg ve Ahlak Gelişimi Kuramı

Özerk Dönem, Piaget’ye göre ahlak gelişiminde dışa bağlı dönemden sonraki dönemdir. Bu dönemde ahlaki yargılar, fiziksel bir sonucun ortaya çıkmasından önceki niyet dikkate alınarak oluşturulur. Yani salt sonuç değil eylemin temelinde ki düşünce üzerinde odaklanılır. Böylesi bir değerlendirmeyi yapabilmek için birey, olayın başlangıcına düşünsel anlamda geri dönüp sürecin başlangıcı sırasında o davranışa yönelen kişinin duygu ve düşüncelerini anlayabilecek bilişsel olgunluğa gelmiş olmalıdır. Hipotetik düşünce geliştirebilmesi, görecelilik kavramlaştırmasına ulaşabilmesi, bilişsel yapılarının giderek karmaşıklaşması bireyin çok boyutlu, kapsamlı, esnek ve bir o kadar da tutarlı ahlaki yargılarda bulunmasına ortam yaratır.

Kohlberg’in kuramında ahlak gelişimi, üç büyük düzey ve bunların içinde alt evrelerden oluşmaktadır.  Bu kurama göre kişinin içinde bulunduğu düzey, bir sorunla karşılaştığında bulduğu çözümle veya sergiledi- ği davranış ile değil de çözüme varırken veya o davranışa yönelirken başvurduğu ahlaki akıl yürütme sürecine göre belirlenmektedir.

Kohlberg’in Ahlaki Gelişim Dönemleri:

I.Gelenek Öncesi Düzey 1. Evre: Bağımlı ahlak 2. Evre: Bireyselcilik, araçsal amaç, değiş-tokuş

II. Geleneksel Düzey 3. Evre: Karşılıklı kişiler arası beklentiler, ilişkiler ve kişiler arası uyma 4. Evre: Toplumsal sistem ve vicdan

III. Gelenek Sonrası Düzey 5. Evre: Toplumsal sözleşme veya yararlılık ve bireysel haklar 6. Evre: Evrensel ahlak ilkeleri