ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM II - Deneme Sınavı - 4

Piaget, ahlak eğitiminin özerklik ve karşılıklılık olmak üzere iki anahtar kavramını vurgulamaktadır.

Bebeklik döneminde duyguların yüzsel ifadesi şu dönemlerde gerçekleşir:

Sosyal Gülümseme: 3. hafta-3.ay
Kızgınlık, şaşırma, üzüntü: 3-4.aylar
Korku: 5-7.aylar
Utanç/Utangaçlık: 6-8. aylar
Suçluluk: 2. yaş

Doğru cevap C'dir.

Bebeklik dönemindeki çocukların en az üç farklı ağlama türü vardır. Basit/temel ağlama ritmik bir ağlama türü olarak bebeklik döneminde görülen bir ağlama
türüdür. Bebeğin ağlamaya başlaması, kısa süre durması, sonra ıslık çalar gibi ağlaması, tekrar durması ve sonra yine ağlamaya başlaması gibi bir süreci içerir. Açlığın bu dönemde basit/temel ağlamayı tetiklediği belirtilmektedir. Kızgınlık ağlaması basit/temel ağlamanın bir başka türüdür. Kızgınlık ağlamasında, ses tellerini daha fazla hava ile zorlama söz konusudur. Acı ağlaması, diğer ağlama türlerinden farklı bir ağlama türüdür. Bu tür ağlamada, başlangıçta sızlanma ya da derin bir nefes alma gerektirmeksizin aniden başlayan yüksek sesli ağlama söz konusudur. Doğru cevap E'dir.

Bebeklerde gülümsemenin iki türü vardır. Bunlardan ilki refleksif gülümseme, ikincisi ise sosyal gülümsemedir. Refleksif gülümseme, dışsal bir etkene/uyarana bağlı olmayan gülümsemedir. Doğumdan sonraki ilk ay bebeğin uyku halinde görülür. Refleksif gülümsemenin tersine sosyal gülümseme, dışsal bir etken/uyarana bağlı bir gülümsemedir. Bu genellikle bir insan yüzüne karşı gelişimin ilk dönemlerinde görülen bir gülümsemedir. Doğru cevap A'dır.

Duygusal düzenleme ya da uyum (Emotional regulation), bebeğin duygusal durumlarını uygun şekilde yönetme ya da düzenlemesi olarak açıklanabilir. Altıncı aydan sonra bebeğin duygularını düzenleme becerilerinde önemli ilerlemeler olduğu gözlenirken ağlama ve kızgınlık, duygusal düzenleme gerektiren iki önemli duygusal ifadedir. On aylık bir bebeğin yaklaşan yabancıdan dolayı korkarak ağlaması ya da bağırması ve annesine sarılması, annesine sarılır sarılmaz ağlama ya da bağırmayı kesmesi ve suskunlaşmaya başlaması duygusal düzenleme içinde olduğuna bir örnektir. Doğru cevap D'dir.

Chess ve Thomas’a göre mizacın üç temel türü bulunmaktadır. Bunlar (1) kolay, (2) zor ve (3) yavaş alışan mizaç türüdür. Kolay mizaca sahip çocuk; genellikle pozitif bir ruhsal durum içinde olan, yeni ortamlara ve durumlara kolay uyum sağlayan bir çocuk özelliği gösterir. Zor mizaca sahip çocuk ise genelde olumsuz bir ruhsal durum sergileyen, sık sık ağlayan, duygusal düzenlemesini/uyumunu zor yapabilen ve yeni ortam ya da durumlara alışması yavaş olan çocuktur. Yavaş alışan çocuk ise düşük aktivite düzeyi, bir dereceye kadar negatif ruhsal durum, yeni durum ya da ortamlara oldukça yavaş alışma ya da uyum sağlama özellikleri gösterir. Doğru cevap E'dir.

Yabancı kişileri tanıdık kişilerden ayırmayı yavaş yavaş öğrenen bebek, sadece tek bir insana (genellikle bakıcı olarak anneye) bağlanmaya odaklanır. Bu 2-7. ay arasında gerçekleşir. Doğru cevap B'dir.

Korkuyu bastırmayı öğrenme, bağlanmanın işlevleri arasında yer almaz. Doğru cevap C'dir.

Cinsel gelişim üzerinde biyolojik (örneğin kalıtım ve hormonlar gibi) ve çevresel faktörlerin (örneğin anne baba-çocuk etkileşimi, akran, okul, medya gibi) etkisi vardır. Doğru cevap A'dır.

Beğenilme bebeklikteki temel duygulardan değildir. Doğru cevap D'dir.

Psikodinamik Kuram’ın kurucusu Freud, insanın yaşamındaki ilk altı yılın önemini en çok vurgulayan bilim adamıdır. Bu kurama göre; kişilik yaşamın ilk yıllarında yapılanır, o dönemde yaşananlar, karşılanan/karşılanmayan ihtiyaçlar kişinin yetişkin oldu- ğunda nasıl bir kişiliğe sahip olacağını hatta meslek seçimini bile belirler.

Freud ve Psikodinamik Kuram’ı

Ericson ve Psikososyal Gelişim Kuramı

Bandura ve Sosyal Öğrenme Kuramı

Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı

Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı

Demokratik anne baba tutumu; çocuğun kendini özgür ve güvende hissettiği, öz denetimini geliştirme fırsatlarını bulduğu aile ortamını yaratır. Bu tür ailelerde kurallar çocuklara gerekçeleriyle anlatılır. Kuralların çiğnenmesi durumunda ortaya çıkacak sonuç, bunun kendileri ve başkaları üzerindeki etkileri; çocuğun düzeyine uygun olarak çocuğa açıklanır.

Okulöncesi öğretmeninin gelişim ilkelerini gözardı etmeden bilimsel bir bakış açısı geliştirebilmesi için dikkat etmesi gereken noktalar:

Çocuğun sergilediği herhangi bir davranış, kişiliğinin bir işareti olmayabilir.

Çocukları etiketlemekten kaçınınız.

Ceza vermeden önce durumu objektif olarak irdeleyiniz.

Davranışları olumlu pekiştireçlerle şekillendirmeye ağırlık veriniz.

Bir problemle karşılaştığınızda probleme müdahale etmeden önce durumu duygularınızın etkisiyle değil gerçekçi olarak değerlendirdiğinizden emin olunuz.

Çocukların sözel mesajlarının yanı sıra beden dilleri, yüz ifadeleri ile aktardıkları mesajları almaya açık olunuz.

Anne babalar ile iş birliği yapınız.

“Problem durumları” üzerinde konuşurken anne babalara suçlayıcı, yargılayıcı veya savunmaya geçirici bir üslup kullanmaktan kaçınınız.

Bireysel farklılıkları gözardı etmeyiniz.

Çocuklarda istendik davranışların basitten karmaşığa doğru geliştiğini unutmayınız.

Çocuklar için hazırladığınız eğitim programlarında belirleyeceğiniz davranışsal hedefler konusunda esnek olunuz.

Okulöncesi kuruma başlama aşamasında karşılaşılabilen sorunlar; • Yeni bir ortama uyum sağlama güçlükleri, • Ayrılık kaygısı, • Öğretmenler ve ailelerin disiplin anlayışlarındaki farklılıklar, • Ödül ve ceza anlayışında farklılıklar, • Becerilerin kazanılmamış olması olarak sıralanabilir.

okulöncesi dönem çocuğuna salonda top oynamasını istemediğini, bir şeyleri kırabileceğini ve bu durum ortaya çıkarsa bu duruma üzülebileceğini ve de onu cezalandıracağını açıklar. Çocuğun söyleneni dikkate almadan salonda top oynadığını ve vazolardan birini kırdığını varsayalım. Anne ve çocuğun birlikte alışveriş yaparak çocuğun oyuncak almak için biriktirdiği parayla yeni bir vazo alması “öğretici bir ceza türü” ne bir örnek olabilir.

Öğretmenlerin okullarda sorunlarla karşılaştıklarında uygulayabilecekleri stratejilerin basamakları şunlardır: 1. Gözlem 2. Durum Saptaması 3. Eylem Planı 4. Uygulama 5. Sonucu Değerlendirme 6. ‹zleme

Ölüm kavramı ile tanışan çocuklara yardım etmek için şunlar yapılmalıdır (Ağaoğlu ve Coşkun, 2000): • Çocuğun düzeyine uygun açıklamalar yapınız. Çok karmaşık açıklamalar, çocuğun kafasını daha çok karıştırıp onun duygularını şiddetlendirebilir. • Ölümü “yolculuk” veya “uyku” şeklinde tanımlamayınız. Böylesi açıklamalar çocukların yakınlarının yolculuğa çıkmak zorunda kalması veya akşamları uykuya geçme döneminde ölümü çağrıştıran uyarıcılar olacak ve çocu- ğun uyumunu güçleştirecektir. • Koşullar uygun olduğunda önceden süreçle ilgili bilgi verdikten sonra cenaze törenine katılmasına, sorular sormasına izin verin. Bu durumun çocuk üzerindeki etkilerinden çekindikleri için yetişkinler genellikle çocukları bu süreçten uzak tutarlar. Oysa acılı olmakla birlikte bu sürece şahit olmak, durumu kabullenmeyi sağlayıcı bir işleve sahiptir. • Çocuğun yaşadığı çevrede bildiği, ona tanıdık olan düzeni olabildiğince sürdürmeye çalışın. Örneğin babasını yitirmiş olan bir çocuk; “annesinin de ölebileceği”, “yalnız kalabileceği” endişelerini yaşar. Eve geldiğinde evde annesini bulmaya alışmışsa veya yuvadan çıkışta annesi onu alıyorsa bu buluşmalardaki gecikme, çocuğun panik duygusunu alevlendirebilir. Kaybın ardından geçen sürede günlük yaşamın akışında olabildiğince düzenliliği korumak, bir değişiklik olacaksa bunu önceden çocuğa anlayacağı biçimde açıklamak gerekir. • Yaşanan ölüm olayının ardından çocuklar, diğer sevdiklerini de kaybedebileceklerine ilişkin değişen oranlarda korku duyarlar. Çocukların bazıları bu duygularını dile getirirler. Yetişkinler çocuklara “ölmeyeceklerine ilişkin” söz vermekten kaçınmalıdırlar. Bu tür sözler, çocukta yalancı bir rahatlama durumu yaratmasına, bir başka ölüm olayında tamamen savunmasız hissetmesine ve çevresindeki yetişkinlere olan güveninin sarsılmasına neden olduğu için sakıncalıdır

Karşılaşılabilen Sorunlara ‹lişkin Öneriler 150 c

Zorbalık, bir ya da birden fazla çocuğun kendilerinden fiziksel ve duygusal olarak daha güçsüz olan bir ya da birden fazla akranını sözle veya fiziksel güç kullanarak duygusal veya cinsel içerikle sürekli olarak rahatsız etmesidir

Okul zorbalığı, okul çocuklarının önemli bir bölümünü etkileyen kişisel, sosyal ve eğitimsel problem olarak ifade edilmektedir. Bu açıdan okullar, çocuklara güvenli bir çevre oluşturmanın sorumluluğunu taşımalıdır. Erkeklerin kızlardan daha çok zorbaca davranışlara başvurdukları ve kızların da erkeklere göre daha fazla zorbalığa maruz kaldığı gözlenmektedir. Türleri açısından bakıldığında ise kızlar arasında sözel zorbalık daha çok kullanılırken erkekler arasında fiziksel zorbalık daha fazla tercih edilmektedir. Zorbalık olaylarının sınıf seviyesi yükseldikçe azaldığı görülmektedir.