ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM II - Deneme Sınavı - 3

Okulöncesinde çocuklar, isim ve sıfat eklerine ilave yaparlar. Sıfatların karşılaştırılması 3,5 yaş (En çok Sindy bebeğimi seviyorum) ile 5 yaş arasında (Bu bebeğim daha güzel.) gerçekleşir.

Birinci evrede yükselen ezgi ve kim, ne, nasıl gibi soru biçimlerinin kullanımı görülür. Çocuklar bu evrede sözce sonundaki yükselen ezgi ile evet/hayır sorusu sorarlar. Kim, ne, nasıl sorularında ise basit bir soru eki eklerler. Bu soruları sadece nesne ismi, eylem ve yer ismi gibi rutinler için kullanırlar. Bu dönemin en belirgin soru ekleri olarak ne ve nerede sorularını kullanırlar; ama bu tür soruların hiçbirini henüz yanıtlayamazlar.

2 yaşındaki bir çocuğun kullanılır sözcük dağarcığı 272 sözcük ile belirlenirken 5 yaş çocuğunun 2500’e yakın sözcüklü bir dağarcığa sahip olduğu saptanmıştır.

İletişim işlevlerinin genişletilmesi: Okulöncesi dönemde çocuğun dil kullanımını araştıran pek çok çalışma yapılmıştır. Dore (1974), bu dönemde çocukların geliştirdikleri iletişim niyetleri/amaçlarını şöyle listeler:

Moerk'e göre 2 ile 5 yaş arası çocuklardaki dil işlevleri;

Moerk'e göre 2 ile 5 yaş arası çocuklardaki dil işlevleri;

Çocuğa yöneltilmiş dil, ebeveynlerin çocukları ile etkileşimleri sırasında çocuklarının gelişimsel olgunluklarına ve dil düzeyine göre dilbilgisel girdilerini ayarlamaları olarak tanımlanmıştır.

Çocukların sözcük dağarcıkları 50 sözcüğe yaklaşınca ifadelerin uzamaya başladığı ve tek sözcük evresinden uzaklaşarak iki sözcük aşamasına girdikleri bilinir.

Çocuklar ana dillerindeki sesbirimlerin büyük çoğunluğunu 4-5 yaş civarında edinirler; bununla beraber bazı seslerin sesletiminde (telaffuzunda) zorluk yaşamaya okul yıllarında da devam ederler.

Türkçede 7 yaşındaki bir çocuk, 0-3 yaş döneminde edinilmesi gereken /b, p, m, n, k, g/ gibi seslerin ya da en geç 5 yaşlarında edinilmesi gereken /s, ş, z, c, ç/ gibi seslerin sesletiminde zorluk çekiyorsa çocuğun bir dil ve konuşma terapistinden özel destek alması yararlıdır.

Türkçede 7 yaşındaki bir çocuk, 0-3 yaş döneminde edinilmesi gereken /b, p, m, n, k, g/ gibi seslerin ya da en geç 5 yaşlarında edinilmesi gereken /s, ş, z, c, ç/ gibi seslerin sesletiminde zorluk çekiyorsa çocuğun bir dil ve konuşma terapistinden özel destek alması yararlıdır.

6 yaşına geldiklerinde çocuklar, 2600 sözcüğe erişir ve alıcı sözcük dağarcıkları, 20.000 ile 24.000 arasına ulaşır.

Çocuklarda mecaz kullanımı 5-6 yaşlarında başlasa da anlamını anlama ve açıklamada temel yeterlik okul döneminde gelişir.

Söylem türleri; genel olarak

olarak sınıflandırılır.

Çocuklarda görülen dil ve konuşma gecikmesinin nedenleri çeşitlidir; zihin engeli, duyusal/algısal gelişim bozuklukları, beyin travmaları, otizm, iki dillilik, psikososyal yoksunluk, genetik yatkınlık gecikmiş dil ve konuşmanın nedenleri olabilir.

Sözcük dağarcığının genişlemesi iki yönde gerçekleşir: Yatay anlam genişlemesi ve dikey anlam genişlemesi. Yatay anlam genişlemesi, bilinen sözcük tanımlarına çocuğun kendi basit tanımlarını ilave etmesiyle oluşur. Dikey anlam genişlemesi ise bir sözcüğün tüm anlamlarının bilinmesini içerir. Yatay ve dikey anlam gelişimi, okul yılları boyunca devam eder ve 7-11 yaşlar arasında çocuğun sözcüklerin değişik anlamlarını anlamasında önemli bir artış olur.

Biçimbilgisi: Bir dilde anlam taşıyan en küçük birimlerin hangi kurallar doğrultusunda bir araya gelerek sözcükleri oluşturduklarını, sözcüklerin yapısını; kökleri, ekleri ve bunların bağlanış biçimlerini inceler.

Cümleleri bağlamada kullanılan “ve, çünkü, ama, onun için” gibi sözcüklerle kurulan bağlı cümleleri anlayarak kullanma; 7 yaşlarında belirginleşir.

Zihinsel engel, öğrenme güçlüğü, dil gelişim geriliği veya özgül dil bozukluğu olan çocuklar (gelişimsel); yaşları ileri olduğu halde biçimbilgisi ve sözdizimi gelişiminde güçlük göstermektedir.