ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM I

Gelişim sürecinde kalıtım ve çevre gibi gelişimsel belirleyiciler nedeniyle her bebek kendine özgü bir gelişim gösterir. Bununla birlikte bebeklerin gelişimlerinin aynı temel büyüme ve olgunlaşma örüntülerini izleyerek gerçekleşmesi nedeniyle aynı gelişim dönemindeki bebeklerin gelişiminde birbirine benzeyen yönler de vardır. Bu yönler, araştırmacılar tarafından gelişim ilkeleri çerçevesinde ortaya konmakta ve açıklanmaktadır. Örneğin bebeklerin fiziksel gelişimi; gelişim baştan ayağa doğru oluşur, gelişim içten dışa, merkezden uzağa doğru oluşur; gelişim genelden özele doğru oluşur gibi belirli gelişimsel yönelimler doğrultusunda gerçekleşir. Bu bağlamda A, B, C ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğru iken, D seçeneğindeki bilgi yanlıştır.

Bireysel farklılıklar göstermekle birlikte genellikle ilk altı ay, bebeklerin fiziksel büyümelerinin en hızlı olduğu zaman dilimidir.

Bebeklerin fiziksel gelişimiyle ilgili A, B, C ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğru iken, D seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Bireysel farklılıklar olmakla birlikte çoğu çocukta süt dişleri yaklaşık iki buçuk yaş civarında tamamlanmaktadır.

Yeni doğan bebeğin beyni, yetişkinlikteki beyin ağırlığının yaklaşık %25’ini oluşturur. Bebeklikte beyin hızlı bir biçimde büyür. İki yaşın sonunda bebeğin beyni, yetişkinlikteki beyin ağırlığının yaklaşık %75’ine ulaşır. Bu gelişimde beynin bölgeleri eşit bir biçimde olgunlaşmaz. Temel motor kontrolün sağlanması ile ilgili bölgeler, temel duyusal kontrolün sağlanması ile ilgili bölgelerden daha önce gelişir (Santrock, 1997). Doğumda kan dolaşımı, solunum ve bilinçlilik gibi temel işlemleri kontrol eden beyin parçaları işlevsel iken hayatta kalmak için daha az kritik öneme sahip (fiziksel hareketlilik ve dil gibi) işlemleri kontrol eden kısımlar doğumdan sonra olgunlaşır.

Bebeklik döneminde gerçekleşen motor gelişimiyle ilgili olarak A, B, C ve D seçeneklerinde verilen bilgiler doğru iken E seçeneğinde bağırsak kontrol edebilme becerisinin  ilk on iki ay içerisinde kazanılma bilgisi yanlıştır. Bu dönemde bebeklerin bağırsak kaslarının yeterince olgunlaşmamış olması ve sidik torbalarını kontrol edememeleri nedeniyle bebekler atıklarını tutamazlar. Bu nedenle çok sıklıkla altlarının değiştirilmesi gerekir. Ancak ilerleyen aylarda kaslarının olgunlaşması ile bebekliğin ikinci yılından itibaren tuvalet alışkanlığı kazandırmaya yönelik çalışmalara başlanabilir.

Yürüme becerisinin geliştiği zaman dilimini gelişimsel normlara göre çeşitli aşamalara ayırarak açıklarlar. Bu kapsamda yürüme becerisinin gelişiminin ilk hareketler, oturma, emekleme, destekle yürüme ve bağımsız yürüme biçiminde aşamalar izlediği; bu aşamaların sırasının evrensel olduğu ve bazı bebeklerin emeklemek gibi aşamaları atlayarak yürüme becerisini kazanabildiği belirtilmektedir (Faw ve Belkin, 1989).

İlk yaştan itibaren yürümeye başlayan küçük çocuklar, 14. aydan itibaren geri geri giderek yürümeyi gerçekleştirebilirler. Yaklaşık 16. ay civarında destekle merdiven çıkabildikleri, yaklaşık 17. aydan itibaren küçük çocukların adımlar atarak merdivenleri çıkabildikleri, yaklaşık 20. aylarda topu ileriye doğru vurabildikleri görülebilir (Baron, 1997). İki yaş civarında ise çocukların koşmaya başladıkları görülebilir.

Genel olarak çocukların yürümeye başlaması ile gelişen bu kaslar, yaklaşık 12. ila 20. aylar arasında yeterli olgunluğa ulaşmaktadır (Başaran, 1974). Bu nedenle tuvalet eğitimine başlamak için en uygun zaman diliminin, çocuğun yürümeye başladığı birinci yaştan itibaren olduğu belirtilebilir.

Bebekler doğdukları zaman işitebilirler. Bebeğin beynindeki işitme merkezi geliştikçe bebeğin işitsel algı yeterlilikleri de artar. Bireysel farklılık olmakla birlikte ilk aylardan itibaren hızla bebeklerin seslerin yerini belirleme, seslerin kaynağını arama ve izleme, bir sesi diğerinden seçici bir biçimde ayırt etme yeterliliklerinin geliştiği belirtilmektedir (Trawick-Smith, 1997). Bebekler ilk aylarda tat alma ve koku alma duyumuna sahiptirler. Bebeğin yaşı ilerledikçe koku ve tat alma yeterliliği artar ve bu duyularına ilişkin tercihleri gözlenmeye başlar. Örneğin bazı yiyecekleri diğerlerine göre daha çok tercih edebilmektedir. Özellikle şekerli yiyecekler daha çok ilgisini çeker. Dokunma duyusu da yeni doğan bebeklerde vardır; ancak yetişkin düzeyinde değildir.

Fiziksel gelişimi; genetik, beslenme, duygusal durumlar ve hormonal yapı gibi çok çeşitli kalıtımsal ve çevresel faktörler etkileyebilir.

İfadelerden hepsi bebeklerin fiziksel gelişimi açısından doğrudur.

İlk yılın sonunda bebeklerin ağırlığı doğum ağırlığının yaklaşık üç katına ulaşır.

İkinci yıl süresince ağırlık artışı yaklaşık toplam iki iki buçuk kilogram arası olmaktadır.

Bazı bebeklerin ağırlıktaki artış eğilimi, belirtilen normların altında veya üstünde gerçekleşebilir.

İlk yılın sonunda bebeğin boyu, doğumdaki boy uzunluğunun yaklaşık %50’si oranında artarak ortalama 73-78 cm’ye ulaşır.

İki yaşındaki çocuklarda süt dişlerinin büyük çoğunluğunun çıkmış olduğu görülür.

Bebeklik döneminde, temel motor becerilerden yürüme, elle tutma (kavrama), bağırrsakları ve sidik torbasını kontrol etme  gibi motor beceriler gelişmektedir.

Bebeklerin yürüme becerisine ilişkin motor gelişim alanları şunlardır: 

• İlk hareketler

• Oturma

• Emekleme

• Destekle Yürüme

• Bağımsız Yürüme

Tuvalet eğitimine başlamak için en uygun zaman diliminin birinci yaştan itibaren olduğu söylenebilir.