ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM I

Çocuk dünyaya gözlerini açtığı anda, tamamen idden oluşan bir kişilik yapısı sergiler. Diğer bireylerle olan ilişkileri içinde giderek gerçekle yüz yüze gelmeye başlayan çocuğun başlangıçta büsbütün idden oluşan kişiliği ayrışmaya başlar ve kişilik içinde idden farklı olarak yeni bir yapı daha oluşmaya başlar. İdden ayrışarak kişiliğin bir diğer bölümünü oluşturan bu yapı, gerçeklik ilkesine göre hareket eder. Kişiliğin kısmen bilinçli olan bu bölümüne ego denir.

Freud’un yapısal kişilik kuramından daha önce geliştirmiş olduğu bu kuram, bireyin zihninde oluşan olayların ne derece farkında olduğunu betimleyen bir kuramdır. Freud, topoğrafik kişilik kuramında bireyin geçmişteki deneyimlerinin ve yaşantılarının zihnin birbirinden farklı olan üç bölümünde barındığını ileri sürmüştür. Freud’un bilinç, bilinç öncesi ve bilinç dışı olarak adlandırdığı bu zihinsel bölgelerde, bireyin farkında olduğu yaşantıları ile farkında olmadığı yaşantıları barınmaktadır.

Freud; psiko-seksüel gelişim dönemlerini sırası ile oral dönem, anal dönem, fallik dönem, latent dönem ve genital dönem olarak adlandırmıştır.

Çocuklarına karşı aşırı koruyucu tutumlar gösteren anne babaların çocuğun yapabileceklerini de onun adına kendilerinin yapmaları, çocuğun yeteneğini reddetmek anlamına gelir ki bu durum da Freud’a göre kişilik gelişiminde çocuğun bağımsızlık, özerklik ve güven duyguları geliştirebilmesini olumsuz biçimde etkiler. Freud’a göre yetişkinlikte bireyin aşırı düzenlilik, istifçilik, cimrilik ve inatçılık gibi olumsuz kişilik özellikleri sergilemesi anal dönemdeki saplantıların bir sonucudur.

Erikson, biyolojik temelli güçlerin kişilik gelişimi üzerindeki etkisini, epigenetik ilke olarak adlandırdığı bir ilke ile açıklar. Bu ilke, gelişimin yaşamın belirli dönemlerinde belirli kişilik özelliklerini ardışık bir biçimde ortaya çıkmasını belirleyen, önceden programlanmış bir biyolojik mekanizma tarafından yönlendirildiğini ifade eder.

Doğru sıralama aşağıdaki gibi olmalıdır:

Erikson’a göre birey; ergenlik yıllarını içeren 12-18 yaşları arasında kimlik oluşturmaya karşı kimlik karmaşası, 18-25 yaşlar arasında yakınlığa karşı yalıtılmışlık, 26-65 yaşları arasında üretkenliğe karşı durgunluk, 65 yaş sonrasında da benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk karmaşaları ile karşılaşmaktadır. Ergenlik dönemi içinde kimlik oluşturmaya karşı kimlik karmaşasını başarıyla atlatan bir bireyden kendine özgü bir kimlik oluşturarak bu dönemin temel gelişim görevini başarması beklenmektedir.

Burada et doğal bir uyarıcı, eti gören köpeğin salgıladığı salya tepkisi de doğal bir tepkidir. Pavlov bu durumda eti koşulsuz uyarıcı olarak, ete karşı salya çıkarmayı da koşulsuz tepki olarak adlandırılmıştır. Deney tekrar tekrar uygulandıktan sonra zil sesine koşullanan köpeğin sadece zil çaldığında salya çıkarması durumunda ise zil sesi koşullu uyarıcı, zil sesine gösterilen salya çıkarma tepkisi ise koşullu tepki olmaktadır.

Herhangi bir ihtiyaç durumunda organizmanın kendiliğinden ortaya koyduğu davranışlara edim denir. Edimler, organizmayı amaca ulaştıran ya da ulaştırmayan fakat organizmanın kendi isteğiyle gerçekleştirdiği istemli davranışlardır. Klasik koşullanmada olduğu gibi belirli bir uyarana gösterilen otomatik tepkiler değildir.

Kişilik; bireyi diğer bireylerden ayırt eden, tutarlı olarak sergilenen bireye özgü özellikler bütünüdür.

Akıl yürütme, problem çözme ve karar verme gibi üst düzeydeki zihinsel işlevleri kapsayan yapı egodur.

Psikanalitik, davranışçı, bilişsel ve insancı kuramlar olmak üzere farklı psikolojik yaklaşımlarla ilişkilendireceğimiz kuramlar içinde Freud’un psikanalitik gelişim kuramı ile Erikson’un psiko-sosyal gelişim kuramı, psikoanalitik kuramlardan en popüler olanlarıdır. Davranışçı kuramlar arasında ise Pavlov’un klasik koşullanma kuramı, Skinner’in edimsel koşullanma kuramı, Bandura ve Mischel’in sosyal bilişsel kuramı günümüzde de önemini sürdüren gelişim kuramlarıdır.

Psikanalitik, davranışçı, bilişsel ve insancı kuramlar olmak üzere farklı psikolojik yaklaşımlarla ilişkilendireceğimiz kuramlar içinde Freud’un psikanalitik gelişim kuramı ile Erikson’un psiko-sosyal gelişim kuramı, psikoanalitik kuramlardan en popüler olanlarıdır. Davranışçı kuramlar arasında ise Pavlov’un klasik koşullanma kuramı, Skinner’in edimsel koşullanma kuramı, Bandura ve Mischel’in sosyal bilişsel kuramı günümüzde de önemini sürdüren gelişim kuramlarıdır.

Çocuk dünyaya gözlerini açtığı anda, tamamen idden oluşan bir kişilik yapısı sergiler.

Oral Dönem: Doğumu izleyen ilk 18 ayı kapsayan bu dönem içinde bebeğin zevk merkezini ağız ile ilişkili eylemleri oluşturmaktadır. Bireyin yetişkinlik yıllarındaki içki, sigara gibi kötü alışkanlıkları Freud’a göre oral döneme özgü saplantıların bir sonucu olmaktadır.

Anal Dönem: Anal dönem, libidonun anüs bölgesine yöneldiği 18 ay ile üç yaşları arasındaki dönemdir. Freud’a göre yetişkinlikte bireyin aşırı düzenlilik, istifçilik, cimrilik ve inatçılık gibi olumsuz kişilik özellikleri sergilemesi anal dönemdeki saplantıların bir sonucudur.

Freud, 6-12 yaşlar arasındaki psiko-seksüel gelişim dönemini latent dönem olarak adlandırmıştır.

Oyun Yaşı / Girişimciliğe Karşı Suçluluk: Çocuğun okulöncesi yılları ile örtüşen dönemdir. 3-6 yaşları içeren bu dönemde çocuğun karşı karşıya kaldığı temel karmaşa girişimciliğe karşı suçluluktur.

Psikanalitik, davranışçı, bilişsel ve insancı kuramlar olmak üzere farklı psikolojik yaklaşımlarla ilişkilendireceğimiz kuramlar içinde Freud’un psikanalitik gelişim kuramı ile Erikson’un psiko-sosyal gelişim kuramı, psikoanalitik kuramlardan en popüler olanlarıdır. Davranışçı kuramlar arasında ise Pavlov’un klasik koşullanma kuramı, Skinner’in edimsel koşullanma kuramı, Bandura ve Mischel’in sosyal bilişsel kuramı günümüzde de önemini sürdüren gelişim kuramlarıdır.