ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM I - Deneme Sınavı - 8

Bandura’ya göre gözleyerek öğrenme; dikkat, anımsama, davranışın sergilenmesi ve motivasyonla ilgili dört grup süreç tarafından etkilenmektedir.

Sosyal bilişsel kurama göre bireyler, diğer bireyleri gözleyerek onların duygularına benzer duyguları da öğrenmektedirler. Bireyin diğer bireylerin korku, kaygı ve benzeri duygulanım hallerini gözleyerek benzer durumlar karşısında da benzer duygulanımlar sergilemeyi öğrenmesine dolaylı duygu denmektedir. Örneğin ana babasının diğer insanlarla olan günlük ilişkilerinde saldırganlık, öfke ve kızgınlık duyguları sergilediğini gözleyen bir çocuk; benzer durumlarda benzer duygular sergilemeyi öğrenmektedir. Benzer şekilde kimi durumlar ya da nesneler karşısında korku ve kaygı tepkileri sergileyen bireyleri gözleyen bir çocuk da benzer tepkiler sergilemeyi öğrenmektedir.

Maslow’a göre kendini gerçekleştirmekte olan bireyler şu tür özellikler sergilerler: Kendilerini, başkalarını ve gerçekleri olduğu gibi kabul ederler. Geçmişten çok geleceğe dönüktürler.Gelişmiş bir mizah duygusuna sahiptirler.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde beş temel ihtiyaç yer almaktadır. Fizyolojik ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyaçları, ait olma ve sevgi ihtiyaçları, değer ihtiyaçları ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak alt düzey ihtiyaçlardan üst düzey ihtiyaçlara doğru hiyerarşik bir silsile içinde sıralanan bu ihtiyaçlardan alt düzeydekiler doyurulduktan sonra bireyin üst düzeydeki bir ihtiyacını doyurmaya yöneleceğini belirten Maslow, ortalama bir bireyin bu ihtiyaçlarının belirli bir bölümünü doyurabildiğini ileri sürmektedir.

Freud’un yapısal kişilik kuramından daha önce geliştirmiş olduğu bu kuram, bireyin zihninde oluşan olayların ne derece farkında olduğunu betimleyen bir kuramdır. Freud, topoğrafik kişilik kuramında bireyin geçmişteki deneyimlerinin ve yaşantılarının zihnin birbirinden farklı olan üç bölümünde barındığını ileri sürmüştür. Freud’un bilinç, bilinç öncesi ve bilinç dışı olarak adlandırdığı bu zihinsel bölgelerde, bireyin farkında olduğu yaşantıları ile farkında olmadığı yaşantıları barınmaktadır.

Maslow gibi Rogers da bireyde doğuştan gelen bir kendini gerçekleştirme eğilimi olduğunu kabul eder. İnsancı psikoloji akımının en popüler temsilcisi olarak bilinen Rogers’ın insancı gelişim kuramının ana teması, benlik kavramıdır. Bireyin kendi kişilik özelliklerine ilişkin algılarının toplamı olan benlik kavramı, kısaca bireyin kendisi hakkındaki genel görüşünü ifade eden bir kavramdır. Rogers her ne kadar Freud, Erikson ve diğer kişilik kuramcıları gibi kişiliğin gelişimini derinlemesine inceleyen bir kuramcı olmasa da kişiliğin gelişiminde benlik kavramının rolünü ve olumlu bir benlik kavramı ile sağlıklı kişilik arasındaki ilişkiyi önemle vurgulamıştır.

Arnold Gessel olgunlaşma kuramı olarak bilinen kuramında, çocuk gelişiminde çevrenin rolünü dikkate almaksızın gelişimi bütünüyle biyolojik süreçlerin yönlendirdiğini ileri sürmüştür. Bir başka deyişle Gessel, gelişimde kalıtımın rolünü aşırı derecede vurgulayan bir kuramcıdır. Ona göre çevrenin gelişim üzerinde pek de önemli bir etkisi yoktur.

Bronfenbrenner, ekolojik sistem modelinin son halkasını makrosistem olarak adlandırmıştır. Makrosistemin içeriğini oluşturan öğeleri; bireyin içinde yaşadığı kültüre özgü tutumlar, değerler ve kitle iletişim araçları gibi öğeler oluşturmaktadır. Modelin en dışında yer alan bu öğeler de diğerleri gibi çocuğun gelişimini etkileyen önemli etmenlerdendir.

Freud; psiko-seksüel gelişim dönemlerini sırası ile oral dönem, anal dönem, fallik dönem, latent dönem ve genital dönem olarak adlandırmıştır.

Çocuklarına karşı aşırı koruyucu tutumlar gösteren anne babaların çocuğun yapabileceklerini de onun adına kendilerinin yapmaları, çocuğun yeteneğini reddetmek anlamına gelir ki bu durum da Freud’a göre kişilik gelişiminde çocuğun bağımsızlık, özerklik ve güven duyguları geliştirebilmesini olumsuz biçimde etkiler. Freud’a göre yetişkinlikte bireyin aşırı düzenlilik, istifçilik, cimrilik ve inatçılık gibi olumsuz kişilik özellikleri sergilemesi anal dönemdeki saplantıların bir sonucudur.

Bireyin bir diğer bireyi hiçbir koşula bağlı kalmaksızın sadece insan olduğu için değerli bir varlık olarak kabul etmesidir.

Arnold Gessel olgunlaşma kuramı olarak bilinen kuramında, çocuk gelişiminde çevrenin rolünü dikkate almaksızın gelişimi bütünüyle biyolojik süreçlerin yönlendirdiğini ileri sürmüştür.

Bronfenbrenner, ekolojik sistem modelinin son halkası makrosistem olarak adlandırmıştır. Makrosistemin içeriğini oluşturan ögeleri; bireyin içinde yaşadığı kültüre özgü tutumlar, değerler ve kitle iletişim araçları gibi ögeler oluşturmaktadır.

Erikson, biyolojik temelli güçlerin kişilik gelişimi üzerindeki etkisini, epigenetik ilke olarak adlandırdığı bir ilke ile açıklar. Bu ilke, gelişimin yaşamın belirli dönemlerinde belirli kişilik özelliklerini ardışık bir biçimde ortaya çıkmasını belirleyen, önceden programlanmış bir biyolojik mekanizma tarafından yönlendirildiğini ifade eder.

Doğru sıralama aşağıdaki gibi olmalıdır:

Bireyin yaşamı boyunca fiziksel, sosyal, duygusal ve bilişsel işlevlerindeki nicel ve nitel değişmeleri ifade eden kavram gelişimdir. Doğru cevap B’dir.

Erikson’a göre birey; ergenlik yıllarını içeren 12-18 yaşları arasında kimlik oluşturmaya karşı kimlik karmaşası, 18-25 yaşlar arasında yakınlığa karşı yalıtılmışlık, 26-65 yaşları arasında üretkenliğe karşı durgunluk, 65 yaş sonrasında da benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk karmaşaları ile karşılaşmaktadır. Ergenlik dönemi içinde kimlik oluşturmaya karşı kimlik karmaşasını başarıyla atlatan bir bireyden kendine özgü bir kimlik oluşturarak bu dönemin temel gelişim görevini başarması beklenmektedir.

Bireyin herhangi bir davranışı ö¤renebilmesi için önceden sahip olması gereken kimi özellikler ya da yeterlilikler vardır. Hazırbulunuşluk, yeni bir öğrenme durumunda bireyin önceden sahip olduğu bu özelliklerin tümünü kapsar. Bu özellikler, başta bireyin olgunluk düzeyi olmak üzere, önceki öğrenmeleri, ilgi ve yetenekleri, tutumları, güdülenme düzeyi gibi özelliklerden oluşur. Doğru cevap D’dir.

Biyolojik süreçler; tüm insanların paylaştıkları evrensel kalıtsal miras, bireylerin kendilerine özgü olan genetik mirasları ve genlerle çevre etkileşimine bağlı biyolojik sonuçlar olmak üzere üç bileşenden oluşmaktadır. Doğru cevap C’dir.