EPİSTEMOLOJİ

"Tahmin edilebileceği gibi felsefecileri en fazla düşünmeye sevkeden algısal durumlardan biri göz yanılsamaları veya ilüzyonlardır. Yanılsamaları epistemolojik açıdan ilginç kılan temel bir neden, öznelerin belli bir algısal durumun yanılsama olduğunu bildikleri hallerde bile, o yanılgının üstesinden gelip “gerçek durumu” algılamayı başaramamalarıdır."

"Epistemoloji tarihinin en büyük tartışmalarından biri, insan bilgisinin kaynakları ve oluşumsal yapısı konusunda deneyimciler ve usçular arasında gerçekleşmiştir. Aralarındaki büyük farklara rağmen, her iki kanada ait düşünürler de algıların bilgisel bir önem taşıdığı konusunda uzlaşma içindedirler. Ayrıldıkları nokta, algısal bilginin bilgisel dünyamız içinde ne büyüklükte bir yer kapladığı ve epistemolojik işlevinin tam olarak ne olduğudur."

"Başka bir deyişle, bizim “birtakım görsel deneyimler yaşamamız” ile “nesneleri algılamamız” arasında büyük bir fark bulunmaktadır. Searle’ün iddiasına göre, her deneyim gerçek bir algı olmak zorunda değildir. Eğer ben yüksek ateş nedeniyle görsel olarak yanılmakta isem, benim zihinsel yaşamım kapsamında bir deneyim olduğu elbette kesindir. Ancak bu durum benim bir şeyi gerçekten gördüğümü göstermez. Yani, “deneyim” olgusu mutlak bir şekilde bilgisel bir başarıya karşılık gelmek zorunda değildir. Buna karşın “algılamak”, fiziksel dünyada algılanan bir nesnenin olduğu ve bu nesnenin görsel bir deneyime neden olduğu anlamına gelir."

Epistemoloji tarihinin en büyük tartışmalarından biri, insan bilgisinin kaynakları ve oluşumsal yapısı konusunda deneyimciler ve usçular arasında gerçekleşmiştir. Aralarındaki büyük farklara rağmen, her iki kanada ait düşünürler de algıların bilgisel bir önem taşıdığı konusunda uzlaşma içindedirler. Ayrıldıkları nokta, algısal bilginin bilgisel dünyamız içinde ne büyüklükte bir yer kapladığı ve epistemolojik işlevinin tam olarak ne olduğudur.

Deneysel psikolojinin bilişsel kanadında yer alan kuramcılara göre algı, duyulardan gelen verilerin zihinsel yapımız tarafından seçilmesi, organize edilmesi ve yorumlanması olarak anlaşılmalıdır. Başka bir deyişle; görsel, işitsel ve diğer algılar, duyulardan farklı olarak, beynin etken işlevlerini gerekli kılar.

Varsayımlarımız ve inançlarımız algı süreçlerinin içine sıklıkla dâhil olmaktadırlar. Dahası, bir nesneye bakarken içinde bulunduğumuz “beklentiler” de algımızı etkiler. Bağlamsal dünya bilgisi, algının nesnesini tanımlamada işlevsel olmaktadır.

Müller-Lyer yanılsaması olarak bilinen görsel yanılsamada, eşit uzunlukta iki çubuktan biri daha uzun görünür. Bu yanılsamada, şekle bakan kişiler iki çubuğun eşit uzunlukta olduğu bilgisini aldıktan sonra bile yanılsamaya kapılmaktan kendilerini almazlar. Bu durum, algının kendine özgü bir çeşit iç mantığı olduğunu ve bizim bazen düşünsel yollarla onun işleyişine etki edemeyeceğimizi göstermektedir.

Temsilciliğe göre, nesneler zihnimizin dışındaki gerçekliğin içinde yer alırlar ancak biz doğrudan nesneleri değil zihinsel durumlarımızı deneyimleriz.

Görüngücülüğe göre, biz doğrudan nesneleri değil zihinsel durumlarımızı deneyimleriz. Deneyimlerimizin dışında gerçekten nesnelerin yer aldığını varsaymak için elimizde akılcı gerekçeler bulunmamaktadır.

Temsilcilik ve görüngücülükten farklı olarak, gerçekçiliğe göre, biz zihinsel durumlarımızı değil doğrudan nesneleri deneyimleriz.

John Searle'ün gerçekçi görüşüne göre, temsilci ve görüngücü perspektifler algının epistemolojik açıklaması konusunda önemli bir hata yapmışlardır.

Algı felsefesi kapsamında öne sürülen temel felsefi görüşler temsilcilik, görüngücülük ve gerçekçiliktir.

Yatağında yatan ateşli bir hasta “şu an havada kurbağaların uçtuğunu görüyorum” gibi bir kanıdaysa, bunun gerçekliğinin testi eldeki algı iddiasında belirtilen olgunun (yani “odamda kurbağalar uçuyor”un) dünyada gerçekten olup olmadığıdır. Eğer biz sanrı durumunda o türden bir olgunun dünyada gerçekten olmadığını kabul ediyorsak, söz konusu durumda bir deneyim yaşandığını ancak bunun algı olmadığını da kabul etmeliyiz.

Temsilcilik görüşüne göre, algının oluşması için üç ayrı şey gerekmektedir. Birincisi, algının oluşması için algılayan bir insanın varlığı gerekir. İkincisi, algı ancak öznelerce algılanan gerçek bir nesne ile mümkündür. Ve son olarak da, algının olması, temsil işlevini gerçekleştirecek olan zihinsel durumların veya algısal verilerin dolayımını gerekli kılar.

Deneysel psikolojinin bilişsel kanadında yer alan kuramcılara göre algı, duyulardan gelen verilerin zihinsel yapımız tarafından seçilmesi, organize edilmesi ve yorumlanması olarak anlaşılmalıdır.

Temsilcilik görüşüne göre, algının oluşması için üç ayrı şey gerekmektedir. Birincisi, algının oluşması için algılayan bir insanın varlığı gerekir. İkincisi, algı ancak öznelerce algılanan gerçek bir nesne ile mümkündür. Ve son olarak da, algının olması, temsil işlevini gerçekleştirecek olan zihinsel durumların veya algısal verilerin dolayımını gerekli kılar.

John Locke’a göre, bize nesnel nitelikler gibi görünen niteliklerden bazıları gerçekten fiziksel nesnelerde bulunur ve biz idea’lar aracılığı ile bunların bilgisine sahip oluruz.

Hume’cu perspektife göre biz, bir anlamda, algısal deneyimden gelen görüntülerin oluşturduğu zihinsel bir sinema perdesini izleyen seyircilere benzeriz.

John Searle'e göre bir algının gerçekleşmesi, dünyada gerçekten algının içeriğine uygun bir olgunun var olmasına bağlıdır.