EPİSTEMOLOJİ

"Deneyimcilerin kabul ettiği iki bilgi türüne ek olarak sentetik a priori de olanaklı mıdır? Başka bir deyişle, hem doğruluğu kesin ve evrensel olan hem de bilgi içeriği boş olmayan bir önerme tipi var mıdır? Kant’a göre, metafizik bilginin olanaklılığı bu tip önermelerin varlığına bağlıdır. Hangi önermeler sentetik a priori türü içinde yer alır? Kant’ın şaşırtıcı iddiası aritmetik ve geometrinin sentetik a priori olduğudur. Bu şaşırtıcıdır çünkü pek çok kişi normalde aritmetik ve geometrinin analitik a priori olacağını düşünmeye eğilimlidir. Örneğin, “2+3=5” önermesinin analitik olduğuna inanmamızın esas bir nedeni “5” kavramının “2+3” kavramı tarafından içerildiğini düşünmemizdir. Ayrıca eğer “2+3=5” sentetik ise, bu durum “2+3”ün “5” kavramını içermediğini gösterir. Ancak bu nasıl olanaklıdır? Kant’a göre “2”, “+” ve “3” kavramlarının bir araya getirilmesi ile “5” kavramı eşlenik değildir. Bu fikri daha iyi anlayabilmek için başka bir aritmetik eşitliği göz önüne alalım: 2+3=4+1. Bu eşitlikte “2+3” kavramı “4+1” kavramını içerir mi? Bu sorunun yanıtı “hayır” gibi görünmektedir. “iki artı üç” kavramsal olarak “Dört artı bir”den oldukça farklı bir düşünceyi dile getirir. O hâlde, eğer Kant haklıysa, aritmetik (ve geometrik) önermeler sentetik a prioridir."

"Analitik-sentetik ayıımı cümle yapısı ile ilişkilidir. Analitik cümleler dünyaya ilişkin yeni gözlemsel bilgi içermezken, sentetik cümleler yüklemleri öznede içerilen bilgilerin ötesine geçen cümlelerdir."

"Analitik-sentetik ayıımı cümle yapısı ile ilişkilidir. Analitik cümleler dünyaya ilişkin yeni gözlemsel bilgi içermezken, sentetik cümleler yüklemleri öznede içerilen bilgilerin ötesine geçen cümlelerdir."

"Sentetik a priori cümlelerinin olanaklı olması şu anlama gelir: Bazı önermeler (ve bilgi türleri) hem evrensel olarak doğrudur hem de bu evrenselliğin nedeni mantıksal ilişkiler (yani, boş içerikler) değildir. Başka bir deyişle, “Her olayın bir nedeni vardır” türü genel ilkeler insanların bilişsel kapasitelerinin uygun olması nedeniyle bilebileceği önermelerdir."

"Usçuluğun en temel tezini özsel olarak inceledik. Usçular bilgimizin biricik kaynağının algılar olamayacağını savlarlar. Daha açık olarak, bilginin olanaklı olabilmesinin temel koşulunun aklın doğuştan getirdiği belli kapasiteler veya kavramların varlığı olduğunu öne sürerler."

Hume’a göre biz temel olarak iki tür bilgi sahibi olabiliriz: Duyu verilerine dayanan deneyimsel bilgi ve mantıksal (veya “biçimsel”) bilgi.

Kant öncelikle analitik ve sentetik cümleler arasında bir ayrım olduğunu söyler. Analitik cümlelerde, cümlenin yüklemi öznede zaten var olan bilgilere yeni bilgi katmaz. “Siyah kediler siyahtır” ve “Bekârlar evli olmayan insanlardır” analitik
cümlelerdir çünkü bu cümlelerin özneleri (“siyah kediler” ve “bekârlar”) o cümlelerin yüklem bölümünde içerilen tüm bilgileri zaten içerirler. Analitik cümlelerden farklı olarak sentetik cümlelerin yüklemleri öznede içerilen bilginin ötesine geçer. Tahmin edileceği gibi, günlük dilde kullandığımız cümlelerin çoğu analitik değil sentetiktir. “Önümde duran kedi siyah renklidir” önermesi sentetiktir çünkü “siyah” özelliği–genel olarak düşünürsek– “önümde duran kedi” kavramının içinde bulunmaz.

A priori - a posteriori ayrımı bilginin nasıl edinildiği ile ilgilidir. Bu iki deyim Latince olup, a priori "deneyimi önceleyen", a posteriori "deneyimle gelen" anlamlarında kullanılır.

Deneyimciliğin karşıtı olan usçuluğa göre, bilgimizin tek kaynağı duyu verileri veya algılar değildir.  Usçu ve akılcı kavramları karıştırılmamalıdır.

Düşünme işlevi -ki şüphe duyma da buna dahildir- düşünen bir şeyin olmasını gerektirir. Ve bu şekilde Descartes o bilinen sloganına ulaşır: "düşünüyorum o halde varım". Descartes'a göre, insan bilgisinin en sağlam unsuru budur.

Bedenimiz yer çekimi kanunlarına uymama gibi özgürlüpe sahip olamaz fakat ahlaki yönümüzün açıklaması fiziksel kanunlar yoluyla değil evrensel ahlaki kanunlar aracılığıyla yapılabilir. Bu yüzden Kant, aynı Descartes gibi, ikicilik (dualizm) olarak da bilinen akımla ilişkilendirmiştir.

Kant’ın devrimsel görüşüne göre, bilen özne edilgen değil etkendir. Başka bir deyişle, öznenin zihinselliği bizim neyi nesne olarak aldığımız ve bildiğimiz konusunda belirleyici rol oynar.

Us’ kelimesi, Arapça kökenli bir kelime olan akılın Türkçesidir.

Eski Yunan felsefecilerinin sıkça kullandığı nous kavramına kısaca değineceğiz. Nous çağdaş dillere çevrilmesi oldukça zor bir deyimdir. Önerilen bazı çeviriler zihin, kavrama, sezgi ve akıl olmuştur.

"Düşünüyorum, o halde varım" sözüyle tanınan düşünür Descartes'tir.

Usçuluğun arka planı eski yunan dönemine kadar uzanır.

Modern felsefenin kurucusu ve aynı zamanda usçu olan felsefeci Descartes'tır.

Biz evcil hayvanlarımızın bizim gibi sevindiklerini ve bizim gibi üzüldüklerini düşünürüz.

Fiziksel evrende gerçekleşen her olayın bir sebebi vardır cümlesi önerme olduğu için sentetik bir cümledir.

Descartes’a göre, zihnimizde Tanrı idea’sının oluşmasının sebebi sonlu deneyimler olamaz. Sonsuz nitelikleri içeren bu ideanın kaynağı, sonsuz bir varlıktır yani Tanrının kendisidir.