EPİSTEMOLOJİ

Deneyimciliğin felsefi rakibi oln usçuluk, epistemolojik tablonun merkezine “deneyim parçalarını” değil, aklı yerleştirir. Deneyimciler böyle yapmasalar da, bilgi edinirken insanların akla gereksinim duymadıklarını idia etmezler. Doğru yanıt B seçeneğidir.

‘Nous’, çağdaş dillere çevrilmesi oldukça zor bir deyimdir. Önerilen bazı çeviriler, “zihin” “kavrama”, “sezgi” ve “akıl” olmuştur. Bu çevirilere bakınca nous’un oldukça “öznel” bir yön içerdiği sanılabilir. Oysa Sokrates öncesi felsefede “nous” kavramının kullanımı pek çok kez “öznel bir zihinsellik” düşüncesinden uzak bir tarzda gerçekleşmiştir. Yaklaşık 2500 yıl önce yaşamış olan Anaksagoras, nous’un, evrenin başlangıcındaki kaosu düzenleyen ve evrenin düzen içinde bir başlangıç yapmasını sağlayan bir tür güç olduğunu düşünmüştü. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hume ve Berkeley deneyimci filozoflar arasında gösterilirken, Spinoza ve Leibniz usçular kategorisinde değerlendirilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yalnızca fizik kanunlarının egemen olduğu bir evrende doğa, her tür devinimi ve eylemi fiziksel zorunluluk çerçevesinde belirler. Elimizden bıraktığımız bir elmanın zorunlu olarak yere düşmesi, kalbimizin düzenli bir şekilde kan pompalaması zorunlu devinimlerdir ve istemden bağımsızdır. Fizikselliğin içinde özgür irade olamaz. Ancak eğer varlık alanında fiziksellik dışında hiçbir kanun veya kural yoksa, insanlar da fiziksel veya mekanik nesnelere dönerler. Böyle bir durumda örneğin, dünyadaki adaletsizlikleri veya zalim insanların eylemlerini yalnızca fizik ya da fizyoloji ile açıklamak durumunda kalırız. Kant da bundan dolayı etik ile fizik dünyaları ayırmıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kant usçu bir düşünür olsa da, özelikle Hume’un deneyimciliğinden oldukça etkilenmiştir. Kant’ın Hume’a katıldığı en önemli nokta, “insan aklının deneyime hiç başvurmaksızın bazı evrensel veya metafizik doğruları keşfedebileceği” tezinin kabul edilemez bir düşünce olduğudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kant’ın önerisi, daha önce denenmemiş bir “düşünsel deney” yapmaktır. Bu deney, aynı Kopernik’in dünya merkezli astronomik sistem yerine güneş merkezli sistemi önermesi gibi, nesne merkezli metafizik projeler yerine, öznenin bilişsel rolünü merkeze alan bir kuramı öne sürmektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kant'a göre Locke’ın benzetmesi hatalıdır: Zihnimiz doğum anında bir “boş levha” olamaz. Başka bir deyişle, zihnimiz organize edeceği ham maddeyi dışarıdan alabilir ancak organize eden zihinsel sistemin işleyiş ilkeleri deneyimsel yollardan öğrenilemez. Kant, bilgi çeşitlerine gelindiğinde, analitik a priori, sentetik a posteriori bilgilerin yanında sentetik a priori'nin olanağını sorgular. Kant’a göre, bize görünen dünya ve onun nesneleri bizim bilişsel sınırlarımız tarafından şekillenmiş ve sınırlanmış olarak karşımıza çıkmak durumundadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Analitik-sentetik ayrımı, cümle yapısı ile ilgilidir. Analitik cümleler dünyaya ilişkin yeni
gözlemsel bilgi içermezken, sentetik cümleler yüklemleri öznede içerilen bilgilerin ötesine geçen cümlelerdir. A priori - a posteriori ayrımı bilginin nasıl edinildiği ile ilgilidir. Bu iki deyim Latince olup, a priori “deneyimi önceleyen”, a posteriori “deneyimle gelen” anlamlarında kullanılır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kant’ın kritik epistemolojik sorusu şudur: Deneyimcilerin kabul ettiği iki bilgi türüne ek olarak sentetik a priori de olanaklı mıdır? Başka bir deyişle, hem doğruluğu kesin ve evrensel olan hem de bilgi içeriği boş olmayan bir önerme tipi var mıdır? Kant’a göre, metafizik bilginin olanaklılığı bu tip önermelerin varlığına bağlıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Usçuluk, insan aklının (veya usunun) kendisinin bilginin temel bir kaynağı olduğunu veya bilginin ortaya çıkmasında insan aklının yapısının özsel ve şekillendirici rol oynadığını savunur. Doğru cevap D'dir.

Anaxagoras nous’u, ruhsal veya zihinsel olmaktan ziyade, algılanamayan maddesel bir güç veya ilke olarak tasarlamıştı. Doğru cevap C'dir.

Modern Felsefe’nin kurucusu olan Descartes aynı zamanda önde gelen usçulardan biridir. Doğru cevap A'dır.

"Düşünüyorum o halde varım" daha açık ifade edilecek olursa; "ben düşündüğüm, şüphelendiğim her an zorunlu olarak var olmak durumundayım." Burada kastedilen “ben”, tahmin edileceği gibi, etten kemikten bir varlık değil, zihinsel boyutta bir var olma durumudur. Başka bir deyişle, kastedilen, zihinsel tözdür. Doğru cevap E'dir.

Descartes insanın sahip olduğu ve anlamaya temel teşkil eden bazı kavramların deneyim yoluyla kazanılamayacağını savlar. Doğru cevap E'dir.

Nesnedeki değişimleri duyular aracılığı ile biliyor olduğumuz doğrudur. Ancak tüm değişimlerin ardında, varlığını kesintisiz olarak sürdüren, belli bir nesnenin yatmakta olduğu bilgisini akıl yoluyla ediniriz. Doğru cevap A'dır.

Kant usçu bir düşünür olsa da, özelikle Hume’un deneyimciliğinden oldukça etkilenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Hume’a göre biz temel olarak iki tür bilgi sahibi olabiliriz: Duyu verilerine dayanan deneyimsel bilgi ve mantıksal (veya “biçimsel”) bilgi. Eğer bu doğruysa, metafiziğin veya genel olarak felsefenin herhangi bir bilgi verme olasılığının olmadığı ortaya çıkar. Bunun nedeni, felsefe yaparken kullanılan önermelerin ne dünyada gözlemlenebilen olgulara ne de  mantıksal bağıntılara karşılık gelmesidir. Kant, deneyimciliğin bu yönüne karşı çıkar ve felsefenin (veya metafiziğin) olanaklı  olduğunu savlar. Bu tavır Kant’ı epistemolojik açıdan deneyimcilerden ayıran en önemli noktadır. Doğru cevap B'dir.

Kant, Kopernik’in astronomi alanında gerçekleştirdiği devrimi, bilgi ve varlık konularında gerçekleştirdiğini iddia eder. Doğru cevap C'dir.

Analitik cümleler dünyaya ilişkin yeni gözlemsel bilgi içermezken, sentetik cümleler yüklemleri öznede içerilen bilgilerin ötesine geçen cümlelerdir. A priori - a posteriori ayrımı bilginin nasıl edinildiği ile ilgilidir. Bu iki deyim Latince olup, a priori “deneyimi önceleyen”, a posteriori “deneyimle gelen” anlamlarında kullanılır. A priori bilgi evrensel olarak doğrudur
ancak tek tek deneyimler yoluyla kazanılamaz. Buna karşın, a posteriori bilginin kazanılması için somut deneyim parçaları gerekir. Doğru cevap D'dir.

"Nesneye ilişkin algılayabildiğimiz her özellik sürekli değişim hâlindeyken, biz yine de belli bir nesneye bakmaya devam ettiğimizi düşünürüz. Bu noktada sorulması gereken soru şudur: “Tüm değişimlere karşın aynı nesneyi algılamakta olduğumuz” bilgisini bize sağlayan kaynağın algılar olması olanaklı mıdır? Descartes’ın buna yanıtı olumsuzdur. Nesnedeki değişimleri duyular aracılığı ile biliyor olduğumuz doğrudur. Ancak tüm değişimlerin ardında, varlığını kesintisiz olarak sürdüren, belli bir nesnenin yatmakta olduğu bilgisini akıl yoluyla ediniriz. Deneyimci bir düşünürün iddiasının aksine, bu bilgiyi algılar veremez. Başka bir şekilde ifade edersek, “nesnenin, algılanabilir bazı nitelikleri kendi üzerinde barındırdığı” bilgisi (veya tözün var olduğuna ilişkin ideamız) doğuştan sahip olduğumuz bir bilişsel durumdur. Nesnenin, değişimler geçirmesine rağmen aynı nesne olduğu bilgisi gözlemsel deneyimlerimiz aracılığıyla öğrendiğimiz bir şey olamaz. Bu temel metafiziksel bilgi, aklımızın olanakları aracılığıyla ortaya çıkabilecek bir bilgidir."