EPİSTEMOLOJİ

Antik dönemin ilk düşünürlerinin ortak özelliği doğanın düzeninin anlaşılması sorunsalına gösterdikleri özel ilgidir. Sokrates'ten sonra ise insannın etik varlığı ve yaşama biçimi konuları ön plana çıkmıştır.

Platon Tümeller kuramını oluşturmaya çalışan, aynı zamanda gerçeğin idealar evreninde olduğun savunan ve episteme kavramını kullanan düşünürdür.

Bir papatya, bir tabak, bir insan ve bir kedi kendi başlarına var olabilen bir varlık yani töz iken, bir yara izi kendi başına var olamaz, bir deriye ihtiyaç duymaktadır.

Aristoteles Platon'dan farklı olarak nesnelere kimliklerini veren özsel unsurların değişen dünyanın içinde olamayacağı fikrine karşı çıkmıştır. Platon'un Tümeller kuramını reddetmemiş, tıpkı Platon gibi insan bilgisini anlamada tikellerin yardımcı olamayacağını düşünmüş ve bilginin olanaklılığının tümellerden ve genel karakterlerden geçtiğini savunmuştur. Ayrıca E seçeneğindeki "gerçek bilginin idealar dünyasında olduğunu düşünmesi" fikri Aristoteles'in değil Platon'un savunduğun bir görüştür.

Metafizik kavramı, gerçekliğin yapısının akılcı yöntemlerle ortaya konulması, “varlık” kavramının aydınlatılması ve varlık alanında egemen olan temel ilkelerin açıkça çıkarılması gibi düşünsel işlevleri kapsar.

Eski Yunan felsefesi mitolojiden farklı olarak, değişimleri ve olayları açıklarken tek tek olgulara ve durumlara değil genellemelere başvurmaktadır.

Nesnelerin ve değişimin temelinde dört elementin (toprak, su, hava ve ateş) yattığını iddia eden filozof Empedokles'tir.

Atom sözcüğü Yunanca kökenli "atomos" sözcüğünden türemiştir ve bölünemez anlamına gelmektedir.

Tikel kavramı tek, bir tane olanı ifade ederken; tümel kavramı tüm, genel olanı ifade etmektedir.

Genel kanıya göre ontoloji, metafiziğin “varlık” kavramı ile doğrudan ilgilenen dalı olarak kabul edilmektedir.

Empedokles nesnelerin ve değişimin temelinde dört elementin yattığını iddia etmişti: Toprak, su, hava ve ateş.

‘Atom’ teriminin Yunanca orjinali olan ‘atomos’, “bölünemez” anlamına gelir.

Atinalıların son derece haksız bir yargılama sonucu hocasını ölüme mahkûm etmelerinden çok etkilenen Platon, bu gibi olayların yaşanmaması için, devleti yönetenlerin “evrensel ilkelerin bilgisine” yönelmiş kişiler kısaca, “filosofoi”
olması gerektiğini savlamıştır. Bu amaca yönelik olarak Platon’un savunduğu kuram, tümeller kuramı olarak bilinir. Platon’un kuramı kavramların varlıksal ve bilgisel önemini ortaya koyar.

“Tikel”, nesnelerin tekliğini ve kendileri olma durumunu ifade etmek
için kullanılır

Platon, ideaların veya tümellerin doğanın içinde yer alamayacağını savlar.

Doğadaki bir domates, “domates” olarak varlık alanında belirebiliyorsa,
bunun nedeni değişmeyen ve yok olmayan domates ideası yüzündendir.
Bu, işin ontolojik (yani varlıksal) tarafıdır.

Platon, bizim gündelik kullanımımızdan oldukça farklı bir şekilde, ‘bilgi’
(episteme) sözcüğünü “ideaların bilgisi” olarak ayrı bir statüde tutmuş ve normal
algısal yollardan edinilen bilgi için ‘kanı (doksa) deyimini kullanmıştır.

Aristoteles’e göre, tikel her nesne bir tözdür

Felsefecilerin uğraştığı metafizik, esas olarak, gerçekliğin yapısının akılcı yöntemlerle ortaya konulması, “varlık” kavramının
aydınlatılması ve varlık alanında egemen olan temel ilkelerin açıkça çıkarılması
gibi düşünsel işlevleri kapsar. Kısacası, fiziksel bilimlerden farklı olarak metafizik,
varlığın kendisiyle ilgilenir.

Buna karşın “gerçeklik nedir?” sorusu, çoğunlukla, ontolojik ağırlığı olan bir
soru olarak görülebilir. Gerçekliğin tersi, bu anlamda, görüntü veya görünendir.