EPİSTEMOLOJİ

Amerikalı düşünür Richard Rorty 20. yüzyılda pragmacılığın en önde gelen savunucusu olmuştur.

A

A

Bağlamcılığa göre, insanların belli bir önermeyi bilmesinin ya da gerekçeli bir şekilde o önermenin doğruluğuna inanmasının olanaklılığı ancak bağlamsal koşullar yoluyla anlaşılabilir. Başka bir deyişle, önermesel bilginin gerek ve yeter koşulları mutlak olmayıp, var olan durumlara göre değişiklik gösterebilir. Gerekçelendirme veya bilginin gerçekleşmesi, yalnızca bir özne ve doğru bir önermeye bağlı değildir. Bilginin kavramının anlaşılabilmesi için, özne, önerme ve içinde bulunulan durumun veya bağlamın göz önüne alınması gerekir.

Geleneksel dil anlayışını eleştiren en önemli filozof Wittgenstein’dir . Ona göre bilgi, anlam, ve zihin gibi konularda fikir üreten geleneksel felsefeciler genellikle insanların öğrenme süreçleri konusunda derinlemesine düşünmemişlerdir.

Wittgenstein’a göre anlamların zihinsel ve kişisel şeyler olarak algılanmasında son derece yanıltıcı bir yön bulunmaktadır. Wittgenstein’a göre, kelimeler yalnızca nesneleri adlandırmakta kullanılmaz; dilin çok farklı işlevleri vardır. Doğal diller ve “anlam” adını verdiğimiz şey de böyle bir yapıdadır. İnsanlar doğal dillerini “zihin okuyarak” değil, son derece karmaşık olan toplumsal alanda simgeleri kullanma konusunda koşullanarak öğrenirler. Wittgenstein’ın görüşü şüphecilik konusunda çok ilginç bir sonuç vermektedir. Eğer biz bir dili konuşabiliyorsak, bu durum dünyanın ve başka insanların (daha doğrusu, toplumsal bir yapının) varlığını gerektirir.

Quine gibi doğalcı felsefeciler insan bilgisi bağlamında “zihinsel veya iç dünya” kavramının fazlaca abartılmaması gerektiğini vurgulamış, insanların doğanın bir parçası olduğunu söylemiştir.

Amerikalı düşünür Rorty 20 yüzyılda pragmacılığın en önde gelen ismidir.

Quine ile “ılımlı doğalcı”ları ayrıştıran kritik bir nokta norm ve normatiflik konusudur. Pek çok yorumcuya göre, Quine epistemolojiyi normatif güçten yoksun bırakma çabasına girmiştir.

Rorty’ye göre, bir düşünürün ironik olması ve olumsallığa değer vermesi önemli niteliklerdir. İronik birey kendi düşünsel zeminli sorgulama yeteneğine sahiptir. Olumsal düşüncenin temelinde ise hiçbir görüşün veya kuramın nihai, mutlak veya gerekli olamayacağı fikri yatar.

Feminist bir bilgi kuramcısı olan Lorraine Code’a göre de, bilginin klasik çözümlemesinde adı geçen özne, soyutlaştırılmış, evrenselleştirilmiş ve içi neredeyse boşaltılmış bir varlıktır. Böylesi bir öznenin ve onun bilme işlevinin ardında yatan akılcılık, bilinen felsefi iddiaların veya varsayımların tersine, “evrensel” veya “doğru” değil, erkeklerin egemen olduğu bir toplumun standartlarının doğrudan yansıdığı taraflı bir akılcılıktır. Öznellik kaçınılmaz olarak zaten hep bilgi edinme süreçlerinin içindedir. O yüzden feminist bilgi kuramcılarına göre, öznellik bilgi kuramlarında hesaba katılması gereken bir unsurdur. Ancak bu yapılırken toplumun tarihsel bilincinde derin bir yeri olan hegemonyacı dengesizlik göz önüne alınmalı kadınların ve evrensel akılcılık adına entelektüel merkezden uzaklaştırılan diğer kesimlerin perspektifleri felsefi zeminine taşınabilmelidir.