EPİSTEMOLOJİ

Bir önermenin bilinmesi ya da gerekçeli bir şekilde inanılmasının bağlama veya koşullara bağlı bir olgu olduğunu ileri süren görüş bağlamcılıktır.

Tek kişiye ait bir dilin olanaksızlığını savunan, anlamın zorunlu olarak özneler arası alanda olduğunu öne süren düşünür Wittgenstein'dır.

Bilinebilecek tüm doğruların doğaya ait olduğunu, bizim için doğanın dışında bilgi nesneleri olmadığını savunan felsefi görüş doğalcılıktır.

Yaygın olarak kabul edilen görüşe göre epistemolojik anlamda ilk doğalcı David Hume'dir.

Quine’ın doğalcı epistemolojisi, bireysel zihin, idealar dünyası veya kavramsal soyutlamalardan ziyade ilgisini doğaya, deneyime ve bilime yönelterek devrimsel bir adım atmıştır.

Feminist bilgi kuramcılarına göre, geleneksel bilgi çözümlemesinin “evrensel” ve “nesnel” bir açıklama sunduğu söylemek doğru değildir.

Rorty 20.yy.'da pragmacılığın en önde gelen savunucularından olmuştur.

Rorty’yi en derinden etkileyen düflünürler Nietzsche, James, Dewey, Wittgenstein ve Quine olmufltur.

Rorty'ye göre soyut veya kuramsal düşünme daha öncelikli ve daha temel değildir.

Olumsallık hiçbir görüşün veya kuramın nihai, mutlak veya gerekli olamayacağı fikrine dayanmaktadır.

Bu akıl yürütme Wittgenstein’ın tek kişiye özgü bir dilin olanaksızlığı argümanı olarak bilinir ve pek çok yorumcunun da üzerinde uzlaştığı gibi bu argüman günlük dilsel eylemlerimizde toplumsallığın ya da toplumsal boyutun nasıl bir rol oynadığı konusunda kritik bir öneme sahiptir

Bazı yorumcular felsefede doğalcılığın köklerinin Thales, Anaximender, Heraklitus, Demokritus gibi Sokrates öncesi düşünürlere kadar gittiğine inanmaktadırlar. Doğalcılığın ilk temsilcisinin Aristoteles olduğunu düşünenler de vardır. Daha yaygın olarak kabul edilen görüş, David Hume’un epistemolojik anlamda ilk doğalcı olduğudur.

Quine ile “ılımlı doğalcı”ları ayrıştıran kritik bir nokta norm ve normatiflik konusudur.

Amerikalı düşünür Richard Rorty 20. yüzyılda pragmacılığın en önde gelen savunucusu olmuştur.

Foucault, toplum içindeki “doğruların” ortaya çıkması ile tarihsel olumsallıklar (yani zorunluluk taşımayan tarihsel gelişmeler) ve “güç” kavramı arasında sıkı bir ilişki olduğunu göstermiştir

George Orwell’in 1984 adlı kitabı, bireylerin hareketlerinin iktidar tarafından yakından izlendiği, politik merkezde bulunanların olguları değiştirip çarpıttığı ve “doğruları” ürettiği bir dünyayı anlatır.

Ana dilimizi öğrenme sürecinde, hangi kelimenin hangi nesneye karşılık geldiğini keşfederiz. Böylece nesnel dünya ile zihinsel dünyamız arasında bir ilişki kurulur. (Bu noktada Descartes’ın zihin ve maddeyi iki ayrı töz olarak alan kuramını anımsayabiliriz.)

Geleneksel felsefi yaklaşımları eleştirirken, Rorty zaman zaman pragmacı ve liberal fikirleri bir araya getirmektedir. Başka bir deyişle, Rorty’nin eleştirisi ontolojik- epistemolojik zeminle sınırlı değildir. Kuramlardan ziyade pratik toplumsal sorunlarla ilgilenen Rorty, felsefenin çeşitli alanlarındaki eleştirilerini toplumsalsiyasal alana taşımıştır.

Quine’a göre, insanların bilme süreçleri aldıkları sınırlı miktarda algısal veriyle başlar ve soyut kuramlarla biter. “İnsan” denilen varlık, etkilere tepki verebilen fizyolojik bir yapıdır. Bizim son derece etkileyici “zihinsel” yetilerimizin olması, aslında bilginin ardında tümüyle fizyolojik ve deneyimsel yapı taşlarının olduğu gerçeğini değiştirmez. Epistemolojinin ana konusu soyut gerekçelendirme, anlam veya doğruluk kuramları değildir ve bu konuda geleneksel felsefeciler önemli bir hata yapmışlardır. Epistemoloji, deneyimsel yöntemlere başvurarak, kanıtlarla kuramlar arasında nasıl bir bağ olduğunu inceler. Quine’ın şok eden sözleriyle, epistemoloji deneysel psikolojinin bir alt ünitesi olmak durumundadır.

Tersinden düşünürsek, insanların yaşamsal erişiminin veya çeşitli ilgilerinin dışında kalan unsurların, doğrunun veya bilginin oluşumuna katkısının olması mümkün müdür? Pragmacılar açısından bu olanaklı değildir. Bilginin hedefi olarak gösterilen “doğru”, metafizik bir kavram olamaz.