EPİSTEMOLOJİ

Bu ifade ünlü bilgi kuramcısı Robert Audi'ye aittir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Soruda verilen açıklama filozof Sören Kierkegaard'a aittir Doğru cevap A şıkkıdır.

Pek çok felsefeci, örneğin, “etik” kavramını “bireylerin ve toplumların sahip olduğu ahlak (moralité) üzerine düşünme veya irdeleme” olarak tanımlar.

Pek çok felsefeci, örneğin, “etik” kavramını “bireylerin ve toplumların sahip olduğu ahlak (moralité) üzerine düşünme veya irdeleme” olarak tanımlar. “Etik” için zaman zaman “ahlak felsefesi” deyiminin kullanılmasının nedeni budur.

Etik ilkelerin bilgisini sezgiler veya benzer hislerimiz yoluyla ediniriz. Akla gelebilecek bir yanıt, etik doğruların hangileri olduğunu belli hislere dayanarak bulacağımızdır. İçimizden güçlü bir sesin yardımseverliğin etik olarak doğru olduğunu söylemesi veya adaletsizliğin yanlış olduğunu hissetmemiz bu fikre örnek verilebilir.

Örneğin, eğer bir insan Fransızca öğrenmek istiyorsa, kurslar ve dersler yoluyla o dil üzerine çalışmalıdır. Bu “koşullu” bir buyruktur çünkü belli bir sonuca veya hedefe yönelik olarak ifade edilmiştir. Koşulsuz bir buyruk ise en yüksek etik normu ifade eder ve evrensel olarak herkesi ve her eylem durumunu kapsar.

Evrensel geçerliliği olan etik bilginin olanaklılığı konusunda genel olarak iki önemli itiraz dile getirilmiştir. Birincisi Görecelik itirazı ikincisi ise Bilişsel Olmama İtirazıdır.

A. J. Ayer gibi pozitivistler ahlaki normların ve etik yargıların bazılarının diğerlerinden daha kabul edilebilir olduğunu kabul etmişlerdir.

Geleneksel görüşler, estetik içerikli önermelerin bilgi taşıyabileceği düşüncesine genelde sıcak bakmamışlardır.

“Tanrı vardır” önermesinin doğruluğunun basitçe deneyimsel veya algısal olarak değil, akılsal olarak ve mantıksal düşünce zincirlerini izleyerek gösterilebileceği yönündedir. Felsefe tarihinde, tanrının varlığını mantıksal yöntemlerle göstermeye çalışan ve kesinlik iddiasıyla gelen iki önemli ispat bulunmaktadır. Birincisi Aziz Anselm’in Ontolojik Kanıtı ikincisi ise Aziz Aquinas’ın Kozmolojik Kanıtı.

Audi’ye göre, Tanrı’nm varlığının bilinmesinde asıl epistemolojik sorun şudur: Tanrı’nın varlığı ile karşılaşma deneyimimiz (görsel, işitsel veya hissel boyutta) bir gün bir şekilde gerçekleşse bile, bunun gerçekten Tanrı’yla karşılaşma deneyimi olduğunu bilemeyiz. Öyle bir deneyimin, örneğin, bir yanılsama olup olmadığını bilmenin bir yolu yoktur.

Varoluşçu felsefenin kurucularından biri sayılan Kierkegaard’a göre, örneğin, İbrahim peygamber Tanrı tarafından aldığı çağrıya uyarak biricik oğlunu kurban etmeye götürürken, kendisine seslenenin Tanrı olduğunu gerçekten de bilemezdi.

Etik ilkelerin bilgisine sezgi, din, algı ve akıl yoluyla ediniriz.

Tragedyalarda sergilenen ve insanın içine işleyen durumların aslında onları etik olarak dönüştürmesi ve doğru etik ilkeleri kavrama ve benimseme konusunda yardımcı olmasını amacına hizmet ettiği düşüncesini vurgulayan düşünür Aristoteles’tir.

En temel etik ilkelerin genel olarak geçerli olduğunu, yalnızca insanları değil akılcı varlıkları bağladığını ve bu ilkelerin aslında yalnızca entelektüellerin zihninde değil her insanın “içinde” bulunduğunu savlayan düşünür Kant’tır.

Ahlak ve etik kavramları birbirinden farklı kavramlardır. Bu nedenle Özneler-arası alana ait olan konu ahlak ile ilgilidir.

Felsefe tarihinin en dindar düşünürlerinden biri olan ve Audi’den yaklaşık 150 yıl önce yaşamış olan Danimarkalı felsefeci Søren Kierkegaard’ın (1813-1855) eserlerinde bu epistemolojik fikri bütünüyle kabul ediyor görünmesidir. Ancak Kierkegaard’ın bu kabulden çıkarttığı sonuç ve vermeye çalıştığı asıl mesaj oldukça değişiktir.

Kant’a göre, insanı diğer hayvanlardan ayıran bir özellik, onun kurallar ve normlar tarafından bağlanabilme yetisidir. Yalnızca insan aklını kullanarak doğal arzularını kısıtlama tercihinde veya iradesinde bulunabilir; bu anlamda, tüm hayvanlar içinde yalnızca insan özgürdür. Kant’a göre, algıladığımız olguların görüngü olarak karşımıza çıkma şekillerini irademiz değil, belli evrensel bilişsel kategoriler belirler. Buna karşın Kant, etik alanında zorunluluğun değil özgür iradenin olduğunu savlar. Kant’a göre, insanlar etik normlara uymanın sonucu olarak, arzularını ve eğilimlerini sınırlama kapasitesine sahiptirler. Kant açısından, insanları bağlayan ve akla seslenen en yüksek etik ilkeler zamana ve duruma bağlı değil, evrensel ve zorunlu normlardır.Etik yargı içeren bir cümle, o cümleyi dile getiren kişinin duygularını, eğilimlerini ve tercihlerini aktarır; ancak etik yargılar bilişsel ve bilgisel içerikten yoksundur. İfadesi ise pozivitistlere aittir.

Tanrı’nın varlığına inanmanın inanmamaktan daha kazançlı ve faydalı olacağı argümanı Blaise Pascal’a aittir.

Özellikle Aydınlanma Çağı düşünürleri ve felsefi olarak onları izleyenlerde egemen olan bir kanı, aklın evrensel bir yeti olduğudur. “İnsanlara merhamet göstermek doğrudur”, “Acı çektirmek yanlıştır” veya “insan gücünü kötü niyetlerle kullanmamalı” gibi temel ilkeler aklı olan her yetişkin insanın bulabileceği normlardır. Tarihteki ünlü felsefeciler arasında yaygın olan etik ilkelerin bilgisini edinme aracı akıldır.