EPİSTEMOLOJİ - Deneme Sınavı - 5

“Alternatif sistemler itirazı” olarak da bilinen bu akıl yürütmeye göre, bir öznenin sahip olduğu inançlar arasında oluşan bağdaşım gerekçelendirme için yeterli değildir çünkü bağdaşım özelliği taşıyan çok sayıda inanç sistemi oluşturmak olanaklıdır. İnsanların hayal gücünün ürettiği bir inanç sistemi oluşturmak olanaktır.

BonJour bu ek koşula “gözlem şartı” adını verir. Her ne kadar gözlem şartı bağdaşımcılığın en kritik sorunlarından birine çözüm getiriyor gibi görünse de, bu çözümün ne yazık ki felsefi bir bedeli bulunmaktadır. “Gözlem şartı”, göründüğü kadarıyla, belli birtakım inançlara ayrıcalıklı veya özel epistemolojik statü tanıyarak temelciliğin en merkezcil tezine katılır görünmektedir.

Bu eleştiriler gerekçelendirmeyi bir sistem içerisinde tanımlayan bağdaşımcılık görüşüne karşılık getirilmiştir.

Temel düzeyde bulunan inançların gerekçelendirmelerinin fiziksel dünyadan kaynaklandığını savunan düşünür D.M. Armstrong’dur.

Gerekçelendirme söz konusu olduğunda, bir inanç sisteminin şu kurala uyması gerekir: Sistem, bilen öznenin çevresi ile etkileşimi sonucu oluşacak gözlemsel inançlara kapalı olmamalıdır. Bu ek koşula gözlem şartı adını veren düşünür BonJour’dur.

Gerekçelerin geriye gitmesinin rastlantısal önermelerle son bulması, bilgi kuramcılarının geriye gitme sorunu için önerdikleri temel çözümlerden biri değildir.

BonJour bağdaşımcılığı, Gettier gerekçelendirilmiş doğru inancı, Pollock bilgisel gerekçelendirmeyi, Goldman ise bilginin hedefinin önermesel doğru olduğunu savunmuşlardır. Tarihsel olarak bakıldığında, temelciliğin en belirgin savunucusu Descartes olmuştur.

Gerekçelendirme kuramları arasında önemli bir yer tutan bağdaşımcılık görüşü, temelciliğin en büyük rakibidir.

A. Goldman ve P. Kitcher gibi bazı felsefeciler bilginin asıl hedefinin önermesel doğru olduğunu savlamışlardır.

Gerekçelerin geriye gitmesi algısal düzleme gelindiğinde durmak zorunda olduğunu savunan görüş temelciliktir.

Geri gitme sorunu konusunda bilgi kuramcıların önerdiği ve felsefeciler tarafından pek rağbet görmeyen temel çözümler, (I) gerekçelerin sonsuza gitmesi ve
(III) geriye gitmesinin gerekçesi olmayan inançlarda son bulmasıdır.

Bir inanç yalnızca bir inanca benzeyebilir; bir inancı yalnızca bir inanç haklılaştırabilir.” Düşüncesi bağdaşımcı olan Berkeley’e aittir.

Dışsalcılık ile geriye gitme sorunu arasında hiçbir bağ yoktur.

Pek çok felsefeci, örneğin, “etik” kavramını “bireylerin ve toplumların sahip olduğu ahlak (moralité) üzerine düşünme veya irdeleme” olarak tanımlar.

Pek çok felsefeci, örneğin, “etik” kavramını “bireylerin ve toplumların sahip olduğu ahlak (moralité) üzerine düşünme veya irdeleme” olarak tanımlar. “Etik” için zaman zaman “ahlak felsefesi” deyiminin kullanılmasının nedeni budur.

Etik ilkelerin bilgisini sezgiler veya benzer hislerimiz yoluyla ediniriz. Akla gelebilecek bir yanıt, etik doğruların hangileri olduğunu belli hislere dayanarak bulacağımızdır. İçimizden güçlü bir sesin yardımseverliğin etik olarak doğru olduğunu söylemesi veya adaletsizliğin yanlış olduğunu hissetmemiz bu fikre örnek verilebilir.

Örneğin, eğer bir insan Fransızca öğrenmek istiyorsa, kurslar ve dersler yoluyla o dil üzerine çalışmalıdır. Bu “koşullu” bir buyruktur çünkü belli bir sonuca veya hedefe yönelik olarak ifade edilmiştir. Koşulsuz bir buyruk ise en yüksek etik normu ifade eder ve evrensel olarak herkesi ve her eylem durumunu kapsar.

Evrensel geçerliliği olan etik bilginin olanaklılığı konusunda genel olarak iki önemli itiraz dile getirilmiştir. Birincisi Görecelik itirazı ikincisi ise Bilişsel Olmama İtirazıdır.

A. J. Ayer gibi pozitivistler ahlaki normların ve etik yargıların bazılarının diğerlerinden daha kabul edilebilir olduğunu kabul etmişlerdir.

Geleneksel görüşler, estetik içerikli önermelerin bilgi taşıyabileceği düşüncesine genelde sıcak bakmamışlardır.