EPİSTEMOLOJİ - Deneme Sınavı - 3

Bu iki kanıtın ortak özelliği “Tanrı vardır” önermesinin doğruluğunun basitçe deneyimsel veya algısal olarak değil, akılsal olarak ve mantıksal düşünce zincirlerini izleyerek gösterilebileceği yönündedir. Felsefe tarihinde, tanrının varlığını mantıksal yöntemlerle göstermeye çalışan ve kesinlik iddiasıyla gelen iki önemli ispat bulunmaktadır.Pratik yaşamın olgularına ve deneyimlerine vurgu yapan akıl yürütmelerden farklı olarak, bu iki kanıt mantıksal bir düşünce zinciri izleyerek Tanrı’nın gerçekten olması gerektiğini göstermeye çalışır.

Pozitivistlerin söylemeye çalıştığı, etik veya estetik nitelikteki yargıların önemsiz veya işlevsiz olduğu değildir. Bu düşünürler yalnızca bu tür ifadelerin öznel tercihleri yansıttığını ve nesnel dünyaya dair bilgi taşımadığını söylemektedirler. A. J. Ayer gibi pozitivistler ahlaki normların ve etik yargıların bazılarının diğerlerinden daha kabul edilebilir olduğunu kabul etmişlerdir.Ancak, burada söz konusu olan “haklılaştırmanın” epistemolojik değil, ancak psikolojik veya sosyolojik bir boyutta gerçekleşebileceğini düşünmüşlerdir. 20.yüzyılın ilk yarısında çözümleyici felsefede oldukça popüler bir akım olarak kabul gören Pozitivizm, daha sonraları zamanla çekiciliğini büyük oranda yitirmiştir.

Aziz Aquinas’ın kanıtı, nedensellik zincirinin en başında neyin olduğu konusunu gündeme getirir. “Tanrı” kavramının irdelenmesi yöntemini kullanır, Gerçekten var olmayan bir tanrı bizim “Tanrı” kavramımızla çelişmektedir, Tanrının var olduğu öncelikle zihnin içerisinde Tanrı kavramını canlandırarak başlar ve Öncüller kabul edilince sonucun zorunlu olarak doğru kabul edilmesi gerektiği düşüncesine dayanmaktadır seçeneklerindeki özellikler Aziz Anselm’in kanıtında geçerlidir.

Bisiklet binmeyi öğrenen bir insanın veya bir sirk hayvanının bilgisi sözel değil, bedensel bir bilmedir. Benzer bir şekilde yüzmeyi öğrenmenin yolu kitap okumaktan değil, bedeni kullanarak denemeler yapmaktan geçer. Bu bilme türüne de öğrenilmiş bedensel bilme adı verilir. Doğru yanıt E'dir.

Bağlamcılığa göre, insanların belli bir önermeyi bilmesinin ya da gerekçeli bir şekilde o önermenin doğruluğuna inanmasının olanaklılığı ancak bağlamsal koşullar yoluyla anlaşılabilir. Başka bir deyişle, önermesel bilginin gerek ve yeter koşulları mutlak olmayıp, var olan durumlara göre değişiklik gösterebilir. Gerekçelendirme veya bilginin gerçekleşmesi, yalnızca bir özne ve doğru bir önermeye bağlı değildir. Bilginin kavramının anlaşılabilmesi için, özne, önerme ve içinde bulunulan durumun veya bağlamın göz önüne alınması gerekir.

Geleneksel dil anlayışını eleştiren en önemli filozof Wittgenstein’dir . Ona göre bilgi, anlam, ve zihin gibi konularda fikir üreten geleneksel felsefeciler genellikle insanların öğrenme süreçleri konusunda derinlemesine düşünmemişlerdir.

Wittgenstein’a göre anlamların zihinsel ve kişisel şeyler olarak algılanmasında son derece yanıltıcı bir yön bulunmaktadır. Wittgenstein’a göre, kelimeler yalnızca nesneleri adlandırmakta kullanılmaz; dilin çok farklı işlevleri vardır. Doğal diller ve “anlam” adını verdiğimiz şey de böyle bir yapıdadır. İnsanlar doğal dillerini “zihin okuyarak” değil, son derece karmaşık olan toplumsal alanda simgeleri kullanma konusunda koşullanarak öğrenirler. Wittgenstein’ın görüşü şüphecilik konusunda çok ilginç bir sonuç vermektedir. Eğer biz bir dili konuşabiliyorsak, bu durum dünyanın ve başka insanların (daha doğrusu, toplumsal bir yapının) varlığını gerektirir.

Quine gibi doğalcı felsefeciler insan bilgisi bağlamında “zihinsel veya iç dünya” kavramının fazlaca abartılmaması gerektiğini vurgulamış, insanların doğanın bir parçası olduğunu söylemiştir.

Amerikalı düşünür Rorty 20 yüzyılda pragmacılığın en önde gelen ismidir.

Quine ile “ılımlı doğalcı”ları ayrıştıran kritik bir nokta norm ve normatiflik konusudur. Pek çok yorumcuya göre, Quine epistemolojiyi normatif güçten yoksun bırakma çabasına girmiştir.

Rorty’ye göre, bir düşünürün ironik olması ve olumsallığa değer vermesi önemli niteliklerdir. İronik birey kendi düşünsel zeminli sorgulama yeteneğine sahiptir. Olumsal düşüncenin temelinde ise hiçbir görüşün veya kuramın nihai, mutlak veya gerekli olamayacağı fikri yatar.

Feminist bir bilgi kuramcısı olan Lorraine Code’a göre de, bilginin klasik çözümlemesinde adı geçen özne, soyutlaştırılmış, evrenselleştirilmiş ve içi neredeyse boşaltılmış bir varlıktır. Böylesi bir öznenin ve onun bilme işlevinin ardında yatan akılcılık, bilinen felsefi iddiaların veya varsayımların tersine, “evrensel” veya “doğru” değil, erkeklerin egemen olduğu bir toplumun standartlarının doğrudan yansıdığı taraflı bir akılcılıktır. Öznellik kaçınılmaz olarak zaten hep bilgi edinme süreçlerinin içindedir. O yüzden feminist bilgi kuramcılarına göre, öznellik bilgi kuramlarında hesaba katılması gereken bir unsurdur. Ancak bu yapılırken toplumun tarihsel bilincinde derin bir yeri olan hegemonyacı dengesizlik göz önüne alınmalı kadınların ve evrensel akılcılık adına entelektüel merkezden uzaklaştırılan diğer kesimlerin perspektifleri felsefi zeminine taşınabilmelidir.

Rorty, modernizmi (özellikle demodernizmin bilgi, varlık veya nesnellik kavramlarını) çeşitli şekillerde eleştiren Alman ve Fransız felsefecilerle ortak bir zemin paylaştığını sıklıkla dile getirmiştir. Bu anlamda, Nietzsche, Heidegger ve Foucault gibi postmodern filozoflar Rorty’nin kendi perspektifine yakın bulduğu isimler olarak ön plana çıkmışlardır. Bu nedenler Rorty 20.yüzyılda post-modern hareketin Amerika kanadının en önemli temsilcisi olarak görülmüştür.

Geleneksel felsefi yaklaşımları eleştirirken, Rorty zaman zaman pragmacı ve liberal fikirleri bir araya getirmektedir. Başka bir deyişle, Rorty’nin eleştirisi ontolojik-epistemolojik zeminle sınırlı değildir. Kuramlardan ziyade pratik toplumsal sorunlarla ilgilenen Rorty, felsefenin çeşitli alanlarındaki eleştirilerini toplumsal-siyasal alana taşımıştır. Sıralanan özellikler Rorty’nin düşüncelerinin sadece bilgiye ve varlığa dair olmadığını göstermektedir.

Bağlamcılık görüşünün kuramsal çekiciliğini artıran bir nokta, şüpheciliğe bir yanıt verme iddiası taşımasıdır.

Bir önermeyi kanıtlarla destekleme ve böylece doğruluk olasılığını yükseltme ya da inandırıcılığını artırma işlevine “gerekçelendirme” adı verilmektedir.

Wittgenstein’a göre, anlamın oluşması ve iletilmesinin anlaşılması için zihnin içine değil toplumsal alana bakmak gerekir.

Wittgenstein'ın “tek kişiye özgü bir dilin olanaksızlığı” argümanına göre, bir kişi tek başına hislerine veya algı içeriklerine isim verme yoluyla bir dil oluşturamaz. Dilin oluşması için toplumsal koşullandırma süreçlerine gereksinim vardır.

20. yüzyılda üretilen felsefi görüşler ve yaklaşımlar içinde en çarpıcı olanlardan biri kuşkusuz “doğalcılık” olmuştur. Ontolojik anlamda doğalcılığın tezi şudur: “Evrende her ne varsa doğanın bir parçasıdır ve evrende doğal unsurlar dışında bir şey yoktur”. Epistemolojide ise doğalcılık bilginin elde edilme yöntemleriyle ve bilginin doğasıyla ilgili bir görüş olarak anlaşılır.

Doğalcılığın ilk temsilcisinin Aristoteles olduğunu düşünenler de vardır. Daha yaygın olarak kabul edilen görüş, David Humeün epistemolojik anlamda ilk doğalcı olduğudur.