EPİSTEMOLOJİ - Deneme Sınavı - 13

Temsilcilik görüşüne göre, algının oluşması için üç ayrı şey gerekmektedir. Birincisi, algının oluşması için algılayan bir insanın varlığı gerekir. İkincisi, algı ancak öznelerce algılanan gerçek bir nesne ile mümkündür. Ve son olarak da, algının olması, temsil işlevini gerçekleştirecek olan zihinsel durumların veya algısal verilerin dolayımını gerekli kılar.

“Ah bu dikkatsiz sürücüler!” cümlesinden farklı olarak, örneğin, “Bazı sürücüler araçlarını dikkatsiz kullanırlar” cümlesi bir yargı veya iddia ile karşımıza çıktığı için, içinde bir “önerme” barındırır ve doğru veya yanlış değeri alabilir.

“Varlık” kavramı metafizik veya ontolojinin, “bilgi” kavramı epistemolojinin, “ideoloji” kavramı ise öncelikli olarak siyaset felsefesinin ilgilendiği kavramlardır. Ancak “doğru” kavramı için bu türden basit bir kategorilendirme yapmamız olanaksızdır.

Karşılık kuramına göre, doğrunun ortaya çıkması, zihin veya inanç gibi öznel unsurlarla nesne veya gerçeklik gibi nesnel unsurların birbirine uyması veya karşılık gelmesi sonucu gerçekleşir.

Thomas Aquinas doğruluğu şu sözlerle tanımlamıştır: “Veritas est adaequatio rei et intellectus” (“Doğruluk var olan şeylerle zihnin uygun olmasıdır)”.

Deneysel psikolojinin bilişsel kanadında yer alan kuramcılara göre algı, duyulardan gelen verilerin zihinsel yapımız tarafından seçilmesi, organize edilmesi ve yorumlanması olarak anlaşılmalıdır.

Bağdaşımın ortaya çıkması için, ortada bir tutarsızlığın veya çelişkinin olmaması yetmez. Bağdaşımı olan bir kümenin elemanlarının birbirlerini içeriksel olarak az çok desteklemesi beklenir.

Bağdaşımcı görüşe göre; karşılık kuramını savunanlar doğru kavramını bir yönüyle aşırı ölçüde nesnelleştirmektedir.

Temsilcilik görüşüne göre, algının oluşması için üç ayrı şey gerekmektedir. Birincisi, algının oluşması için algılayan bir insanın varlığı gerekir. İkincisi, algı ancak öznelerce algılanan gerçek bir nesne ile mümkündür. Ve son olarak da, algının olması, temsil işlevini gerçekleştirecek olan zihinsel durumların veya algısal verilerin dolayımını gerekli kılar.

Gereksizlik kuramını savunan düşünürlere göre, “doğru” yüklemi fazladan bir bilgi içermez. Bir önermeyi dile getirmekle onun doğru olduğunu söylemek arasında bir fark yoktur.

John Locke’a göre, bize nesnel nitelikler gibi görünen niteliklerden bazıları gerçekten fiziksel nesnelerde bulunur ve biz idea’lar aracılığı ile bunların bilgisine sahip oluruz.

Bağdaşımcılık F. H. Bradley ve B. Blanshard gibi düşünürlerce savunulmuş önemli bir felsefi görüştür.

Pragmacı düşünürlere göre, bir önermenin veya yargının doğruluğundan söz etmemiz, yaşadığımız dünya içinde gerçekleştirdiğimiz eylemlerden, nesneleri anlama ve dönüştürme yetilerimizden kopuk olamaz.

Hume’cu perspektife göre biz, bir anlamda, algısal deneyimden gelen görüntülerin oluşturduğu zihinsel bir sinema perdesini izleyen seyircilere benzeriz.

Bu dört kuramdan en bilineni ve felsefeciler arasında en tartışılmış olanı karşılık kuramıdır. İlginç bir şekilde, diğer üç kuramın esas itibariyle karşılık kuramını hedef alarak ortaya çıktığı söylenebilir.

Tesadüfen doğru çıkan inançları bilgi saymak, aslında, insan bilgisinin en ayırt edici özelliği olan logos yetisini devre dışı bırakması nedeniyle oldukça sorunlu bir yaklaşımdır.

Çocuk kendisine öğretilen o “doğru” önermeyi başka deneyimsel ve bilimsel bilgilerle bağdaştırıp gerekçelendirmeyi başardığı anda gerçekten “bilgi sahibi” olmuş demektir.

Bilginin geleneksel çözümlemesine göre, “inanç”, “doğruluk” ve “gerekçelendirme” bilginin üç kavramsal bileşenidir.

Edmund Gettier’in sunduğu argüman, bilginin üç kavramsal bileşeni veya koşulu sağlansa bile bilginin oluşamayabileceğini gösterme amacı taşır.