EPİSTEMOLOJİ - Deneme Sınavı - 13

A priori - a posteriori ayrımı bilginin nasıl edinildiği ile ilgilidir. Bu iki deyim Latince olup, a priori "deneyimi önceleyen", a posteriori "deneyimle gelen" anlamlarında kullanılır.

Deneyimciliğin karşıtı olan usçuluğa göre, bilgimizin tek kaynağı duyu verileri veya algılar değildir.  Usçu ve akılcı kavramları karıştırılmamalıdır.

Düşünme işlevi -ki şüphe duyma da buna dahildir- düşünen bir şeyin olmasını gerektirir. Ve bu şekilde Descartes o bilinen sloganına ulaşır: "düşünüyorum o halde varım". Descartes'a göre, insan bilgisinin en sağlam unsuru budur.

Bedenimiz yer çekimi kanunlarına uymama gibi özgürlüpe sahip olamaz fakat ahlaki yönümüzün açıklaması fiziksel kanunlar yoluyla değil evrensel ahlaki kanunlar aracılığıyla yapılabilir. Bu yüzden Kant, aynı Descartes gibi, ikicilik (dualizm) olarak da bilinen akımla ilişkilendirmiştir.

Kant’ın devrimsel görüşüne göre, bilen özne edilgen değil etkendir. Başka bir deyişle, öznenin zihinselliği bizim neyi nesne olarak aldığımız ve bildiğimiz konusunda belirleyici rol oynar.

Us’ kelimesi, Arapça kökenli bir kelime olan akılın Türkçesidir.

Eski Yunan felsefecilerinin sıkça kullandığı nous kavramına kısaca değineceğiz. Nous çağdaş dillere çevrilmesi oldukça zor bir deyimdir. Önerilen bazı çeviriler zihin, kavrama, sezgi ve akıl olmuştur.

"Düşünüyorum, o halde varım" sözüyle tanınan düşünür Descartes'tir.

Felsefenin "bilgi" kavramıyla uğraşan dalına "epistemoloji" adı verilir. Epistemoloji, bilginin olanaklılığını, yapısını, kaynaklarını, sınırlarını ve kavramsal bileşenlerini irdeler. Doğru cevap B'dir.

"Epistemoloji" Yunanca "episteme" ve "logos’ kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur.

"Teori" sözcüğünün kökeni Yunanca'dır. Doğru cevap, A'dır.

Epistemolojinin sorun olarak aldığı temel konular: İnsan bilgisinin kaynakları, Bilginin tanımı ve kavramsal unsurları, Bilginin olanaklılığı, Bilginin toplumsal boyutu ve epistemolojinin yeni kimliğidir. Doğru cevap, tümünü içeren E seçeneğidir.

Normatif kavramının anlamsal olarak tersi, "betimleyici", "tasvir edici", "anlatıcı"dir.

Taşlar ve kayalar, dışarıdan kaynaklanan nedenlerle yıpranıp dağılsalar da, “büyüme” ve “ölme” gibi süreçler veya durumlar yaşamazlar. Bu durum, eğer Aristoteles haklıysa, dünyanın varlıksal düzeninin kabaca ikiye ayrılabileceğini ve canlı-cansız ayrımının önemli bir niteliksel bölünmeye karşılık geldiğini gösterir. Doğru cevap D'dir.

Biz insanların dünyanın etkilerine bilinçli bir şekilde açık canlılar olmamızın sonuçlarından biri, bilgi edinebilen, bilgi yoluyla karmaşık işler başarabilen varlıklar olmamızdır. Bu da bizi bu ünitenin (epistemoloji) ana teması olan bir noktaya getirir: Genel olarak ifade edildiğinde, insan denen canlıyı insan yapan (ve kayda değer bir düzeyde diğerlerinden farklı kılan) en önemli özelliklerden birinin bilgi kavramı veya bilginin gerçekleşmesinde yattığını düşünürüz.

İnsanların sahip olduğu dünya bilgisi, hayvanlarınkinden farklı olarak dilsel ve
kavramsaldır. Doğru cevap A'dır.

Yunanca bir deyim olan logos, biyo-loji, psiko-loji, epistemo-loji gibi disiplin adlarında son ek olarak da yer alır ve “açıklama”, “gerekçe”, “sebep”, “mantık”, “bilim”, “kelam” gibi değişik anlamlara gelir. Logos, en genel anlamıyla, “akla ve akılcılığa ait olan” ile ilintilendirilmiştir.

‘Enformasyon’ deyimi Türkçeye Batı dillerinden geçmiş olup, Arapçası ‘malumat’tır (malum olan, yani bilinen şeyler anlamında). Bu deyimin tartışmalarımız ve çözümlemelerimiz açısından önemi, onun sık sık “bilgi” ile karıştırılması veya “bilgi” ile eşlenik tutulmasından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

“Enformasyon” kavramı, bilgi açısından, “hammadde” olma anlamı taşır. Doğru cevap A'dır.

Öznelerin zihinsel bir durumu olan “bilgi”, içeriği nedeniyle nesnel bir yön taşır. Doğru cevap C'dir.