EPİSTEMOLOJİ - Deneme Sınavı - 12

Yırtıcı etobur memelilerle dolu bir ormanda, eğer bir ceylan yakınındaki otların kımıldadığını fark ettiğinde kaçma refleksi göstermeseydi, yaşamda kalma olasılığı son derece düşük olurdu. İlkel bir farkındalık örneği olan “çevredeki sıra dışı devinimleri tehdit olarak algılayabilme”, ceylan türünün yok olmadan devam edebilmesi anlamında kritik öneme sahiptir. Bu temel anlamıyla bakıldığında, bilgi yaşamı olanaklı kılar. Belli bir organik gelişmişlik düzeyinin üstüne çıkan her canlı için bilgi yaşamsaldır.

Bilgimizin tek kaynağının duyu verileri ve algılar olduğunu savlayan epistemolojik görüşe deneyimcilik adı verilir.

İdea, temel anlamı itibariyla içeriği genelde bir nesne veya bir özellik olan düşünsel ya da zihinsel durum olarak tanımlanabilir.

Bilgi yalnızca “doğal” ve “araçsal” gerekçelerle değil, kendi içinde ve kendinden dolayı da değerli bir kavramdır. Başka bir deyişle, belli açılardan bakıldığında, bilgi sonuçlarından ve bize sağladığı yararlardan değil, daha dolaysız ve doğrudan bir tarzda değer kazanır ve bizim için önemli konuma gelir. Açıkça görüleceği gibi, bu fikir veya yaklaşım önemli bir ölçüde felsefi bir temele dayanır.

Locke’a göre insan zihni doğum anında "boş bir levha" (Latincesiyle, "tabula rasa") gibidir.

Birincil nitelikler, maddesel gerçeklik içinde yer alan ve bizim zihnimizde de temsil edilebilen özelliklerdir.

İnsanlar bilgi gibi kritik bir kavrama -her türlü yarar ve sonucundan bağımsız
olarak- sadece düşünsel veya felsefi bir merak yüzünden ilgi duyabilirler. Bu durumu, bir anlamda, insanın logos sahibi veya logos içinde yer alan bir varlık olmasıyla açıklayabiliriz.

İkincil nitelikler nesnelerin birincil nitelikleri nedeniyle bizim zihnimizde oluşan etkilerdir. Örnek vermek gerekirse, renkler ve kokular bu sınıfa giren özelliklerdir

Locke, nitelikleri barındıran zemine “tözsel taban” (substratum) adını verir.

Hume’a göre, zihnimizde "nesnelerin algıdan bağımsız ve sürekli var olma ideasını" oluşturan yetimiz imgelemdir.

Hume’a göre yalnızca iki tür bilgi olanaklıdır: Olgusal bilgi ve biçimsel bilgi.

Berkeley hem bir deneyimci olup hem de açıkça ideacılığı savunması yüzünden felsefe tarihinde ilginç bir yere sahiptir.

Eğer Hume’un tezleri doğruysa, metafizik bilgi olanaksızdır. Yani biz zihnimizin içeriksel sınırlarından sıyrılıp, onlardan bağımsız bir tarzda gerçekliğe ilişkin bilgi iddialarında bulunamayız. Bu tür iddialarda bulunan metafizik kitapları, onun
çarpıcı sözleriyle, “ateşe atılmamalıdır”. Bu bağlamda, nedensellik bağıntısı da geleneksel olarak işlendiği haliyle metafizik bir düşüncedir ve böylesi fikirler akılcı olarak gerekçelendirilebilecek düşünceler değildir. Biz ne kadar tersini düşünmeye  alışmış olsak da, “nesnel sebep-sonuç bağıntıları›” bilgisine ulaşabileceğimiz olgular olamazlar.

Teori sözcüğünün Türkçe karşılığı "kuram"dır. Doğru cevap, D'dir.

Epistemolojinin “bilgi” kavramı üzerine geliştirilen kuramsal bir çalışma türüdür. Doğru cevap, B'dir.

Öncelikle, theoria Yunancada ‘theorein’ (bakmak, izlemek) kökünden gelir. Doğru cevap, B'dir.

İnsanlara bir kavramın tanımı sorulduğunda genelde ilk tepki şaşkınlıktır, ardından gelen tepki ise somut bir örnek vermektir. "Adalet nedir?" sorusuna verilen tipik bir yanıt "suçluları cezalandırmak" şeklindedir. "İyilik nedir?" sorusu pek çok kez "muhtaç olana yardım etmek" gibi bir ifade kullanılarak yanıtlanır. Ancak, "suçluları cezalandırmak" ve "muhtaç olanlara yardım etmek" ifadeleri, ele alınan kavramların tanımı değil, yalnızca somut sonuçları ya da örnekleridir.

Tüm seçenekler somut örnekleri içerirken, "Etik ve ahlak değerlerine uygun olma hali" soyut öğelerden oluşan bir tanım içerir. Doğru cevap, D'dir.

İnsan bilgisinin kaynakları, epistemolojinin temel konu ve sorunlarındandır. Diğer seçeneklerde verilenler epistemoloji alanına girmez. Doğru cevap, C'dir.

Epistemoloji bilgibilim adıyla da bilinir. Doğru cevap, C'dir.

Canı olan yani, dar bir anlamda bakıldığında, kendiliğinden değişim yaratabilen varlıklar arasında hayvanlara ve insanlara özgü özelliklerden biri, algısal olarak dünyaya açık  olabilmektir. Bir taş parçası veya demir kütlesi dünyadan fiziksel olarak etkilenebilir; ancak “almaya” açık değildir. O halde, algı yetisine sahip olma tüm hayvan türlerinde ortak olarak bulunan bir özellik olarak kaydedilebilir. Doğru cevap, A'dır.