ENVANTER VE BİLANÇO

VUK’un 270.maddesinde gayrimenkullerin maliyet bedeline satın alma bedelinden başka aşağıdaki
giderlerin de gireceği belirtilmektedir:
1. Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden doğan giderler
Bunlara ek olarak noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellâliye giderleri ile emlak alım ve
taşıt alım vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler
serbesttirler

Döviz kredisi kullanarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sırasında veya sonradan bu
kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlenmesi dolayısıyla ortaya çıkan kur farklarından sabit
kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu
bulunmaktadır. Bu ndenle döz konusu kur farkı makinenin maliyetine ilave edilecektir.

TMS–16 Maddi Duran Varlıklar Standardı uyarınca ilk edinimde, yani maddi duran varlığın alımında
katlanılan tüm edinme masrafları maddi duran varlığın maliyetine ilave edilir. Söz konusu varlığın
alımında kullanılan yabancı kaynağın maliyetinin, varlığın aktife alındığı tarihe kadarki kısmı da maddi
duran varlığın maliyetine ilave edilir. Varlığın aktife alındığı tarihten sonra oluşan borçlanma maliyetleri
ise finansman gideri olarak kayda alınır. 

Bu nedenle söz konusu giderler finansman giderlerinde izlenir.

makinenin faydalı ömrü 8 yıl, dolayısıyla da amortisman oranı %12,5 (1/8) olarak tespit ve ilan edilmiştir. Dolayısıyla işletme aşağıdaki gibi, 8 yıl boyunca her yıl 100.000 liranın %12,5 i oranında amortisman hesaplayacaktır.

100.000* %50  = 50.000 ilk yıl için ayrılacak amortisman
2016 yılında ise 100.000 – 50.000 = 50.000 *%50= 25.000 lira ayrılacaktır.

VUK 320. maddesinde binek "işletmelere ait binek otomobillerin aktife girdiği hesap dönemi için ay
kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye
isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir” ifadesi yer almaktadır. Buna göre 

120.000*0,20= 24.000 normal amortisman payı

24.000*4/12=8.000 ilk yıl için binek otomobil için  ayrılacak tutar olacaktır

120.000*0.20=24.000 

24.000*4/12=8.000 

24.000 - 8.000 =16.000 son yıla ilave edilecek tutar

24.000+16.000= 40.000 son yılın amortisman payı

50.000 - 8.000= 42.000 net defter değeri

net defter değeri 42.000 lira olan taşıt aracı 34.000 liraya satılıyorsa 8.000 lira satış zararı var demektir.

VUK’un 272.maddesinde özel maliyet kavramı için “gayrimenkuller kira ile tutulmuş ise, kiracı
tarafından yapılan bir ve ikinci fıkradaki giderler bunların özel maliyet bedeli olarak ayrıca değerlenir. Vergi İdaresi’nin uygulamasında kira süresi belirsiz olan kiralama işlemlerinde özel maliyete
ilişkin amortisman ayırma süresi beş yıl olarak uygulanmaktadır. Buna göre amortisman payı 250.000*0.20= 50.000 lira olacaktır.

VUK’da peştamallık olarak ifade edilen şerefiye, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde; bir
işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan varlıklarının
net değeri arasındaki olumlu farkların izlendiği hesap olarak tanımlanmaktadır

VUK’un 270.maddesinde gayrimenkullerin maliyet bedeline satın alma bedelinden başka aşağıdaki giderlerin de gireceği belirtilmektedir:
1. Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden doğan giderler

VUK’a göre, belirli bir sınırın altında kalan maddi duran varlık alımı gider yazılabilirken, TMS-16’ya göre, maddi duran varlık niteliğinde olan iktisadi kıymetlerin, değeri ne olursa olsun aktifleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca Maddi Duran Varlıklar Standardı uyarınca, bir iktisadi kıymetin “Varlık” olarak tanımlanabilmesi için bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu özellikler:
• İşletmenin kontrolünde olmalıdır
• Geçmişte meydana gelen bir olay veya işlem sonucu ortaya çıkmış olmalıdır
• Gelecekte yarar sağlayacak niteliklere sahip olmalıdır
Bu yaklaşıma göre, yarar sağlamayan çok eski bir maddi duran varlığın maddi duran varlık 
hesaplarında yer almaması gerekmektedir

Aradaki kur farkı alış fiyatı ile çarpılır. 4,52-3,90=0,62

                                                                             0,62 x 70.000 = 43.400 TL

Örnek 1 gereği;

İşletme 2010 Temmuz ayında Almanya’dan kredili olarak bir kaynak makinesi satın almıştır. Makinenin bedeli 300.000 Avro’dur. Makine montaj aşamasındadır.
Borcun doğduğu 01.07.2010 tarihinde 1 Euro = 2 TL, 31.12.2010 tarihinde 1 Euro = 2,5 TL

01.07.2010
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 600.000
    258.05. Kaynak Makinesi
                                            420 SATICILAR 600.000
2010 Yılı sonunda yapılması gereken kayıt;
31.12.2010
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 150.000
258.05 Kaynak Makinesi
                                            420 SATICILAR 150.000

Dönem sonunda maddi duran varlıklar için yapılacak envanter işlemleri çerçeve olarak kasa ve stoklar için yapılan işlemlere benzemektedir. Burada da muhasebe dışı envanter çalışmaları yapılarak varlıklar sayılır ve listelenir. Listesi yapılan maddi duran varlıklar, maddi duran varlıkların izlendiği hesaplarla karşılaştırılır. Böylece, kayıtlarda yer aldığı halde mevcut olmayan veya mevcut olduğu halde alındığında kaydedilmemiş olan maddi duran varlıklar tespit edilebilir.

Örnek 2 gereği, 5000-1250=3.750 TL Personelden Alacaklar hesabının borcuna yazılır

106 ve 107. sayfalarda anlatılanlara göre, 

Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri
Arazinin altında veya üstünde inşa edilen yollar, kanalizasyon, setler, köprüler vb. işletmeye mal oluş bedeli ile 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri hesabında izlenir. Bu varlıklar yıpranmaya maruz kaldıklarından amortismana tabi tutulurlar. Dolayısıyla bunlar için dönem sonunda maliyet bedelleri üzerinden amortisman hesaplanır.

Amortisman; maddi duran varlıkta meydana gelen değer tükenişinin, varlığın faydalı ömrü dikkate alınarak gider haline getirilmesidir.

108-110 sayfa aralığı amortisman hesaplama yöntemleri arasında Seçenekli amortisman yoktur.

Fevkalade Amortisman
VUK’un 317. Maddesine göre - Amortismana tabi olup;
1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;
2. Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;
3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Hazine ve Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır.

(120.000x0,2)x2/12= 4000

110. sayfada kıst amortisman örneği benzeri

(120.000*0,2)=24.000

2013 yılı için (24.000) x2/12 = 4.000 idi. 2013 yılına ait kalan 24.000-4.000=20.000 olur

2017 yılı 20.000+24.000= 44.000 TL olur