ENVANTER VE BİLANÇO

Sanayi işletmelerinde yapılan üretime paralel olarak oluşan stokları takip etmek üzere kullanılan hesaplar şöyledir;
150 İlk Madde ve Malzeme
151 Yarı Mamüller-Üretim
152 Mamüller

Geçici depolama giderleri yurt içinden satın alınan malların (stokların) maliyet bedelini oluşturan bir unsurdur.

İmal edilen malların maliyet bedeli;

KOBİ TFRS’ye göre stoklara dahil edilmeyen maliyetler:

KOBİ TFRS’ye göre stokların maliyeti, tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme (direkt işçilik ve genel üretim) maliyetlerini ve stokların mevcut konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir.

621 Satılan Ticari Malların Maliyeti devamlı envanter yönteminde dönem sonunda kullanılan hesaplardan biridir.

SMM = Dönem Başı Stok + Alışlar + Alış Giderleri – (Alış İadeleri + Alış Iskontoları + Dönem Sonu Stok)
SMM = 120.000 + 70.000 + 20.000 – (10.000 + 15.000 + 40.000)
SMM= 145.000 TL

Devamlı envanter yönteminde dönem sonunda yapılacak kayıtlar; 621 Satılan Ticari Malların Maliyeti hesabı, 600 Yurtiçi Satışlar hesabı, 610 Satıştan İadeler hesabı, 611 Satış İskontoları hesabı gibi stoklarla ilgili hesaplar dönem sonunda 690 Dönem Kârı veya Zararı hesabına aktarıp kapatılır.

Stokları maliyetle değerleme yöntemlerinin başlıcaları şunlardır:

Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde dönem içerisinde her satış veya alış anında sürekli olarak ağırlıklı ortalama maliyet hesaplanır. Bu şekilde hesaplama yapıldığında hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi uygulanmış olur. Ortalama maliyetin ikinci şekli, stoklarını DEY yöntemine göre izleyen işletmeler için daha uygundur. Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi, gerçek maliyet yöntemine en yakın sonucu pratik bir şekilde veren değerleme yöntemidir. Ancak bu sonucun alınabilmesi için stok giriş ve çıkışlarının çok sağlıklı olarak takip edilebilmesi gerekir. Bu yöntemin kullanılabilmesi için işletmede sürekli, düzenli ve ciddi bir envanterin tutulması şarttır.

Konsinye satış; kesin satışı daha sonra yapılmak üzere mal gönderilmesi biçiminde gerçekleştirilen, mal bedelinin sonradan ödendiği ve tamamen güvene dayalı bir satış ve ödeme yöntemidir.

İşletmelerde stok sayım eksikliği veya fazlalığına neden olan durumlara aşağıdaki örnekler verilebilir:

150 İlk Madde ve Malzeme hesabı üretimde kullanılmak üzere satın alınan hammadde, yardımcı malzeme, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi, yakacak malzemesi, kırtasiye malzemesi gibi stokları izlemek için kullanılır.

157 Diğer Stoklar hesabında yan mamuller, artıklar, hurdalar, değeri düşen mal gibi stoklar takip edilir.

Stokların envanterine stokların fiziki sayımı ile başlanır. Ülkemizde üçer aylık geçici vergi dönemlerinden Mart, Haziran ve Eylül ayları sonlarında, bir çok işletmede fiziki sayımdan (fiili envanter) ziyade stok kayıtları üzerinden envanter (kaydi envanter) yapılmaktadır. Ancak 31 Aralık itibariyle mutlaka fiili sayım yapılmalıdır. Bu amaçla oluşturulan sayım ekipleri, işletmenin deposunda yer alan tüm stokları fiilen sayar, tartar, ölçer ve envanter listelerini çıkartır. Sayım işleminde işletmede var olan tüm hammadde, yarı mamul, yardımcı malzeme, mamul ve ticari mallar ayrı ayrı sayılır. Envanter işlemleri sırasında satın alınmış ve henüz depoya gelmemiş mallar stoklar içinde değerlendirilmez. Konsinye (emanet) olarak gönderilen mallar stoklar içinde kabul edilir, konsinye olarak gelen mallar ise stoklar içine dahil edilmez.

Stoklar ilk alışta maliyet değeri ile kaydedilirler. Yurt içinden satın alınıyorsa maliyet değeri:

VUK 275. maddesinde açıklama yapılmış olup, imal edilen malların maliyet bedeli:

Stoklarını AEY’ye göre izleyen işletmeler dönem sonunda stoklarla ilgili dönem içinde 153 Ticari Mallar Hesabı, 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı, 610 Satıştan İadeler Hesabı ve 611 Satış İskontoları Hesabı, 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabını kullanır. Dönem sonunda, dönem sonu stoğu dikkate alınarak SMM bulunur ve ticaret işletmelerinde 621 Satılan Ticari Malların Maliyeti Hesabına kaydedilir.

Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemi Aralıklı Envanter yönteminde kullanılırken, Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemi Devamlı Envnater yönteminde kullanılır. FIFO ve LIFO maliyetle değerleme ölçüleri her iki kayıt yönteminde de kullanılır.

Stokların envanterinde dönem sonu stokunun saptanması, satılan malların maliyetinin hesaplanması ve kaydedilmesi dışında, muhasebe dışı envanterde karşılaşılan bazı özellikli durumların da değerlenmesi gerekmektedir. Bunlar:

Konsinye satış; kesin satışı daha sonra yapılmak üzere mal gönderilmesi biçiminde gerçekleştirilen, mal bedelinin sonradan ödendiği ve tamamen güvene dayalı bir satış ve ödeme yöntemidir.

Vergi mevzuatı gereğince peşin olarak ödenen ve bir yıl içerisinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır. Bu hesap aktif karakterli olup, borç kalanı verir. Bu hesabın sermaye şirketlerinde (Anonim şirket, Limited şirket gibi) dönem sonunda, “371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına” aktarılması gerekir. Çünkü dönem içerisinde gerek işletme adına kesilen stopajlar gerekse ödenen geçici vergileri işletme dönem sonunda hesaplanacak olan ve ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülüklerden (370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları) düşecektir. 193 nolu hesap, şahıs işletmelerinde dönem sonunda (31 Aralık tarihinde) 131 Ortaklardan Alacaklar hesabına aktarılarak kapatılır.