ENVANTER VE BİLANÇO

VUK'a göre değerleme alış bedeli doğrultusunda yapılır ancak ihtiyatlılık ilkesi gereğince hisse senetlerinde değer düşüklüğü varsa değer düşüklüğü kaydı yapılır. Fakat aradaki farkın kanunen kabul edilmeyen gider olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

Senedin tasarruf değerini bulabilmek için öncelikle reeskont tutarını hesaplamak gerekir. Bunun için;

(377.000x120x10)/36.500+(120x10)

formülü kullanılır. Çıkan sonuç 12.000 TL'dır. Yani senedin reeskont tutarı 12.000 liradır. Senedin nominal değerinden reeskont tutarı düşüldüğünde de tasarruf değeri hesaplanmış olur.

377.000 - 12.000 = 365.000 TL

VUK'a göre bir alacağın şüpheli hale gelmesinin en temel koşulu vadesinin gelmiş olmasıdır. Vadesi gelmemiş olan alacaklar şüpheli alacak olarak değerlendirilemez.

Hazır değerler, işletmenin nakit veya nakit yerine geçebilen varlıkları içerir. bu kapsamda kasadaki nakit, bankadaki vadesiz mevduat, bankadaki mevduata bağlı alınan çekler hazır değerlerin kalemleri arasındadır.

İşletme, finansal faaliyetlerini belgelere dayalı olarak muhasebe kaydı yapar. Böylece muhasebe kayıtları üzerinden varlıklarını ve borçlarını kontrol altında tutmaya çalışır. Bu işleme muhasebe içi envanter adı verilir. İşletme varlıklarını ve borçlarını sayar, ölçer ve değerlerse buna muhasebe dışı envanter adı verilir.

İşletme, nakit işlemlerine yapmış olduğu muhasebe kayıtları sonucunda Kasa hesabına göre kasasında 12.000 TL olması gerekmektedir. Ancak kasa bizzat sayılmış ve kasada 12.800 TL olduğu belirlenmiştir. Esas olan kasadaki paradır. Kasa hesabı belgelere dayalı olarak kayda alınmıştır. Kayıtlar hatalı yapılmış, eksik belge olmuş vb olabilir. Bu nedenle envanter sürecinde öncelikle mevcut kasadaki durumun, Kasa hesabında gösterilmesi gerekir. Bu durumda Kasa hesabının borç kalanının 12.800 TL olarak gösterilmesi gerekmektedir. Bu kasa fazlasının nedeninin araştırılması, doğru sonucun ortaya konulabilmesi muhasebeleştirme ile gerçekleştirilir. Muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır:

--------------------------  /    -----------------------------

KASA HS.                                                                 800

                SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HS.                 800

--------------------------  /    -----------------------------

Borçlandırılan hesap KASA hesabıdır.

İşletmenin kasasından 24.200 TL ödeme yapılmıştır. Bu nedenle işletmenin 22.400 TL borcu varken fazla ödeme yapılması nedeniyle işletmenin kasa noksanı oluşmuştur. Kasa noksanı 1.800 TL'dir (22.400 TL - 24.200 TL).

Türkiye'de ticaret işletmelerinin muhasebe kayıtları Türkçe ve Türk Lirası olarak kayda alınmak zorundadır.  Bu nedenle ilgili işlem 4.000$ x 5 TL = 20.000 TL olarak gösterilir.

Kasa noksanı olması durumu;  Kasa hesabı > Kasa mevcudu şekilndedir. Bu nedenle Kasa hesabının mevcut duruma dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu ise Kasa hesabının alacaklandırılmasına neden olacaktır. Kasa noksanı ise geçici bir hesap olan Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabında gösterilir. Bu nedenle kasa noksanına ilişkin muhasebeleştirme kaydında borçlandırılacak hesap Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabıdır.

SAZ işletmesinin kasasındaki 5.000 Avro, kasaya giriş tarihi itibariyle TL değeri 30.000 TL'dir (5.000 Avro x 6 TL). Dönem sonunda ise döviz kuru 5 TL'ye düşmüştür. Kasadaki 5000 Avronun TL değeri 25.000 TL (5.000 Avro x 5 TL) olmuştur. Bu durumda Avronun kasaya giriş tarihi ile dönem sonu arasında döviz kurundaki düşüş nedeniyle yabancı para değer kaybetmiş ve işletme 5.000 TL zarar etmiştir. Yabancı paralardaki değişim "kambiyo" olarak ifade edildiği için, bu zarar bir "Kambiyo zararı"dır.

Tekdüzen Hesap Planı’na göre, tüm menkul kıymetler satın alındıklarında alış değeri ile kaydedilir. Menkul kıymetlerin satılması halinde alış değeri üzerinden çıkış yapılır.

Tahvilin alış değeri ile nominal değeri arasındaki fark = 140.000 – 120.000 = 20.000 TL

Tahvil, 1 Kasım tarihinde satın alışmış ve 31 Aralık tarihindeki değeri tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bu durumda Kasım ve Aralık ayları için işletme faiz hakkını elde etmiştir.

Farkın cari yıla (Kasım + Aralik) isabet eden kısmı = (20.000 / 4 ay) x 2 ay= 10.000 TL

Tahvilin dönem sonu değeri = 120.000 + 10.000 = 130.000 TL'dir.

F = (A * n * t) / [36500 + (n * t)]

F = (93.250 x 20 x 40) / [36500+(20 x 40)]

F = (74.600.000) / (36500+500)

F = 74.600.000 / 37.300

F = 2.000 TL

Senedin net değeri = Alacak Senetleri hesabının borç kalanı - Reeskont Faizi

Senedin net değeri = 93.250 TL - 2.000 TL

Senedin net değeri = 91.250 TL

Kasa hesabına kaydedilen tutarın ödenen tutardan düşük olması, kasada noksanlık sebeplerinden biridir.

Kasada ₺500 noksanlık vardır. Bu durumda ₺500 197 Sayım Ve Tesellüm Noksanları Hesabı borçlandırılır, Kasa Hesabı alacaklandırılır.

4.000 Avro x ₺4,7 = ₺18.800 (mevcut yabancı paranın değerleme günü değeri)
4.000 Avro x ₺4.5 = ₺18.000 (mevcut dövizin kayıtlardaki ₺ değeri)
₺18.800 – ₺18.000= ₺800 değerleme (kambiyo) kârı 31.12.20XX

100 Kasa Hesabı ₺800 borçlanır.

646 Kambiyo Kârları Hesabı ₺800 alacaklanır.

102 Bankalar Hesabı ₺10,800 borçlanır.

193 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar Hesabı ₺1.200 borçlanır.

642 Faiz Gelirleri Hesabı ₺12.000 alacaklanır.

Hisse senetleri ile ilgili envanter çalışmaları sırasında genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden ihtiyatlılık ilkesi gereği borsa değeri ile değerleme yapılıyor ise, hisse senetlerinden değer düşüklüğü söz konusu olanlar için karşılık ayrılır. Bunun için;

654 Karşılık Giderleri hesabına borç,

119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabına alacak kaydı yapılır.

F = (110.000 x 50 x 60) / [36500+(50 x 60)]
F = (330.000.000) / (36500+3.000)
F = 330.000.000 / 39.500
F = ₺8354
31.12.201X
657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı ₺8.354 borçlu
122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı ₺8.354 alacaklı

Kaya Gıda Tic. Ltd. Şti.
31.12.20XX Tarihli Bilânçosu
Alacak Senetleri                        110.000
Alacak Senetleri Reeskontu (-)  (8.354)
Alacak Senetleri (net)               101,646

Şüpheli duruma düşmüş bir alacak için yapılan yevmiye kaydında şu hesaplara yer verilir:

128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı
121 Alacak Senetleri Hesabı
654 Karşılık Giderleri Hesabı
129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı