ENVANTER VE BİLANÇO

Muhasebede çok sayıda bilgilerin belirli sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi işlemine sınıflandırma denir. Büyük deftere yapılan kayıtlar sınıflandırma işlevine yöneliktir.

Yöneticiler; işletmenin faaliyetlerini planlarken ve karar alırken muhasebenin sağladığı bilgileri kullanmak zorundadırlar. Alınan kararların sonuçlarının kontrolü de yine muhasebenin sağladığı bilgilerle mümkün olur. Yöneticiler işletme içi bilgi kullanıcısıdır.

Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması dönemsellik kavramı gereğidir. Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

Hesap dönemi içinde her ay çıkarılan mizana aylık mizan denir ve çıkarıldığı ayın adını alır, Ocak ayı mizanı, Şubat ayı mizanı gibi. Ocak ayı mizanından sonraki mizanlar, düzenlendikleri tarihe kadarki dönemi kapsarlar. Yani ay sonlarında çıkartılan mizanlar, sürekli önceki ayları da kapsayacak şekilde kümülatiftirler.

İşletmeler birleşme kararı almaları halinde, birleşecek işletmelerin her biri devir envanteri çıkarır.

Muhasebe dışı envanter işlemleri birbirini izleyen iki aşamadan oluşur:
• Sayım
• Değerleme
Sayım işlemlerinde işletmenin tüm varlıkları ve kaynakları uygun şekilde sayılarak, ölçülerek veya tartılarak miktarları belirlenir.

Demirbaşların sayımı ve Türk Lirası olarak değerinin tesbit edilmesi muhasebe dışı envanter sayılır.

Gelir tablosu temel mali tablodan biridir, diğeri ise bilançodur.

Gelir tablosu belli bir tarihi değil bir dönemi kapsar.

Öz kaynaklar grubu, işletme sahip veya sahiplerinin işletmenin varlıkları üzerindeki haklarını gösterir. İşletme sahip veya sahiplerince işletmeye sağlanan sermaye ve işletmede bırakılan yedekler ile dağıtılmamış kârları kapsar.

Sınıflandırma; çok sayıda bilgilerin belirli sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi işlemidir. Büyük deftere yapılan kayıtlar sınıflandırma işlevine yöneliktir.

Bu kavram, muhasebe işlevini yerine getirme konusundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

Muhasebe sürecindeki işlemler temel olarak üçe ayrılmaktadır.
1. Muhasebe dönemi başında yapılan işlemler
2. Muhasebe dönemi içinde yapılan işlemler
3. Muhasebe dönemi sonunda yapılan işlemler

Hesapların açılış kaydı, hem işe yeni başlayan işletmede, hem de faaliyetine devam etmekte olan işletmelerde söz konusudur. Ancak işe yeni başlayan işletmelerde açılış kaydından önce yapılması gereken işlemler olduğu için, faaliyetine devam etmekte olanlara göre dönem başı işlemleri farklılık gösterir. İşe yeni başlayan bir işletmede dönembaşı, işe başladıkları tarih olarak kabul edilirken, faaliyetine devam edenlerde dönembaşı 1Ocak ‘tır.

Muhasebe açısından “Envanter işlemleri; İşletmeye dahil mevcut, alacak ve borçların miktarlarını ve değerlerini kesin bir şekilde ayrıntılı olarak tespit etmek ve elde edilen sonuçlara göre gerekli ayarlama ve düzeltme kayıtlarını yapmak suretiyle gerçek değerlerini vermesini sağlamaktır.

Muhasebe dışı envanterin işletmeye sağladığı yararları, aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• İşletmenin iç denetimi sağlanır,
• Yanlışlık ve hileler açığa çıkar,
• Alınacak tedbirlerle geleceğe ait yanlışlıklar önlenir,
• Bilanço gerçeğe uygun olarak hazırlanır.

Dönem sonu envanterini gerektiren durumlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Mal hareketleri, aralıklı envanter yöntemine göre kaydedilmişse mevcut malların değeri, Ticari Mallar Hesabı kalanından anlaşılamaz. Ayrıca dönem içinde satılan ticari mallar maliyeti izlenemediği için, satılan ticari mallar maliyeti bilinemez. Dönem sonunda envanter işlemi yapılarak satılan ticari mallar maliyetinin tespit edilmesi gerekir.
• Mal hareketleri, devamlı envanter yöntemine göre kaydedilmiş olsa bile dönem içinde kırılma, fire, kaybolma, çalınma gibi miktar azalışına neden olan olaylar ile modası geçme, fiyat düşmesi vb nedenlerle meydana gelen değer azalışları sonucu Ticari Mallar Hesabı, mevcut malların gerçek değerini göstermeyebilir.
• Ticari Mallar dışında kalan diğer varlıklarda çeşitli nedenlerle (çalınma, kaybolma, modası geçme, fazla veya eksik ödeme vb.) hesaplardaki tutarlar ile gerçek tutarları yansıtmayabilir.
• Alacakların tahsil edilebilirlik durumunda değişiklik olabilir. Yani şüpheli veya değersiz alacak durumuna gelmiş olabilir.
• Alacak senetleri ve borç senetlerinin kaydedildiği tarihteki nominal değerleri ile dönem sonundaki peşin değerleri farklılık gösterir.
• Hisse senetlerinde alış bedellerine göre değer düşmeleri meydana gelmiş olabilir.
• İşletmenin faaliyetlerinde kullandığı duran varlıklarda aşınma, yıpranma, teknolojik eskime gibi nedenlerle değer kayıpları oluşur. Amortisman kayıtlarının yapılması gerekir.
• Gelir ve gider hesapları, içinde bulunulan döneme ait olmayabilir, gelecek dönemlere ait olabilir. Veya Gelecek dönemlere ait kaydedilmiş gelir ve giderler içinde bulunulan döneme ait olabilir.
• Bazı mali nitelikli işlemlerin kayıtları unutulmuş olabilir.
• Dönem içinde yapılan kayıtlarda hatalar olabilir. Yanlış hesaplara kayıt veya tutar hataları olabilir.

Muhasebe sistemi uygulama genel tebliğine göre düzenlenmesi istenen mali tablolar, temel ve ek mali tablolar olarak ikiye ayrılmaktadır. Muhasebede temel mali tablolar, bilanço ve gelir tablosudur. Ek mali tablolar ise, satışların maliyeti tablosu, fon akım tablosu, nakit akım tablosu, kâr dağıtım tablosu, özkaynaklar değişim tablosudur.

Bilanço bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren bir tablodur.

Bir hesabın kapatılması, kalan vermemesi yani borç ve alacak toplamlarının eşit olması demektir. Bu nedenle hesaplar kapatılırken, borç kalanı veren aktif hesaplar, aynı tutarda alacaklandırılır, alacak kalanı veren pasif hesaplar aynı tutarda borçlandırılarak kapatılır. Bunun dışında hesaplar aracı hesap kullanılarak da kapatılabilir. “Bilanço Hesabı “veya “Çıkış Bilançosu Hesabı” aktif hesaplar kapatılırken borçlandırılır, pasif hesaplar kapatılırken alacaklandırılır. Yevmiye defterinde hesapların kapanışının yapıldığı kayda “kapanış kaydı” veya “kapanış maddesi” denir. Hesapların kapatılması hesap döneminin sona erdirilmesidir. Bir dönemin bitiş anı sonraki dönemin başlangıç anıdır. 1 Ocakta yeni dönem, hesapların açılışıyla tekrar başlayacaktır.