ENVANTER VE BİLANÇO - Deneme Sınavı - 16

Temel mali tablolardan ilki bilançodur. Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklarını ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Diğer bir ifade ile bilanço bir işletmenin belirli bir tarihteki mali durumunu göstermektedir. Bu tanımdan hareketle Bilanço;
• Bir işletme için düzenlenir.
• Belirli bir tarih itibarıyla düzenlenir.
• Varlık ve kaynakları gösterir.
• Faaliyet döneminin sonucunu gösterir.
Türkiye Muhasebe Standartları’nda (TMS) “Bilanço” yerine “Finansal Durum Tablosu” ifadesi kullanılmaktadır. Finansal durum, işletmeye ait finansal durum tablosunda yer alan varlık, borç ve öz kaynakların belirli bir tarih itibariyle birbirleriyle olan ilişkilerini göstermektedir.

Aşağıdakilerden hangileri bilanço düzenlemesinde kaynaklara ilişkin ilkeler;
1. Kısa ve uzun vade ayırımında bir yıl ölçüt alınması,
2. Vadesi bir yılın altına düşen borçların kısa vadeli yabancı kaynaklara aktarılması,
3. Tüm borçların gösterilmesi,
4. Vadeli borçların bilânço günündeki değerleri ile gösterilmesi,
5. Borçların özelliklerine göre ayrılması.

Faaliyet Döngüsü: İşleme tabi tutulmak üzere tedarik edilen varlıkların nakit veya nakit benzeri bir unsura çevrilmesi arasında geçen süre olarak tanımlanır.

Hesap tipi bilançoda, aktif sol tarafta, pasifte sağ tarafta olmak üzere iki tablodan oluşmaktadır. Aktifte, dönen varlık, duran varlık, pasifte ise sırasıyla kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve özkaynaklar yer alır. Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemlerin karşılaştırılması kolay yapılabilmektedir.

Temel finansal tablolardan ikincisi, gelir tablosudur. Gelir tablosu bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ve katlandığı tüm giderlerin ve bunların sonucunda oluşan kâr veya zararı gösteren tabloya verilen addır. Diğer bir ifade ile “bir işletmenin belli bir dönemde elde ettiği kârı ya da uğradığı zararı gösteren finansal tablodur.

Gelir tablosu ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:
1. Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve kârlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
2. Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
3. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.
4. Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.
5. Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
6. Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
7. Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.
8. Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.
9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve kârlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir
tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.

Tekdüzen Muhasebe Sisteminde gelir tablosunun düzenlenmesinde esas faaliyetlerden sağlanan gelirler ile süreklilik gösteren diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelirler ve süreklilik göstermeyen olağandışı gelirler ayrı ayrı gösterilir. Buna paralel olarak esas faaliyetlerden sağlanan giderler ile süreklilik gösteren diğer olağan faaliyetlerden sağlanan giderler ve süreklilik göstermeyen olağandışı giderler de ayrı ayrı gösterilir. Bu şekilde hazırlanan gelir tablosu finansal bilgi kullanıcılar açısından karın veya zararın kaynağını görmeleri bakımından önemlidir.

Ülkemizde gelir tablosu fonksiyon esasına göre düzenlenmektedir. Türkiye Finansal Raporlama Standartlarında gelir tablosu fonksiyon veya çeşitlerine göre düzenlenebileceği ifade edilmiş, ancak Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tam set TMS/TFRS uygulama durumunda olan işletmeler için fonksiyonel sınıflandırmayı öngörmektedir.

İşletmenin bir faaliyet döneminde elde ettiği gelirlerin ve katlandığı giderlerin dönem sonunda Dönem Kâr/Zararı hesabına aktarılarak kapatılacağı, gelir ve gider hesaplarının envanteri bölümünde anlatılmıştı. Finansal bilgi kullanıcıları işletmenin faaliyet sonucu olan kârın veya zararın kaynağını diğer bir ifade ile bu rakamlara nasıl ulaştığını bilmek isterler. Bu da gelir tablosunda bu hesapların ayrıntılı ve sistematik olarak sunulması ile mümkün olmaktadır. Gelir tablosunun düzenlenebilmesi için dönem sonlarında;
1. Dönem sonu envanter işlemleri tamamlanır.
2. Gider hesapları, yansıtma hesapları kullanılarak 6 kodlu gelir tablosu gider hesaplarına aktarılarak kapatılır.
3. Tüm gelir ve gider hesapları “690 Dönem Kârı veya Zararı Hesabı”na devredilerek kapatılır. Tüm gelir ve gider hesapları 6 ile başlayan gelir tablosu hesaplarında toplandığında, gelir tablosu bu hesaplardan hareketle düzenlenir.

TMS 1 Finansal Tablo Sunuluşu standardında, finansal tabloların işletmenin genel amaçlı finansal tablolarının önceki dönemin finansal tablolarıyla ve diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırılmasına olanak verecek biçimde sunulması için gerekli olan temel unsurları açıklamaktır denilmekte ve tam bir finansal tablo seti olarak aşağıdakileri sıralamaktadır. • Finansal Durum Tablosu (Bilanço) • Döneme Ait Kapsamlı Gelir Tablosu • Nakit Akış Tablosu • Özkaynak Değişim Tablosu • Dipnotlar

Temel mali tablolardan ilki bilançodur. Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklarını ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Diğer bir ifade ile bilanço bir işletmenin belirli bir tarihteki mali durumunu göstermektedir. Bu tanımdan hareketle Bilanço; • Bir işletme için düzenlenir. • Belirli bir tarih itibarıyla düzenlenir. • Varlık ve kaynakları gösterir. • Faaliyet döneminin sonucunu gösterir.

Varlıklara İlişkin İlkeler; 1. Dönen ve duran varlıklarda bir yılın ölçüt alınması, 2. Vadesi bir yılın altına düşen duran varlıkların dönen varlık grubuna aktarılması, 3. Değeri düşen varlıklara karşılık ayrılması, 4. Dönem ayırıcı aktif karakterli işlemlerin ayrıca gösterilmesi, 5. Vadeli alacakların bilânço günündeki değerleri ile gösterilmesi, 6. Birikmiş amortismanların gösterilmesi, 7. Alacakların özelliklerine göre ayrılması, 8. Kesin olmayan alacaklar için tahakkuk yapılmaması.

Kaynaklara İlişkin İlkeler; 1. Kısa ve uzun vade ayırımında bir yıl ölçüt alınması, 2. Vadesi bir yılın altına düşen borçların kısa vadeli yabancı kaynaklara aktarılması, 3. Tüm borçların gösterilmesi, 4. Vadeli borçların bilânço günündeki değerleri ile gösterilmesi, 5. Borçların özelliklerine göre ayrılması.

Dönen varlıklar: Bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içerisinde paraya çevrileceği veya kullanılacağı tahmin edilen varlıklardır.

Bilanço’nun pasifi, kaynakların elde ediliş yeri ve geri ödeme süresine göre sınıflandırılır. İşletme varlıklarını üçüncü kişilerden veya işletme sahip ve ortaklarından sağlayabilir. Kaynaklar, kısa vadeli, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve özkaynaklardan oluşur.

Öz kaynaklar: İşletme sahibi veya sahiplerinin işletme kişiliğinin aktifleri üzerindeki haklarının parasal ifadesidir.

Bilanço’nun aktifi, likitide esasına göre sınıflandırılır. Varlıklar, paraya dönüşüm hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru sıralanır. Aktifler, dönen ve duran varlık olmak üzere iki grupta raporlanır.

Uzun vadeli yabancı kaynaklar

Kısa vadeli yabancı kaynaklar: İşletmenin ilişkide bulunduğu kişi ve kurumlardan sağlanan ve en çok bir yıl içinde ödeyeceği borçlardan oluşur.

VUK’un 270.maddesinde gayrimenkullerin maliyet bedeline satın alma bedelinden başka aşağıdaki
giderlerin de gireceği belirtilmektedir:
1. Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden doğan giderler
Bunlara ek olarak noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellâliye giderleri ile emlak alım ve
taşıt alım vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler
serbesttirler