ENVANTER VE BİLANÇO - Deneme Sınavı - 18

Değerlemede kullanılacak ölçüler GKGMİ, TTK, VUK, Yeni TTK ve TMS’de farklı amaçlar için belirlenmiştir.

GKGMİ’de çeşitli varlık ve borçların değerlemesinde “maliyet bedeli ile değerleme” ve “piyasa fiyatı ve maliyet bedelinden düşük olan ile değerleme” şeklinde iki değerleme ölçüsü vardır.

VUK 261. Maddesine göre değerleme işlemi aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılabilir:

• Maliyet Bedeli

• Borsa Rayici

• Tasarruf Değeri

• Mukayyet Değer

• İtibari Değer

• Rayiç Bedel

• Vergi Değeri

• Emsal Bedeli

Emtia (Madde 275). İmal edilenlerde hammadde bedeli, imal giderleri, genel yönetim giderleri ve ambalaj malzemesi giderlerinden mamule düşen paylar da maliyet bedeline dâhildir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı son muamele günü dışında değerlemeden önceki 30 günün ortalama rayicini esas aldırabilir.

Ortalama fiyat esasının uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25'ten az olmaması şarttır.

Finansal tabloların hazırlanmasında işletmelerce en çok kullanılan ölçüm esası tarihi maliyet esasıdır.

Cari maliyetle değerlenen kalemlerin bazıları aşağıdaki gibidir:

• Stoklar (TMS 2): Bu standarda göre üretimde kullanılan hammadde ve malzemelerin net gerçekleşebilir değerlerinin tespitinde cari maliyet kullanılabilmektedir. Yani net gerçekleşebilir değer yerine cari maliyet esas alınabilmektedir.

• Maddi duran varlıklar (TMS 16): Maddi duran varlığın gerçeğe uygun değerinin tespit edilemediği durumlarda, gelir yaklaşımı veya yenileme maliyeti yaklaşımı kullanılarak gerçeğe uygun değer tahmin edilebilmektedir.

Ancak, çeşitli mevzuat hükümlerine göre değerlemenin amaçları arasında farklar ortaya çıkmaktadır. VUK, değerleme konusuna devleti gözetecek şekilde bakmakta, TMS ise varlıkların ve kaynakların şirketlerin gerçek ekonomik ve mali durumunu yansıtmasını beklemektedir. TTK (Türk Ticaret Kanunu) ise daha çok ticari teamüllerin işlemesi açısından konuya yaklaşmaktadır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

İşletmenin içinde bulunduğu ekonomik ve finansal durumun açık, anlaşılır ve gerçeğe uygun bir şekilde gösterilmesine olanak sağlayan GKGMİ’de çeşitli varlık ve borçların değerlemesinde “maliyet bedeli ile değerleme” ve “piyasa fiyatı ve maliyet bedelinden düşük olan ile değerleme” şeklinde iki değerleme ölçüsü görülmektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Mukayyet değer ile değerlenecek iktisadi kıymetler aşağıdaki gibidir:

• Senetli (isteğe bağlı) ve senetsiz alacaklar (madde 281)

• Kuruluş ve örgütlenme giderleri ile peştamallıklar (madde 282)

• Aktif geçici hesap kıymetleri (peşin ödenen giderler ve gelir tahakkukları) (madde 283)

• Senetli (isteğe bağlı) ve senetsiz borçlar (madde 285)

• Pasif geçici hesap kıymetleri (peşin tahsil edilen gelirler ve gider tahakkukları) (madde 287)

• Karşılıklar (madde 288)

Doğru cevap D seçeneğidir.

Muhasebe literatüründe de birbirinden farklı değerleme tanımları ortaya çıkmaktadır. Bu durum çoğunlukla işletme ile ilişkili değişik çıkar gruplarının ve paydaşların değerleme hususunda farklı motivasyonları olmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin, temel amacı devletin ve kamunun çıkarlarını korumak ve kamu düzeninin işleyebilmesi için gerekli vergiyi toplayabilmek olan Vergi Usul Kanunu’nda değerlemenin amacı “vergi matrahının hesaplanması” iken, Türkiye Muhasebe Standartları’nda değerleme yapılmasındaki amaç “varlıkların ve kaynakların şirketlerin gerçek ekonomik ve mali durumunu yansıtması” olarak ortaya çıkmaktadır.

Doğru Cevap D seçeneğidir.

Bunlar:

• Tarihi Maliyet

• Gerçeğe Uygun Değer

• Cari Maliyet (Yenileme Maliyeti)

• Net Gerçekleşebilir Değer

• Nominal Değer • Geri Kazanılabilir Tutar

• Defter Değeri

• Satış Maliyeti Düşülmüş Gerçeğe Uygun Değer

• İçsel Değer

• Kalıntı Değer

• Kullanım Değeri ve

• Bugünkü Değerdir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Cari maliyetle değerlenen kalemlerin bazıları aşağıdaki gibidir:

• Stoklar (TMS 2): Bu standarda göre üretimde kullanılan hammadde ve malzemelerin net gerçekleşebilir değerlerinin tespitinde cari maliyet kullanılabilmektedir. Yani net gerçekleşebilir değer yerine cari maliyet esas alınabilmektedir.

• Maddi duran varlıklar (TMS 16): Maddi duran varlığın gerçeğe uygun değerinin tespit edilemediği durumlarda, gelir yaklaşımı veya yenileme maliyeti yaklaşımı kullanılarak gerçeğe uygun değer tahmin edilebilmektedir.

Kullanım değeri esas olarak varlıkların geri kazanılabilir tutarının tespit edilmesi için kullanılan bir hesaplama biçimidir. Bu esas maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile maliyet modeline göre değerlenen yatırım amaçlı gayrimenkullerin geri kazanılabilir tutarlarının hesaplanmasında dikkate alınmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Net Gerçekleşebilir Değer; "İşin normal akışı içerisinde, tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyetleri ve satışın gerçekleşmesi için gerekli olan tahmini satış giderleri toplamının düşülmesiyle elde edilen tutardır."

Doğru cevap B seçeneğidir.

Emsal bedeli aşağıdaki esaslara göre uygulanır:

• Birinci sıra (Ortalama fiyat esası): Aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan "Ortalama satış fiyatı" ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25'ten az olmaması şarttır.

• İkinci sıra (Maliyet bedeli esası): Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için %5, perakende satışlar için %10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli eder.

• Üçüncü sıra (Takdir esası): Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılır. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

Peşin satışlar, alacak tahsilâtları, bankadan para çekilmesi gibi işlemler işletmenin kasasına para girmesine; peşin alışlar, her türlü nakit ödeme ve bankaya para yatırılması gibi işlemler ise işletmenin kasasından para çıkmasına neden olur.
Nakit girişi doğuran işlemlerin tutarı Kasa hesabının borç tarafına, nakit çıkışına neden olan işlemlerin tutarı ise Kasa hesabının alacak tarafına kaydedilir. Kasadan çıkan para tutarı kasaya giren para tutarına eşit olduğunda kasada para olmayacağı için Kasa hesabı kalan vermeyecektir. Kasaya giren ve kasadan çıkan para tutarları eşit değilse, Kasa hesabı borç tarafında kalan verir.

İşletmenin varlık ve kaynakları ile gelir ve giderlerinin dönemsellik kavramı ve ilgili diğer kavramlar da dikkate alınarak vergi matrahının doğru bir şekilde belirlenmesi değerlemenin amacıdır.